Tổng quan nghiên cứu

Khu du lịch Đồ Sơn, nằm cách trung tâm thành phố Hải Phòng 22 km, sở hữu vị trí địa lý thuận lợi với hệ thống giao thông phát triển và tiềm năng lớn về các loại hình dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng dài ngày. Theo quy hoạch chi tiết đến năm 2020, khu II Đồ Sơn có diện tích khoảng 201 ha, bao gồm ba khu vực chính: địa hình đồi núi, đất bằng phẳng và bờ biển. Mặc dù có nhiều ưu thế về cảnh quan thiên nhiên như núi, biển, khí hậu ôn hòa, khu du lịch này vẫn chưa khai thác triệt để các lợi thế về kinh tế, sức khỏe và môi trường cảnh quan. Hiện trạng tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan (KTCQ) còn nhiều hạn chế như quy hoạch chưa hợp lý, kiến trúc đô thị lộn xộn, thiếu bản sắc, hệ thống cây xanh và không gian công cộng nghèo nàn, cùng với các công trình xây dựng kém chất lượng chiếm tới 80%.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc thiết kế cảnh quan khu du lịch Đồ Sơn, khai thác hiệu quả quỹ đất và tài nguyên du lịch, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xã hội bền vững. Nghiên cứu tập trung vào khu II Đồ Sơn trong giai đoạn 2005-2020, với phạm vi không gian giới hạn trong khu vực quy hoạch chi tiết đã được phê duyệt. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao chất lượng môi trường cảnh quan, tạo điểm nhấn thu hút du khách, đồng thời phát triển các loại hình du lịch phù hợp nhằm tăng lưu lượng khách và hiệu quả kinh tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan trong khu du lịch biển, bao gồm:

  • Kiến trúc cảnh quan vùng du lịch sinh thái: Tập trung vào tổ chức không gian cảnh quan phù hợp với hệ sinh thái điển hình, bảo tồn môi trường và phát triển bền vững. Nguyên tắc phân vùng hoạt động du lịch sinh thái và sức chứa điểm du lịch được áp dụng để cân bằng giữa phát triển và bảo tồn.

  • Phát triển du lịch bền vững: Theo định nghĩa của Tổ chức Du lịch Thế giới (WTO), phát triển du lịch bền vững là đáp ứng nhu cầu hiện tại của khách du lịch và cộng đồng địa phương, đồng thời bảo tồn tài nguyên cho tương lai. Trọng tâm là cân bằng giữa kinh tế, xã hội, môi trường và văn hóa.

  • Kiến trúc sinh thái: Xu hướng thiết kế các công trình kiến trúc dựa trên quan điểm bảo vệ cảnh quan môi trường, giảm thiểu tác động tiêu cực đến thiên nhiên.

  • Bản sắc không gian cảnh quan: Nét đặc trưng tinh tế phân biệt các không gian cảnh quan tương tự nhau, tạo nên sự độc đáo và hấp dẫn.

  • Hình thái và cấu trúc không gian cảnh quan: Hình dáng, trạng thái và hệ thống các yếu tố cấu thành cảnh quan có mối liên hệ chặt chẽ, tạo nên tổng thể hài hòa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Khảo sát thực địa: Thu thập số liệu hiện trạng về địa hình, cảnh quan, công trình kiến trúc, cây xanh, hạ tầng kỹ thuật và hoạt động du lịch tại khu II Đồ Sơn.

  • Thu thập tài liệu: Tổng hợp các tài liệu quy hoạch, bản đồ địa hình tỷ lệ 1/500, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Xây dựng, Luật Du lịch, các nghị định và thông tư hướng dẫn quản lý cây xanh đô thị, quy hoạch xây dựng.

  • Phân tích đánh giá: Đánh giá hiện trạng tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan, phân tích các yếu tố tự nhiên, kinh tế, văn hóa xã hội và kỹ thuật ảnh hưởng đến phát triển du lịch.

  • Đề xuất giải pháp: Dựa trên kết quả phân tích, đề xuất các giải pháp tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan phù hợp với đặc điểm tự nhiên và nhu cầu phát triển bền vững.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ khu II Đồ Sơn với diện tích 201 ha, tập trung khảo sát các khu vực đồi núi, đất bằng và bờ biển. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là khảo sát toàn diện kết hợp lấy mẫu điểm tại các vị trí đặc trưng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2005 đến 2020, phù hợp với các tài liệu quy hoạch và số liệu thống kê hiện có.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng cảnh quan và kiến trúc: Khu II Đồ Sơn có địa hình đa dạng gồm 6 quả đồi cao từ 24 đến 66 m, đất bằng phẳng rộng 65 ha và bờ biển dài với các bãi tắm chính. Tuy nhiên, 80% công trình kiến trúc hiện tại có chất lượng kém, nhiều nhà tạm, nhà cấp 4 cần được thay thế. Mạng lưới giao thông chính đã được đầu tư với tổng chiều dài 25 km, nhưng các tuyến đường nội bộ còn xuống cấp, vỉa hè hẹp và bị lấn chiếm.

  2. Cây xanh và không gian công cộng: Cây xanh đường phố chủ yếu là phượng vĩ, trúc đào, thông và dừa, tạo sắc thái rực rỡ mùa hè nhưng chưa được bố trí đồng bộ. Khu II thiếu các công viên, vườn hoa và không gian xanh công cộng, cây xanh phân bố không đều, chưa đáp ứng nhu cầu nghỉ ngơi, giải trí của du khách.

  3. Hoạt động du lịch và dịch vụ: Lượng khách du lịch năm 2007 đạt khoảng 1 triệu lượt, trong đó khách nội địa chiếm 95,59%, với ngày lưu trú bình quân khoảng 1,25 ngày. Hoạt động tắm biển chủ yếu tập trung vào mùa hè (tháng 4-8), các dịch vụ vui chơi giải trí còn nghèo nàn, chưa phát triển đa dạng. Các công trình dịch vụ như nhà hàng, quán ăn chủ yếu do tư nhân đầu tư, bố trí lộn xộn, ảnh hưởng đến cảnh quan.

  4. Môi trường và hạ tầng kỹ thuật: Hệ thống thu gom và xử lý nước thải chưa hoàn chỉnh, nước thải sinh hoạt chưa được xử lý triệt để gây ô nhiễm gần bãi tắm. Hệ thống chiếu sáng và trang trí còn đơn giản, chưa tạo điểm nhấn hấp dẫn. Các thùng rác công cộng bố trí chưa hợp lý về thẩm mỹ và chức năng phân loại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do quy hoạch chi tiết chưa hợp lý, phân vùng chức năng và sử dụng đất manh mún, thiếu đồng bộ trong quản lý xây dựng và bảo vệ cảnh quan. So với các khu du lịch biển nổi tiếng như Đảo Sentosa (Singapore) hay Phuket (Thái Lan), Đồ Sơn còn thiếu các giải pháp tổ chức không gian cảnh quan chuyên nghiệp, chưa phát huy được bản sắc văn hóa và tiềm năng thiên nhiên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ chất lượng công trình, phân bố cây xanh, lưu lượng khách du lịch theo năm và mùa, cũng như bản đồ hiện trạng tổ chức không gian cảnh quan. Bảng so sánh các loại hình dịch vụ và hoạt động vui chơi giải trí cũng giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

Việc tổ chức lại không gian kiến trúc cảnh quan sẽ góp phần tạo ra môi trường du lịch hấp dẫn, nâng cao trải nghiệm khách, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững cho khu vực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tái cấu trúc quy hoạch sử dụng đất và phân vùng chức năng

    • Rà soát, điều chỉnh quy hoạch chi tiết khu II Đồ Sơn theo hướng tập trung, đồng bộ, tránh manh mún.
    • Xác định rõ các khu vực chức năng như lưu trú, dịch vụ, vui chơi giải trí, không gian xanh và bảo tồn cảnh quan thiên nhiên.
    • Thời gian thực hiện: 1-2 năm, chủ thể: UBND thành phố Hải Phòng phối hợp Sở Xây dựng.

  2. Nâng cấp và đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật

    • Cải tạo, nâng cấp các tuyến đường nội bộ, mở rộng vỉa hè, bố trí hệ thống chiếu sáng và trang trí cảnh quan đồng bộ.
    • Xây dựng hệ thống thu gom và xử lý nước thải đạt chuẩn, bố trí thùng rác công cộng hợp lý, phân loại rác.
    • Thời gian: 2-3 năm, chủ thể: Ban quản lý khu du lịch, các đơn vị hạ tầng kỹ thuật.

  3. Phát triển hệ thống cây xanh và không gian công cộng

    • Thiết kế và xây dựng các công viên, vườn hoa, tiểu cảnh tạo điểm nhấn cảnh quan, kết nối các khu vực chức năng.
    • Lựa chọn các loại cây xanh phù hợp với khí hậu, cảnh quan tự nhiên, tăng cường chăm sóc và quản lý.
    • Thời gian: 1-2 năm, chủ thể: Sở Xây dựng, Ban quản lý khu du lịch.

  4. Đa dạng hóa loại hình dịch vụ và hoạt động vui chơi giải trí

    • Phát triển các dịch vụ lưu trú cao cấp, nhà hàng, khu vui chơi giải trí, thể thao biển, du lịch sinh thái và văn hóa.
    • Tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội truyền thống nhằm thu hút khách du lịch quanh năm.
    • Thời gian: 3-5 năm, chủ thể: Doanh nghiệp du lịch, chính quyền địa phương.

  5. Tăng cường quản lý xây dựng và bảo vệ cảnh quan

    • Ban hành quy định quản lý kiến trúc cảnh quan, kiểm soát xây dựng tự phát, bảo vệ các công trình có giá trị lịch sử và môi trường tự nhiên.
    • Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp về phát triển du lịch bền vững.
    • Thời gian: liên tục, chủ thể: UBND thành phố, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quy hoạch đô thị và kiến trúc sư

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan khu du lịch biển, giúp thiết kế các dự án phù hợp với đặc điểm tự nhiên và văn hóa địa phương.

  2. Chính quyền địa phương và cơ quan quản lý du lịch

    • Lợi ích: Hỗ trợ trong việc điều chỉnh quy hoạch, quản lý xây dựng, phát triển dịch vụ du lịch bền vững, nâng cao hiệu quả khai thác tài nguyên du lịch.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch

    • Lợi ích: Hiểu rõ tiềm năng, hạn chế và các giải pháp phát triển khu du lịch Đồ Sơn, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và thu hút khách.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kiến trúc cảnh quan, du lịch và phát triển bền vững

    • Lợi ích: Cung cấp tài liệu tham khảo phong phú về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn tổ chức không gian cảnh quan trong khu du lịch biển Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan lại quan trọng đối với khu du lịch biển?
    Tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan giúp tạo môi trường hấp dẫn, hài hòa giữa thiên nhiên và công trình, nâng cao trải nghiệm du khách, đồng thời bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phát triển bền vững.

  2. Hiện trạng cây xanh tại khu II Đồ Sơn có những điểm gì cần cải thiện?
    Cây xanh phân bố không đồng đều, thiếu các công viên, vườn hoa, không gian xanh công cộng, chưa được chăm sóc tốt, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và môi trường nghỉ dưỡng.

  3. Các loại hình du lịch nào phù hợp phát triển tại Đồ Sơn?
    Du lịch nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái, thể thao biển, du lịch văn hóa truyền thống và hội nghị hội thảo là những loại hình phù hợp với điều kiện tự nhiên và văn hóa địa phương.

  4. Làm thế nào để giải quyết tình trạng xây dựng tự phát và lộn xộn tại khu du lịch?
    Cần tăng cường quản lý quy hoạch, ban hành quy định kiến trúc cảnh quan, kiểm soát xây dựng, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp về phát triển bền vững.

  5. Các giải pháp kỹ thuật nào được áp dụng để xây dựng công trình trên địa hình dốc tại Đồ Sơn?
    Áp dụng kỹ thuật xây dựng móng phù hợp với nền đất dốc, kiểm tra ổn định mái dốc, bố trí công trình hợp lý, sử dụng phần mềm chuyên dụng để tính toán và xử lý nền móng đảm bảo an toàn và bền vững.

Kết luận

  • Khu du lịch Đồ Sơn có tiềm năng lớn về cảnh quan thiên nhiên đa dạng, khí hậu thuận lợi và quỹ đất phát triển du lịch rộng rãi.
  • Hiện trạng tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan còn nhiều hạn chế như quy hoạch chưa hợp lý, công trình kém chất lượng, thiếu không gian xanh và dịch vụ giải trí đa dạng.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể về quy hoạch, hạ tầng kỹ thuật, cây xanh, dịch vụ và quản lý nhằm nâng cao chất lượng cảnh quan và phát triển bền vững.
  • Các giải pháp cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2024-2030 để phát huy tối đa tiềm năng du lịch Đồ Sơn.
  • Kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng nhằm xây dựng khu du lịch Đồ Sơn trở thành điểm đến hấp dẫn, bền vững và có bản sắc riêng.