I. Tổng Quan Về Bệnh Sốt Xuất Huyết Dengue Tại Kỳ Lợi
Bệnh sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là bệnh truyền nhiễm do vi rút Dengue gây ra, lây lan qua muỗi. Bệnh có thể bùng phát thành dịch lớn. Từ năm 2014, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) coi SXHD là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và phổ biến nhất lây qua trung gian truyền bệnh. Ước tính mỗi năm có khoảng 390 triệu người mắc SXHD trên toàn cầu, trong đó 500.000 ca nặng cần nhập viện. Việt Nam là một trong 5 nước có gánh nặng sốt xuất huyết Dengue cao nhất ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương. Để phòng chống sốt xuất huyết Dengue hiệu quả, cần có kiến thức phòng bệnh sốt xuất huyết, thái độ đúng và thực hành phòng bệnh sốt xuất huyết tốt. Nghiên cứu này tập trung vào đánh giá kiến thức, thái độ, thực hành (KAP) về sốt xuất huyết tại xã Kỳ Lợi, Hà Tĩnh.
1.1. Lịch Sử Bệnh Sốt Xuất Huyết Dengue và Tính Cấp Thiết
Bệnh sốt xuất huyết Dengue đã được biết đến từ lâu. Năm 1953, dịch bệnh bùng phát ở Philippines. Năm 1958, Thái Lan xác định nguyên nhân gây bệnh là vi rút Dengue. Dịch bệnh lan rộng ra các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Trong 30 năm trở lại đây, sốt xuất huyết Dengue trở nên trầm trọng hơn. WHO ước tính hàng triệu người mắc bệnh mỗi năm. Việc nghiên cứu và nâng cao ý thức phòng bệnh sốt xuất huyết là vô cùng quan trọng để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật.
1.2. Nguyên Nhân Triệu Chứng và Cách Phòng Bệnh Sốt Xuất Huyết
Sốt xuất huyết Dengue do vi rút Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi Aedes. Triệu chứng bao gồm sốt cao đột ngột, xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng hoặc cam, nhức đầu, chán ăn. Trường hợp nặng có thể gây sốc, suy đa tạng. Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vắc xin phòng bệnh. Biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất là diệt muỗi và lăng quăng, phòng tránh muỗi đốt. Cần nâng cao kiến thức về phòng bệnh sốt xuất huyết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
II. Thực Trạng Sốt Xuất Huyết Dengue Tại Hà Tĩnh Xã Kỳ Lợi
Hà Tĩnh được xếp vào nhóm B về nguy cơ sốt xuất huyết Dengue. Hàng năm, tỉnh vẫn ghi nhận các ca mắc rải rác. Kỳ Lợi là xã nằm phía đông thị xã Kỳ Anh. Năm 2019, Kỳ Anh là huyện có số ca mắc thấp nhưng lại nhiều ổ dịch nhất tỉnh, trong đó có 2 ổ dịch tại xã Kỳ Lợi. Tại các ổ dịch, công tác vệ sinh môi trường không đảm bảo, rác thải chứa nước, đồ đạc lộn xộn tạo điều kiện cho muỗi sinh sản. Người dân thiếu nước sinh hoạt nên tích trữ nước, gây khó khăn cho phòng chống dịch. Nghiên cứu này khảo sát thực trạng sốt xuất huyết tại Hà Tĩnh nhằm đưa ra giải pháp phù hợp.
2.1. Tình Hình Mắc Sốt Xuất Huyết tại Hà Tĩnh Giai Đoạn 2016 2019
Số ca mắc sốt xuất huyết Dengue trên 100.000 dân tại Hà Tĩnh qua các năm 2016, 2017, 2018, 2019 lần lượt là: 5,37; 4,83; 4,34; và 3,91. Số liệu cho thấy tình hình bệnh có xu hướng giảm nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát. Cần duy trì và tăng cường các biện pháp phòng chống dịch bệnh để kiểm soát tình hình.
2.2. Ổ Dịch Sốt Xuất Huyết Dengue tại Xã Kỳ Lợi Năm 2019
Năm 2019, xã Kỳ Lợi ghi nhận 16 ca mắc sốt xuất huyết Dengue. Tại các ổ dịch, vệ sinh môi trường kém, nhiều vật dụng chứa nước tạo điều kiện cho muỗi sinh sản. Tình trạng thiếu nước sinh hoạt khiến người dân tích trữ nước, gây khó khăn cho việc kiểm soát lăng quăng, bọ gậy. Cần có giải pháp đồng bộ để cải thiện vệ sinh môi trường và cung cấp nước sạch cho người dân.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Kiến Thức và Thực Hành Phòng Bệnh SXH
Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang, chọn mẫu ngẫu nhiên 401 người đại diện/chủ hộ gia đình tại xã Kỳ Lợi, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh trong khoảng thời gian từ tháng 01/2021 đến tháng 4/2021. Đối tượng nghiên cứu phải sinh sống trên 6 tháng tại xã. Thông tin được thu thập thông qua bộ câu hỏi định lượng. Nghiên cứu đánh giá kiến thức, thái độ, thực hành về phòng bệnh sốt xuất huyết (KAP) và các yếu tố liên quan đến thực hành phòng bệnh. Phân tích thống kê được thực hiện để xác định mối liên quan giữa các yếu tố.
3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Phương Pháp Chọn Mẫu
Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang. Mẫu được chọn ngẫu nhiên từ danh sách hộ gia đình tại xã Kỳ Lợi. Số lượng mẫu là 401 người, đảm bảo tính đại diện cho cộng đồng. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên giúp giảm thiểu sai lệch và tăng độ tin cậy của kết quả.
3.2. Thu Thập Dữ Liệu và Các Biến Số Nghiên Cứu
Dữ liệu được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp bằng bộ câu hỏi định lượng. Các biến số nghiên cứu bao gồm kiến thức về phòng bệnh sốt xuất huyết, thái độ đối với phòng bệnh, thực hành các biện pháp phòng bệnh, và các yếu tố cá nhân như tuổi, giới tính, trình độ học vấn, nghề nghiệp. Ngoài ra, nghiên cứu cũng thu thập thông tin về tiền sử mắc bệnh và tiếp cận thông tin phòng bệnh sốt xuất huyết Dengue.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Về Kiến Thức Phòng Bệnh SXHD Ở Kỳ Lợi
Kết quả nghiên cứu cho thấy kiến thức của người dân về phòng bệnh sốt xuất huyết Dengue ở mức tương đối cao, với 67,8% đạt mức kiến thức chung. Tuy nhiên, tỷ lệ thực hành phòng bệnh đạt yêu cầu còn thấp, chỉ 31,2%. 74,1% đối tượng có thái độ tích cực đối với việc phòng bệnh. Các yếu tố liên quan đến thực hành phòng bệnh bao gồm giới tính, tiền sử mắc bệnh, tiếp nhận thông tin, kiến thức và thái độ. Cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện thực hành phòng bệnh sốt xuất huyết trong cộng đồng.
4.1. Đánh Giá Kiến Thức Chung về Phòng Bệnh Sốt Xuất Huyết Dengue
67,8% đối tượng nghiên cứu có kiến thức về phòng bệnh sốt xuất huyết Dengue ở mức khá trở lên. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận người dân chưa nắm vững các biện pháp phòng bệnh cơ bản. Cần tăng cường truyền thông để nâng cao kiến thức phòng bệnh sốt xuất huyết cho toàn dân.
4.2. Thái Độ của Người Dân Đối với Phòng Bệnh Sốt Xuất Huyết
74,1% đối tượng nghiên cứu có thái độ ủng hộ và tích cực đối với việc phòng bệnh sốt xuất huyết Dengue. Điều này cho thấy người dân nhận thức được tầm quan trọng của việc phòng bệnh. Tuy nhiên, thái độ tích cực chưa đủ để đảm bảo thực hành phòng bệnh hiệu quả. Cần có các biện pháp khuyến khích và hỗ trợ người dân thực hiện các biện pháp phòng bệnh.
V. Thực Hành Phòng Bệnh SXHD Biện Pháp và Hiệu Quả Tại Kỳ Lợi
Tỷ lệ người dân thực hiện đúng các biện pháp phòng bệnh sốt xuất huyết Dengue còn thấp, chỉ 31,2%. Các biện pháp như ngủ màn, diệt lăng quăng, vệ sinh môi trường chưa được thực hiện đầy đủ. Điều này cho thấy cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện thực hành phòng bệnh trong cộng đồng. Nghiên cứu cũng xem xét hiệu quả của các biện pháp diệt muỗi và lăng quăng.
5.1. Các Biện Pháp Phòng Bệnh Sốt Xuất Huyết Dengue Được Thực Hiện
Việc ngủ màn, đặc biệt là vào ban ngày, còn chưa phổ biến. Việc diệt lăng quăng, bọ gậy chưa được thực hiện thường xuyên. Vệ sinh môi trường xung quanh nhà chưa được chú trọng. Cần có các chương trình giáo dục và hướng dẫn cụ thể để người dân thực hiện đúng và đầy đủ các biện pháp phòng bệnh sốt xuất huyết.
5.2. Đánh Giá Hiệu Quả Diệt Muỗi và Lăng Quăng Tại Cộng Đồng
Việc phun thuốc diệt muỗi cần được thực hiện định kỳ và có sự phối hợp của người dân. Việc thả cá vào các dụng cụ chứa nước để diệt lăng quăng là một biện pháp hiệu quả và cần được khuyến khích. Cần có sự giám sát và đánh giá thường xuyên để đảm bảo hiệu quả của các biện pháp diệt muỗi và lăng quăng.
VI. Giải Pháp Nâng Cao Kiến Thức và Thực Hành Phòng Bệnh SXHD
Nghiên cứu khuyến nghị tăng cường truyền thông về phòng bệnh sốt xuất huyết Dengue bằng nhiều hình thức khác nhau, bao gồm truyền thông qua các tổ chức tôn giáo, loa phát thanh, và truyền thông trực tiếp. Người dân cần ngủ màn cả ban ngày và ban đêm, tăng cường các biện pháp diệt muỗi bằng vợt điện, phun hóa chất diệt muỗi. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, ngành y tế và cộng đồng để phòng chống dịch bệnh hiệu quả.
6.1. Tăng Cường Truyền Thông Về Phòng Bệnh Sốt Xuất Huyết
Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông, bao gồm truyền thông trực tiếp tại hộ gia đình, truyền thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng, và truyền thông qua các tổ chức tôn giáo. Nội dung truyền thông cần tập trung vào các biện pháp phòng bệnh cơ bản, cách nhận biết triệu chứng bệnh, và tầm quan trọng của việc đến cơ sở y tế sớm khi có dấu hiệu nghi ngờ.
6.2. Nâng Cao Ý Thức Vệ Sinh Môi Trường và Diệt Muỗi
Khuyến khích người dân dọn dẹp vệ sinh môi trường xung quanh nhà, loại bỏ các vật dụng chứa nước đọng. Tổ chức các chiến dịch diệt lăng quăng, bọ gậy định kỳ. Hướng dẫn người dân sử dụng các biện pháp diệt muỗi hiệu quả, như phun thuốc diệt muỗi, sử dụng vợt điện, và đốt hương muỗi.
