I. Tổng Quan Nghiên Cứu Nexus An Ninh Năng Lượng Thực Phẩm Nước
An ninh năng lượng, thực phẩm và nước (EFW) là những yếu tố then chốt cho sự tồn tại và phát triển của con người. Nexus An ninh Năng lượng-Thực phẩm-Nước đang nổi lên như một thách thức chính sách quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách Việt Nam. Nghiên cứu này dựa trên lập luận rằng các chính sách hiện tại để đảm bảo an ninh EFW còn nhiều thiếu sót. Chúng thường dựa trên tư duy silo, bỏ qua các mối liên kết phức tạp, đa diện giữa EFW, kinh tế Việt Nam, xã hội và môi trường. Cần có một cách tiếp cận tích hợp, dựa trên Nexus approach, để giải quyết thách thức an ninh này. Nghiên cứu này phân tích tác động của các con đường phát triển khác nhau đối với an ninh EFW và các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường của Việt Nam trong giai đoạn 2014-2030.
1.1. Tầm quan trọng của Nexus Năng lượng Thực phẩm Nước
Nước rất cần thiết cho canh tác nông nghiệp và sản xuất thực phẩm, đồng thời là đầu vào cơ bản cho sản xuất năng lượng (điện). Trong khi đó, năng lượng lại rất quan trọng cho quá trình xử lý và vận chuyển nước. Tương tự, năng lượng là nền tảng cho sản xuất thực phẩm và tất cả các hoạt động trong toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm, từ canh tác đến sản xuất và vận chuyển. Theo FAO (2014), sản xuất thực phẩm tiêu thụ tới 70% lượng nước sử dụng trên toàn cầu và 30% lượng năng lượng sử dụng trên toàn cầu.
1.2. Áp lực tăng trưởng kinh tế và tài nguyên hạn chế
Thảo luận về mối liên kết giữa thực phẩm, nước và năng lượng đặc biệt phù hợp với Việt Nam, vì quốc gia này hiện đang phải đối mặt với áp lực tăng trưởng kinh tế đáng kể. Câu hỏi quan trọng là làm thế nào một nền kinh tế tập trung vào tài nguyên thiên nhiên và phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài như Việt Nam có thể đạt được và duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế đầy tham vọng từ 7% đến 8% mỗi năm trong giai đoạn 2015-2030. Điều này càng trở nên khó khăn hơn trong bối cảnh nguồn năng lượng, nước và đất đai bản địa hạn chế; giá cả hàng hóa và đầu tư nước ngoài không chắc chắn.
II. Cách Tiếp Cận Nghiên Cứu An Ninh Năng Lượng Thực Phẩm Nước
Nghiên cứu này đánh giá an ninh EFW và các tác động rộng hơn của từng kịch bản thông qua việc áp dụng một khuôn khổ tích hợp mở rộng dựa trên đầu vào-đầu ra (mô hình) an ninh EFW, được phát triển đặc biệt cho nghiên cứu này. Các kịch bản này đại diện cho các tiêu điểm chính sách khác nhau, ví dụ: kịch bản SC1 - BAU (Kinh doanh như bình thường) đại diện cho sự tiếp tục với xu hướng chính sách hiện tại; Kịch bản SC2 nhấn mạnh an ninh năng lượng; Kịch bản SC3 - an ninh lương thực; Kịch bản SC4 - an ninh nguồn nước; Kịch bản SC5 - An ninh Nexus EFW; và Kịch bản SC6 - An ninh EFW với ưu tiên cụ thể về môi trường.
2.1. Xây dựng các kịch bản phát triển thay thế
Mỗi kịch bản đều được củng cố bởi các giả định về công nghệ, kinh tế và các giả định khác, phù hợp với các xu hướng hiện tại hoặc có khả năng xảy ra ở Việt Nam. Nghiên cứu đã xây dựng sáu kịch bản khác nhau, mỗi kịch bản tập trung vào một ưu tiên chính sách khác nhau, từ tiếp tục các xu hướng hiện tại đến tập trung vào an ninh năng lượng, thực phẩm và nước riêng lẻ, hoặc tích hợp cả ba yếu tố này với các mức độ ưu tiên khác nhau cho môi trường.
2.2. Mô hình đầu vào đầu ra mở rộng cho an ninh EFW
Mô hình này được thiết kế để đánh giá tác động của các chính sách và xu hướng khác nhau đối với các lĩnh vực năng lượng, thực phẩm, nước, cũng như tác động của chúng đối với kinh tế Việt Nam, xã hội và môi trường. Mô hình này cho phép các nhà nghiên cứu đánh giá các đánh đổi và hiệp lực giữa các lĩnh vực khác nhau và xác định các chính sách có khả năng nhất để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.
III. Phân Tích Tác Động Các Kịch Bản Nexus An Ninh Năng Lượng Thực Phẩm
Việc phân tích các tác động này cho thấy rằng việc tiếp tục với các xu hướng chính sách hiện tại sẽ tạo ra an ninh EFW bất lợi, và các kết quả kinh tế, xã hội và môi trường bất lợi cho Việt Nam. Các kịch bản SC2, SC3 và SC4 (nhấn mạnh tương ứng an ninh năng lượng, thực phẩm và nước) sẽ tạo ra các kết quả vượt trội trong các lĩnh vực cụ thể của chúng nhưng các kết quả kém hơn trong các lĩnh vực khác (ví dụ: trong kịch bản S2, an ninh năng lượng sẽ được cải thiện đáng kể, nhưng phải trả giá bằng an ninh lương thực và an ninh nguồn nước).
3.1. Tác động đến nhu cầu năng lượng và cường độ sử dụng năng lượng
Nghiên cứu này xem xét sự thay đổi trong nhu cầu năng lượng và cường độ sử dụng năng lượng (energy intensity) trong từng kịch bản. Điều này bao gồm phân tích về loại nhiên liệu được sử dụng, hiệu quả chuyển đổi năng lượng và mức độ đa dạng hóa năng lượng. Kịch bản tập trung vào an ninh năng lượng có thể dẫn đến nhu cầu năng lượng cao hơn, nhưng cũng có thể khuyến khích các công nghệ hiệu quả hơn và đa dạng hóa các nguồn năng lượng.
3.2. Tác động đến khả năng tiếp cận và giá cả thực phẩm
Nghiên cứu này đánh giá tác động của các kịch bản khác nhau đến khả năng tiếp cận thực phẩm của người dân và sự biến động giá cả thực phẩm. Điều này bao gồm phân tích về sản lượng nông nghiệp, chuỗi cung ứng thực phẩm và sự phụ thuộc vào nhập khẩu thực phẩm. Kịch bản tập trung vào an ninh lương thực có thể cải thiện khả năng tiếp cận thực phẩm, nhưng cũng có thể dẫn đến các tác động tiêu cực đến môi trường do sử dụng nhiều nước và đất đai hơn.
IV. Đánh Giá An Ninh Nguồn Nước và Căng Thẳng Nguồn Nước ở VN
Các kịch bản Nexus (tức là SC5 và SC6), mặc dù tạo ra an ninh EFW tổng thể tốt nhất và các kết quả toàn nền kinh tế, cung cấp các lựa chọn riêng biệt. SC5 tạo ra an ninh EFW cực kỳ tích cực và các kết quả kinh tế và xã hội, nhưng các kết quả môi trường tương đối kém hơn (khí thải CO2); SC6 trái lại tạo ra an ninh EFW, các kết quả xã hội và môi trường tích cực đáng kể, nhưng kết quả kinh tế tương đối thấp hơn (với GDP thấp hơn khoảng một phần trăm so với kịch bản SC5).
4.1. Tác động đến tính khả dụng của nước và cường độ sử dụng nước
Nghiên cứu này đánh giá tác động của các kịch bản khác nhau đến tính khả dụng của nước và cường độ sử dụng nước (water intensity). Điều này bao gồm phân tích về nhu cầu nước cho các lĩnh vực khác nhau, hiệu quả sử dụng nước và mức độ căng thẳng nguồn nước. Kịch bản tập trung vào an ninh nguồn nước có thể giảm căng thẳng nguồn nước, nhưng cũng có thể hạn chế tăng trưởng kinh tế hoặc dẫn đến các tác động tiêu cực đến các lĩnh vực khác.
4.2. Phân tích căng thẳng nguồn nước và các yếu tố ảnh hưởng
Nghiên cứu cũng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến căng thẳng nguồn nước, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, tăng trưởng dân số và phát triển kinh tế. Điều này giúp xác định các khu vực và lĩnh vực dễ bị tổn thương nhất và phát triển các giải pháp để giảm căng thẳng nguồn nước. Cần phân tích chi tiết hơn về quản lý lưu vực sông và sự phụ thuộc vào các nguồn nước xuyên biên giới.
V. Hàm Ý Chính Sách và Đánh Đổi Nexus An Ninh Năng Lượng Thực Phẩm
Những hiểu biết sâu sắc như vậy về tác động của các kịch bản khác nhau (kịch bản Nexus và không phải Nexus) và, quan trọng hơn, các đánh đổi liên quan giữa các kịch bản, sẽ cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách Việt Nam một nền tảng vững chắc hơn nhiều để thông báo các lựa chọn chính sách của họ nhằm thúc đẩy an ninh EFW, đồng thời đảm bảo sự phát triển kinh tế xã hội rất cần thiết của quốc gia.
5.1. Các đánh đổi giữa an ninh năng lượng thực phẩm và nước
Nghiên cứu này xác định các đánh đổi giữa an ninh năng lượng, thực phẩm và nước trong các kịch bản khác nhau. Ví dụ, một kịch bản tập trung vào an ninh năng lượng có thể dẫn đến các tác động tiêu cực đến an ninh thực phẩm hoặc nước. Hiểu được những đánh đổi này là rất quan trọng để đưa ra các quyết định chính sách sáng suốt.
5.2. Đề xuất chính sách để thúc đẩy an ninh Nexus EFW
Nghiên cứu này đưa ra các đề xuất chính sách để thúc đẩy an ninh Nexus EFW, chẳng hạn như khuyến khích sử dụng hiệu quả tài nguyên, thúc đẩy các công nghệ bền vững và cải thiện quản lý tài nguyên. Các đề xuất chính sách này được thiết kế để giúp Việt Nam đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của mình.
VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Nexus An Ninh Năng Lượng Thực Phẩm
Tóm lại, nghiên cứu này cung cấp một phân tích toàn diện về Nexus an ninh năng lượng-thực phẩm-nước ở Việt Nam và các tác động của các con đường phát triển khác nhau. Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng một cách tiếp cận tích hợp để quản lý tài nguyên và phát triển các chính sách thúc đẩy an ninh EFW và phát triển bền vững. Các kết quả và đề xuất chính sách của nghiên cứu này có thể giúp các nhà hoạch định chính sách Việt Nam đưa ra các quyết định sáng suốt nhằm đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia.
6.1. Tóm tắt các phát hiện chính của nghiên cứu
Nghiên cứu đã xác định các thách thức và cơ hội chính liên quan đến Nexus an ninh năng lượng-thực phẩm-nước ở Việt Nam. Nó cũng đã cung cấp bằng chứng về tác động của các chính sách và xu hướng khác nhau đối với các lĩnh vực năng lượng, thực phẩm, nước, kinh tế, xã hội và môi trường.
6.2. Hướng nghiên cứu trong tương lai về Nexus ở Việt Nam
Nghiên cứu khuyến nghị các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc phát triển các mô hình và công cụ phức tạp hơn để đánh giá Nexus EFW, khám phá các giải pháp sáng tạo để quản lý tài nguyên và thúc đẩy hợp tác giữa các lĩnh vực và các bên liên quan. Cần có thêm nghiên cứu về tác động của biến đổi khí hậu đối với Nexus an ninh năng lượng-thực phẩm-nước và tiềm năng của các công nghệ mới để cải thiện hiệu quả sử dụng tài nguyên.
