Tổng quan nghiên cứu
Quản lý tài chính công đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa phương. Tại Việt Nam, Kho bạc Nhà nước (KBNN) là cơ quan chủ chốt trong quản lý ngân quỹ nhà nước, thực hiện nhiệm vụ quản lý thu, chi ngân sách và các quỹ tài chính khác. Quận Hoàng Mai, một quận mới thuộc thành phố Hà Nội với diện tích 41,041 km² và dân số khoảng 329 nghìn người, có tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm (2010-2015) đạt 15,62%, tổng thu ngân sách năm 2018 đạt 7.094,2 tỷ đồng, cao hơn 57% so với dự toán năm 2017. Trong bối cảnh đó, công tác quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước quận Hoàng Mai có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại KBNN quận Hoàng Mai giai đoạn 2019-2021, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo tính minh bạch và tiết kiệm. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác lập dự toán, chấp hành dự toán, kiểm tra giám sát và quyết toán tài chính tại KBNN quận Hoàng Mai trong giai đoạn 2019-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao năng lực quản lý tài chính công, góp phần thực hiện tốt chức năng quản lý ngân quỹ nhà nước, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước trong việc hoạch định chính sách tài chính phù hợp với thực tiễn địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, trong đó tập trung vào các khái niệm chính sau:
- Quản lý tài chính công: Quá trình sử dụng các công cụ và phương pháp quản lý nhằm tạo lập, phân bổ và sử dụng các quỹ tài chính của nhà nước một cách hiệu quả, minh bạch và tiết kiệm.
- Quản lý ngân sách nhà nước: Bao gồm các hoạt động lập dự toán, phân bổ, chấp hành dự toán, kiểm tra giám sát và quyết toán ngân sách nhằm đảm bảo cân đối thu chi và sử dụng ngân sách đúng mục đích.
- Nguyên tắc quản lý tài chính: Thống nhất, tập trung dân chủ; công khai minh bạch; đảm bảo trách nhiệm; cân đối tài chính.
- Mô hình quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước: Quản lý tài chính nội bộ theo chu trình dự toán - phân bổ - sử dụng - kiểm tra - quyết toán, kết hợp với ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại để nâng cao hiệu quả quản lý.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp, bao gồm:
- Số liệu tài chính, báo cáo thu chi, dự toán ngân sách của KBNN quận Hoàng Mai giai đoạn 2019-2021.
- Các văn bản pháp luật, thông tư hướng dẫn về quản lý tài chính công và ngân sách nhà nước.
- Các công trình nghiên cứu, luận văn, báo cáo liên quan đến quản lý tài chính công và Kho bạc Nhà nước.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh qua các năm để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản lý tài chính. Cỡ mẫu dữ liệu bao gồm toàn bộ báo cáo tài chính và dự toán của KBNN quận Hoàng Mai trong 3 năm liên tiếp, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Phương pháp phân tích tổng hợp được áp dụng để liên kết các thông tin về tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính nhằm đưa ra nhận định toàn diện.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng lập dự toán ngân sách: Dự toán ngân sách hàng năm của KBNN quận Hoàng Mai được xây dựng dựa trên các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính và cơ quan quản lý cấp trên, tuy nhiên còn tồn tại tình trạng lập dự toán chưa sát với thực tế do biến động về nhân sự, mức lương tối thiểu và trượt giá thị trường. Tỷ lệ điều chỉnh dự toán trong giai đoạn 2019-2021 chiếm khoảng 15% tổng dự toán ban đầu.
Phân bổ và sử dụng kinh phí: KBNN quận Hoàng Mai đã thực hiện phân bổ hầu hết các khoản chi tiêu đến các đơn vị trực thuộc, đảm bảo chi đúng mục đích và trong phạm vi dự toán được giao. Tỷ lệ chi vượt dự toán chi thường xuyên và không thường xuyên dưới 5%, cho thấy công tác kiểm soát chi tiêu tương đối chặt chẽ.
Kiểm tra, giám sát và quyết toán tài chính: Công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện thường xuyên với trung bình 12 đợt kiểm tra mỗi năm, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm nhỏ. Báo cáo quyết toán tài chính hàng năm được lập đúng mẫu biểu, nộp đúng hạn với độ chính xác trên 98%, góp phần nâng cao tính minh bạch trong quản lý tài chính.
Ứng dụng công nghệ thông tin: Hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin tại KBNN quận Hoàng Mai đã được triển khai đồng bộ, 100% cán bộ sử dụng thành thạo các phần mềm quản lý tài chính, giúp giảm thiểu sai sót trong nhập liệu và tăng tốc độ xử lý công việc.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những tồn tại trong công tác lập dự toán chủ yếu do sự biến động về nhân sự và các yếu tố kinh tế vĩ mô như lạm phát, dẫn đến khó khăn trong việc dự báo chính xác nhu cầu kinh phí. So với các nghiên cứu tại các Kho bạc Nhà nước khác như Thạch Thất và Nam Từ Liêm, KBNN quận Hoàng Mai có mức độ tuân thủ quy trình quản lý tài chính tương đương nhưng cần cải