Giá trị bộ câu hỏi GERDQ trong chẩn đoán và điều trị bệnh trào ngược dạ dày tại Bệnh viện Quân y 91

• Tác giả: Trịnh Xuân Giám
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Kim Liên
• Trường học: Trường Đại học Y - Dược, Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Nội Khoa
• Đề tài: Đánh Giá Giá Trị Bộ Câu Hỏi GERDQ Trong Chẩn Đoán Và Điều Trị Bệnh Trào Ngược Dạ Dày Thực Quản Tại Bệnh Viện Quân Y 91 Quân Khu I
• Loại tài liệu: luận văn tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. ĐẶT ĐIỂM MỤC LỤC TỪ FULLTEXT TÀI LIỆU HỌC THUẬT
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG CHÍNH
• PHỤ LỤC
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về bệnh trào ngược dạ dày thực quản và bộ câu hỏi GERDQ

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (TNDDTQ) là một bệnh lý mãn tính, xảy ra khi acid dạ dày và đôi khi mật trào ngược lên thực quản. Các acid này kích thích niêm mạc thực quản và gây ra triệu chứng. TNDDTQ là một bệnh lý phổ biến và ngày càng gia tăng do những thay đổi về lối sống, sinh hoạt. Theo tài liệu, cơ vòng thực quản dưới là yếu tố quan trọng, quyết định đến việc bảo vệ thực quản trước sự tấn công của dịch vị dạ dày. Khi nuốt, cơ thắt dưới thực quản giãn ra cho phép thức ăn được thực quản co bóp đi xuống dạ dày dễ dàng. Nhu động của thực quản là sự co bóp của các cơ thực quản theo chiều từ trên xuống dưới có tác dụng đẩy dịch trào ngược trở lại dạ dày. Dịch nhầy thực quản và Bicarbonat trong nước bọt do có tính kiềm sẽ trung hòa pH của dịch vị làm giảm hoặc mất sự kích thích của dịch vị lên niêm mạc thực quản và ngăn chặn sự xâm nhập của ion H+ (trong HCl) vào lớp sâu của niêm mạc thực quản. Các dịch nhầy trong thực quản có độ pH cao hơn trong dạ dày nên nó có khả năng trung hòa lượng acid từ dạ dày trào lên. Tuy nhiên, vẫn còn một lượng nhỏ acid tồn đọng lại trong thực quản; khi đó, nước bọt có chứa Bicarbonat sẽ làm nhiệm vụ là chất trung hòa nốt lượng acid đó. Ngoài ra, sức đề kháng của lớp niêm mạc thực quản giúp ngăn chặn tổn thương viêm thực quản bởi các tế bào niêm mạc có khả năng tái sinh khá nhanh. Bộ câu hỏi GERDQ được xây dựng dựa trên cơ sở tính tổng điểm của các triệu chứng cơ năng của bệnh TNDDTQ, có khả năng phát hiện sớm, đánh giá, theo dõi bệnh TNDDTQ. Bộ câu hỏi này được bệnh nhân và bác sĩ chấp nhận nhiều bởi không xâm lấn, do đó có tiềm năng ứng dụng cao tại các cơ sở y tế chăm sóc sức khỏe ban đầu.

II. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của TNDDTQ

Triệu chứng lâm sàng của TNDDTQ có thể chia làm 2 nhóm: triệu chứng tại thực quản (hội chứng trào ngược điển hình với nóng rát sau xương ức, ợ chua, nuốt khó, nuốt đau; hội chứng đau ngực do trào ngược; và một số triệu chứng khác như khó chịu hoặc buồn nôn, đầy bụng chậm tiêu, tiết nước bọt) và triệu chứng ngoài thực quản (các triệu chứng về tai mũi họng, hô hấp). Khi TNDDTQ có đầy đủ triệu chứng lâm sàng thì chẩn đoán rõ ràng, tuy nhiên những trường hợp không điển hình cần phải tiến hành làm các xét nghiệm để hỗ trợ chẩn đoán. Các xét nghiệm cận lâm sàng hữu ích trong chẩn đoán TNDDTQ bao gồm: chụp cản quang thực quản, dạ dày, tá tràng; Test Bernstein đo độ nhạy với acid của thực quản; đo pH thực quản liên tục 24h; chụp xạ hình thực quản (Scintigraphy); và nội soi.

III. Giá trị của bộ câu hỏi GERDQ trong chẩn đoán và điều trị TNDDTQ

Bộ câu hỏi GERDQ có giá trị trong chẩn đoán và đánh giá kết quả điều trị bệnh TNDDTQ tại bệnh viện. GERDQ là một công cụ sàng lọc hữu ích, không xâm lấn, dễ sử dụng và tiết kiệm chi phí, giúp phát hiện sớm các trường hợp nghi ngờ TNDDTQ. Điểm GERDQ tương quan với mức độ tổn thương niêm mạc thực quản được quan sát qua nội soi. Sự thay đổi điểm GERDQ trước và sau điều trị phản ánh hiệu quả của phác đồ điều trị. Việc sử dụng GERDQ giúp bác sĩ đánh giá mức độ nặng của bệnh, theo dõi diễn biến bệnh và hiệu quả điều trị, từ đó đưa ra quyết định điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân. Tuy nhiên, độ nhạy và độ đặc hiệu của bộ câu hỏi GERDQ cũng khác nhau giữa một số nghiên cứu. Một số nghiên cứu cho thấy GERDQ có giá trị chẩn đoán với độ nhạy và độ đặc hiệu lần lượt là 82,0 và 84,0. Nghiên cứu khác lại cho giá trị độ nhạy và độ đặc hiệu của là 66 và 64.

IV. Ứng dụng thực tiễn của GERDQ tại Bệnh viện Quân y 91 Quân khu I

Nghiên cứu "Giá trị bộ câu hỏi GERDQ trong chẩn đoán và điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản tại Bệnh viện Quân y 91 Quân khu I" đánh giá giá trị của bộ câu hỏi GERDQ trong việc chẩn đoán và theo dõi điều trị bệnh TNDDTQ. Nghiên cứu này giúp khẳng định tính hữu ích của GERDQ trong thực tiễn lâm sàng tại bệnh viện, đặc biệt là trong việc sàng lọc, chẩn đoán và đánh giá hiệu quả điều trị TNDDTQ. Kết quả nghiên cứu cho thấy GERDQ có thể được sử dụng như một công cụ hỗ trợ đắc lực cho bác sĩ trong việc quản lý bệnh nhân TNDDTQ, giúp tối ưu hóa quy trình chẩn đoán và điều trị, đồng thời giảm thiểu các xét nghiệm xâm lấn và tốn kém. Việc áp dụng GERDQ tại Bệnh viện Quân y 91 Quân khu I góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe cho bệnh nhân.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một bệnh lý tiêu hóa mãn tính phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 10-20% dân số toàn cầu và có xu hướng gia tăng nhanh chóng trong những thập kỷ gần đây. Tỷ lệ mắc bệnh tại các khu vực khác nhau có sự biến động đáng kể, ví dụ như ở Bắc Mỹ dao động từ 18,1% đến 27,8%, châu Âu từ 8,8% đến 25,9%, Đông Á từ 2,5% đến 7,8%, và Trung Đông từ 8,7% đến 33,1%. Ở Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân mắc GERD cũng đang có xu hướng tăng, chiếm khoảng 45,3% trong một số nghiên cứu tại các bệnh viện tiêu hóa.

Bệnh GERD đặc trưng bởi sự trào ngược acid dạ dày vào thực quản gây viêm, loét, hẹp và có thể tiến triển thành Barrett thực quản, một biến chứng tiền ung thư. Các triệu chứng lâm sàng phổ biến gồm ợ nóng, ợ chua, đau thượng vị, khó nuốt và ho kéo dài. Việc chẩn đoán và đánh giá mức độ tổn thương thực quản được thực hiện qua nội soi, xét nghiệm pH thực quản và sử dụng bộ câu hỏi đánh giá GERDQ.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá đặc điểm lâm sàng, hình ảnh nội soi và hiệu quả điều trị bệnh GERD tại Bệnh viện Quân y 91, Quân khu I, trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến 2016. Nghiên cứu nhằm cung cấp số liệu thực tế, góp phần nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị, đồng thời đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp nhằm giảm tỷ lệ biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết sinh lý bệnh GERD: Trào ngược acid dạ dày xảy ra do rối loạn chức năng cơ thắt thực quản dưới, tăng áp lực ổ bụng, và giảm khả năng bảo vệ niêm mạc thực quản. Acid và pepsin gây tổn thương niêm mạc, dẫn đến viêm và các biến chứng.
• Mô hình đánh giá GERDQ: Bộ câu hỏi đánh giá triệu chứng GERD được WHO công nhận, giúp phân loại mức độ nghiêm trọng và theo dõi hiệu quả điều trị.
• Khái niệm tổn thương niêm mạc thực quản: Bao gồm viêm thực quản, loét, hẹp và Barrett thực quản, được phân loại theo Los Angeles và Savary-Miller.
• Thuật ngữ chuyên ngành: pH thực quản, proton pump inhibitors (PPI), nội soi tiêu hóa, viêm thực quản, Barrett thực quản, chỉ số BMI, các triệu chứng lâm sàng như ợ nóng, ợ chua, đau thượng vị.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 201 bệnh nhân được chẩn đoán GERD tại Bệnh viện Quân y 91, Quân khu I trong giai đoạn 2014-2016.
• Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện, bao gồm bệnh nhân có triệu chứng lâm sàng phù hợp và được xác định qua nội soi tiêu hóa.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích đặc điểm lâm sàng, hình ảnh nội soi và kết quả điều trị. So sánh tỷ lệ xuất hiện các triệu chứng và tổn thương niêm mạc theo các nhóm tuổi, giới tính và các yếu tố nguy cơ như BMI, hút thuốc lá.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong 24 tháng, phân tích và báo cáo kết quả trong 6 tháng tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ triệu chứng lâm sàng phổ biến: ợ chua chiếm 77,6%, ợ nóng 64,8%, đau thượng vị 54,4%, ho kéo dài 26,5%. Tần suất xuất hiện triệu chứng ợ chua và ợ nóng cao hơn đáng kể so với các triệu chứng khác (p < 0,05).
2. Tỷ lệ tổn thương niêm mạc qua nội soi: Viêm thực quản chiếm 53,3%, Barrett thực quản 18,8%, loét thực quản 6,7%, xuất huyết thực quản 4,7%. Tổn thương mức độ B và C theo phân loại Los Angeles chiếm 30%, cho thấy mức độ tổn thương trung bình đến nặng.
3. Ảnh hưởng của BMI và hút thuốc lá: Bệnh nhân có BMI > 25 tăng nguy cơ mắc GERD lên 1,94 lần; người hút thuốc lá tăng nguy cơ lên 1,82 lần so với nhóm không hút (p < 0,01).
4. Hiệu quả điều trị PPI: Sau 8 tuần điều trị bằng PPI, tỷ lệ lành tổn thương niêm mạc đạt 90%, giảm đáng kể triệu chứng ợ nóng và ợ chua (giảm trên 70% số bệnh nhân có triệu chứng).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo quốc tế về tỷ lệ mắc và biểu hiện lâm sàng của GERD. Tỷ lệ triệu chứng ợ chua và ợ nóng cao phản ánh đặc trưng bệnh lý của GERD. Tổn thương niêm mạc thực quản qua nội soi cho thấy mức độ tổn thương đa dạng, trong đó Barrett thực quản là biến chứng nguy hiểm cần được theo dõi chặt chẽ.

Yếu tố nguy cơ như béo phì và hút thuốc lá được xác nhận là làm tăng nguy cơ mắc GERD, phù hợp với các nghiên cứu trước đây. Việc sử dụng PPI cho thấy hiệu quả cao trong điều trị, tuy nhiên cần lưu ý tuân thủ phác đồ để tránh tái phát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ triệu chứng và tổn thương niêm mạc, bảng so sánh tỷ lệ mắc theo nhóm BMI và hút thuốc lá, cũng như biểu đồ đường thể hiện hiệu quả điều trị theo thời gian.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường sàng lọc và chẩn đoán sớm GERD: Áp dụng bộ câu hỏi GERDQ và nội soi tiêu hóa cho bệnh nhân có triệu chứng tiêu hóa kéo dài, nhằm phát hiện tổn thương niêm mạc sớm. Thời gian thực hiện: ngay trong 6 tháng tới. Chủ thể: các cơ sở y tế tuyến tỉnh và huyện.
2. Xây dựng chương trình giáo dục sức khỏe về lối sống lành mạnh: Khuyến khích giảm cân, hạn chế hút thuốc lá, tránh rượu bia và thực phẩm kích thích acid dạ dày. Mục tiêu giảm tỷ lệ mắc mới GERD ít nhất 10% trong 2 năm. Chủ thể: Sở Y tế phối hợp với các tổ chức cộng đồng.
3. Đào tạo nâng cao năng lực cho bác sĩ về điều trị GERD: Tập huấn sử dụng thuốc ức chế bơm proton (PPI) đúng phác đồ, theo dõi và xử trí biến chứng. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Bệnh viện đa khoa và chuyên khoa tiêu hóa.
4. Phát triển hệ thống theo dõi và quản lý bệnh nhân GERD: Thiết lập hồ sơ điện tử, theo dõi tiến triển bệnh và hiệu quả điều trị, giảm tỷ lệ tái phát và biến chứng. Thời gian triển khai: 18 tháng. Chủ thể: Bệnh viện và trung tâm y tế dự phòng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa: Nâng cao kiến thức về đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán và điều trị GERD, áp dụng hiệu quả phác đồ điều trị.
2. Nhân viên y tế tuyến cơ sở: Hiểu rõ các triệu chứng và yếu tố nguy cơ để sàng lọc và chuyển tuyến kịp thời.
3. Nhà nghiên cứu y học: Cung cấp dữ liệu thực tế về tỷ lệ mắc và biểu hiện bệnh tại Việt Nam, làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu hơn.
4. Chính sách y tế và quản lý bệnh viện: Đưa ra các chính sách can thiệp phù hợp, nâng cao chất lượng dịch vụ và quản lý bệnh nhân GERD hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. GERD là gì và triệu chứng chính của bệnh?
   GERD là tình trạng trào ngược acid dạ dày vào thực quản gây tổn thương niêm mạc. Triệu chứng chính gồm ợ nóng, ợ chua, đau thượng vị, khó nuốt và ho kéo dài.

2. Làm thế nào để chẩn đoán GERD chính xác?
   Chẩn đoán dựa trên triệu chứng lâm sàng, bộ câu hỏi GERDQ, nội soi tiêu hóa và đo pH thực quản. Nội soi giúp đánh giá tổn thương niêm mạc và phát hiện biến chứng.

3. Yếu tố nguy cơ nào làm tăng khả năng mắc GERD?
   Béo phì, hút thuốc lá, sử dụng rượu bia, chế độ ăn nhiều acid và lối sống ít vận động là các yếu tố nguy cơ chính.

4. Điều trị GERD hiệu quả như thế nào?
   Sử dụng thuốc ức chế bơm proton (PPI) trong 8 tuần giúp giảm triệu chứng và lành tổn thương niêm mạc trên 90%. Kết hợp thay đổi lối sống để duy trì hiệu quả lâu dài.

5. Biến chứng nguy hiểm của GERD là gì?
   Biến chứng gồm viêm thực quản nặng, loét, hẹp thực quản và Barrett thực quản – tiền ung thư thực quản. Phát hiện và điều trị sớm giúp ngăn ngừa biến chứng.

Kết luận

• GERD là bệnh tiêu hóa phổ biến với tỷ lệ mắc ngày càng tăng, đặc biệt ở nhóm người béo phì và hút thuốc lá.
• Triệu chứng lâm sàng chủ yếu là ợ chua, ợ nóng và đau thượng vị, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.
• Nội soi tiêu hóa là phương pháp quan trọng để đánh giá tổn thương niêm mạc và phát hiện biến chứng.
• Điều trị bằng PPI có hiệu quả cao, kết hợp thay đổi lối sống giúp kiểm soát bệnh lâu dài.
• Cần triển khai các chương trình sàng lọc, giáo dục và quản lý bệnh nhân GERD nhằm giảm tỷ lệ mắc và biến chứng trong cộng đồng.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế cần áp dụng bộ câu hỏi GERDQ và nội soi tiêu hóa thường quy cho bệnh nhân nghi ngờ GERD, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực điều trị cho bác sĩ. Độc giả quan tâm có thể liên hệ với Bệnh viện Quân y 91 để tham khảo chi tiết nghiên cứu và áp dụng vào thực tiễn.