I. Tổng quan về ung thư phổi
Ung thư phổi (UTP) là một trong những bệnh ung thư phổ biến nhất, đặc biệt ở người trên 60 tuổi. Bệnh có tỷ lệ mắc và tử vong cao, chiếm vị trí hàng đầu trong các loại ung thư. Dịch tễ học cho thấy, UTP thường gặp ở người cao tuổi, đặc biệt là những người có yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, tiếp xúc với chất độc hại. Tại Việt Nam, năm 2018, số ca mắc và tử vong do UTP ở nhóm tuổi này lần lượt là 13.680 và 12.818.
1.1. Định nghĩa và nguyên nhân
Ung thư phổi là bệnh ác tính xuất phát từ biểu mô niêm mạc phế quản, tiểu phế quản, hoặc phế nang. Nguyên nhân chính gây UTP bao gồm hút thuốc lá, tiếp xúc với chất độc hại như amiăng, khí radon, và ô nhiễm không khí. Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu, chiếm hơn 80% các trường hợp UTP.
1.2. Dịch tễ học và yếu tố nguy cơ
Dịch tễ học UTP cho thấy bệnh phổ biến ở người trên 60 tuổi, đặc biệt là nam giới. Yếu tố nguy cơ bao gồm hút thuốc lá, tiền sử gia đình mắc UTP, và tiếp xúc với chất độc hại. Hút thuốc lá thụ động cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Chế độ ăn ít rau xanh và hoa quả cũng là yếu tố nguy cơ.
II. Sàng lọc ung thư phổi bằng CT liều thấp
Sàng lọc ung thư phổi bằng CT liều thấp là phương pháp hiệu quả để phát hiện sớm UTP, đặc biệt ở người trên 60 tuổi có yếu tố nguy cơ. Phương pháp này sử dụng liều phóng xạ thấp (0,6-1,4 mSv) để phát hiện các nốt mờ nhỏ mà X-quang thường quy không thể phát hiện được. CT liều thấp đã được chứng minh làm giảm tỷ lệ tử vong do UTP nhờ phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm.
2.1. Nguyên lý và hiệu quả
CT liều thấp hoạt động dựa trên nguyên lý chụp cắt lớp vi tính với liều phóng xạ thấp, giúp phát hiện các nốt mờ nhỏ hơn 10mm. Phương pháp này có độ nhạy cao hơn X-quang thường quy, đặc biệt trong việc phát hiện ung thư phổi ở giai đoạn sớm. Nghiên cứu ELCAP (1993-1998) cho thấy CT liều thấp phát hiện được gấp 3 lần số nốt mờ so với X-quang.
2.2. Ứng dụng tại Việt Nam
Tại Việt Nam, CT liều thấp đang được áp dụng tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Hữu Nghị. Phương pháp này kết hợp với theo dõi nốt mờ theo quy trình của Mayo Clinic giúp tăng hiệu quả chẩn đoán. Tuy nhiên, việc áp dụng còn hạn chế do thiếu trang thiết bị và nhân lực chuyên môn.
III. Phương pháp sàng lọc và chẩn đoán
Các phương pháp sàng lọc UTP bao gồm X-quang thường quy, nội soi phế quản, xét nghiệm đờm, và CT liều thấp. Trong đó, CT liều thấp là phương pháp hiệu quả nhất, đặc biệt trong việc phát hiện các nốt mờ nhỏ và theo dõi tiến triển của bệnh. Chẩn đoán ung thư phổi cần kết hợp giữa hình ảnh học và mô bệnh học để xác định giai đoạn và phương pháp điều trị.
3.1. So sánh các phương pháp
X-quang thường quy có hạn chế trong việc phát hiện các nốt mờ nhỏ và bị che khuất bởi xương sườn. Nội soi phế quản và xét nghiệm đờm ít được sử dụng do độ nhạy thấp. CT liều thấp vượt trội nhờ khả năng phát hiện các tổn thương nhỏ và giảm liều phóng xạ.
3.2. Quy trình theo dõi nốt mờ
Quy trình theo dõi nốt mờ sau sàng lọc bao gồm chụp CT liều thấp định kỳ sau 3-6 tháng để đánh giá sự thay đổi kích thước và đặc điểm của nốt mờ. Quy trình này giúp xác định nguy cơ ác tính và quyết định phương pháp điều trị phù hợp.
IV. Kết quả nghiên cứu và ứng dụng
Nghiên cứu về sàng lọc ung thư phổi bằng CT liều thấp cho thấy phương pháp này có hiệu quả cao trong việc phát hiện sớm UTP, đặc biệt ở người trên 60 tuổi có yếu tố nguy cơ. Kết quả nghiên cứu tại Việt Nam và quốc tế đều khẳng định giá trị của CT liều thấp trong việc giảm tỷ lệ tử vong và kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân.
4.1. Kết quả nghiên cứu
Nghiên cứu tại Bệnh viện Hữu Nghị cho thấy CT liều thấp phát hiện được nhiều nốt mờ nhỏ hơn 10mm, trong đó có tỷ lệ cao là ung thư phổi giai đoạn sớm. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu quốc tế như ELCAP và NLST, khẳng định hiệu quả của CT liều thấp trong phát hiện sớm ung thư phổi.
4.2. Ứng dụng thực tiễn
CT liều thấp đang được áp dụng rộng rãi tại các bệnh viện lớn trên thế giới và Việt Nam. Phương pháp này không chỉ giúp phát hiện sớm ung thư phổi mà còn giảm chi phí điều trị nhờ phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Tuy nhiên, việc triển khai cần được hỗ trợ bởi hệ thống máy móc hiện đại và đội ngũ chuyên môn chất lượng.
