Nghiên Cứu Kiến Thức và Thực Hành Phòng Chống Sốt Xuất Huyết Của Người Dân Tại Xã Trường Long, Huyện Phong Điền, Cần Thơ

• Tác giả: Trần Văn Tuấn
• Người hướng dẫn: PGS.TS Phạm Thị Tâm
• Trường học: Trường Đại Học Y Dược Cần Thơ
• Chuyên ngành: Y Học Dự Phòng
• Đề tài: Nghiên Cứu Kiến Thức-Thực Hành Phòng Chống Sốt Xuất Huyết Tại Xã Trường Long, Cần Thơ
• Loại tài liệu: Luận Văn Chuyên Khoa Cấp I
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tình hình sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue
• 1.2. Bệnh học SXH
• 1.3. Sự tham gia của cộng đồng trong phòng chống SXH
• 1.4. Chỉ số côn trùng học trong SXH
• 1.5. Tổng quan một số nghiên cứu liên quan đến nhận thức về SXH
• 1.6. Ðịa bàn nghiên cứu ở xã Trường Long
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp và kỹ thuật chọn mẫu
• 2.4. Nội dung nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 2.6. Kiểm soát sai lệch do chọn lựa
• 2.7. Khắc phục sai lệch thông tin
• 2.8. Xử lý và phân tích số liệu
• 2.9. Đạo đức y học trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc tính chung đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Kiến thức, thực hành phòng, chống SXH của người dân
• 3.3. Các chỉ số côn trùng về muỗi
• 3.3.1. Mối liên quan giữa kiến thức-thực hành phòng, chống SXH với chỉ số lăng quăng và muỗi
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Các đặc tính của đối tượng nghiên cứu. Kiến thức-thực hành phòng, chống sốt xuất huyết của người dân
• 4.2. Kiến thức về phòng, chống SXH
• 4.3. Thực hành phòng, chống SXH qua phỏng vấn
• 4.4. Các chỉ số côn trùng về muỗi
• 4.5. Các chỉ số về lăng quăng. Các chỉ số về muỗi
• 4.6. Mối liên quan giữa kiến thức-thực hành phòng, chống SXH đúng với chỉ số lăng quăng và muỗi
• 4.6.1. Mối liên quan giữa kiến thức với chỉ số lăng quăng
• 4.6.2. Mối liên quan giữa kiến thức với chỉ số muỗi
• 4.6.3. Mối liên quan giữa thực hành với chỉ số lăng quăng
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Sốt Xuất Huyết tại Xã Trường Long

Nghiên cứu về kiến thức phòng chống sốt xuất huyết và thực hành phòng chống sốt xuất huyết tại xã Trường Long, Cần Thơ năm 2012 là một công trình quan trọng. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng hiểu biết và hành vi của người dân đối với bệnh sốt xuất huyết Cần Thơ, đồng thời xác định các chỉ số côn trùng liên quan đến vectơ truyền bệnh sốt xuất huyết, cụ thể là muỗi Aedes aegypti. Nghiên cứu này hướng đến việc cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp can thiệp phòng chống dịch bệnh hiệu quả hơn, góp phần giảm tỷ lệ mắc bệnh tại địa phương. Số liệu được thu thập thông qua phỏng vấn người dân và khảo sát thực địa tại các hộ gia đình. Theo báo cáo của Trung tâm Y tế dự phòng huyện Phong Điền, tính đến ngày 15/10/2012, toàn xã Trường Long có 13 ca mắc sốt xuất huyết trong đó có 01 ca độ 4.

1.1. Bối Cảnh Dịch Tễ Sốt Xuất Huyết Tại Đồng Bằng Sông Cửu Long

Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Cần Thơ, là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch tễ sốt xuất huyết. Khí hậu nhiệt đới ẩm, mùa mưa kéo dài tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi phát triển. Các biện pháp phòng chống, bao gồm cả truyền thông nâng cao nhận thức và diệt lăng quăng, cần được triển khai đồng bộ và hiệu quả. Các tỉnh khu vực phía Nam có 82.592 ca mắc SXH.000 dân là 248, giảm 31% so với trung bình 5 năm (2003-2007). Số chết là 90, chết/100.000 là 0,11 giảm 23% so với trung bình 5 năm (2003- 2007) [23].

1.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Trong Công Tác Phòng Chống Dịch Bệnh

Nghiên cứu về kiến thức và thực hành của người dân đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng các chương trình phòng chống sốt xuất huyết hiệu quả. Hiểu rõ những gì người dân biết, tin và thực hiện sẽ giúp ngành y tế thiết kế các thông điệp truyền thông phù hợp và triển khai các biện pháp can thiệp hiệu quả hơn. Từ đó, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu gánh nặng bệnh tật. Theo báo cáo năm 2011, tuy số ca mắc có giảm so cùng kỳ nhưng toàn thành phố đã có 776 ca mắc, 1 ca tử vong do SXH [20].

II. Thực Trạng Kiến Thức Về Sốt Xuất Huyết ở Xã Trường Long

Nghiên cứu này tập trung đánh giá kiến thức người dân về sốt xuất huyết, bao gồm: nguyên nhân gây bệnh, đường lây truyền, triệu chứng, biện pháp phòng chống. Việc đánh giá kiến thức này là cơ sở để xác định những lỗ hổng trong nhận thức và xây dựng các chương trình truyền thông phòng chống sốt xuất huyết phù hợp. Các câu hỏi khảo sát tập trung vào việc nhận biết dấu hiệu nghi ngờ SXH, dấu hiệu bệnh chuyển nặng, cách xử trí và địa điểm đưa trẻ đi khám bệnh khi mắc bệnh.

2.1. Đánh Giá Nhận Thức Về Nguyên Nhân Và Đường Lây Truyền Bệnh

Một phần quan trọng của nghiên cứu là đánh giá nhận thức của người dân về nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết và đường lây truyền chính. Việc hiểu đúng về vai trò của muỗi Aedes aegypti và các biện pháp phòng ngừa muỗi đốt là yếu tố then chốt trong phòng bệnh. Nếu người dân không hiểu rõ nguyên nhân, các biện pháp phòng ngừa sẽ kém hiệu quả. Kết quả các nghiên cứu cho thấy phần lớn biết muỗi vằn là tác nhân lây bệnh sốt xuất huyết [11],[16],[18],[23]; biết nơi muỗi SXH đẻ trứng [5],[33],[37],[44]; các chỉ số côn trùng của muỗi [17],[22].

2.2. Mức Độ Hiểu Biết Về Các Triệu Chứng Của Bệnh Sốt Xuất Huyết

Việc nhận biết sớm các triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết là rất quan trọng để đưa người bệnh đến cơ sở y tế kịp thời và giảm nguy cơ biến chứng. Nghiên cứu đánh giá khả năng nhận biết các triệu chứng như sốt cao, đau đầu, đau cơ, xuất huyết dưới da và các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm khác. Bệnh sốt xuất huyết thể hiện trên lâm sàng với triệu chứng chính: sốt cao, đột ngột kéo dài trong 2 đến 7 ngày, kèm theo đau đầu, đau cơ, hoặc đau xương, khớp và nổi ban.

III. Phân Tích Thực Hành Phòng Chống Sốt Xuất Huyết Tại Hộ Gia Đình

Nghiên cứu không chỉ dừng lại ở đánh giá kiến thức mà còn đi sâu vào thực hành phòng chống sốt xuất huyết của người dân tại hộ gia đình. Các hoạt động được quan sát và đánh giá bao gồm: thói quen vệ sinh môi trường, phòng chống lăng quăng, diệt muỗi, sử dụng các biện pháp bảo vệ cá nhân (màn, kem chống muỗi). Việc đánh giá thực hành được thực hiện thông qua phỏng vấn và kiểm tra trực tiếp tại các hộ gia đình.

3.1. Tỷ Lệ Thực Hiện Các Biện Pháp Diệt Lăng Quăng Trong Cộng Đồng

Phòng chống lăng quăng là một trong những biện pháp quan trọng nhất để kiểm soát vectơ truyền bệnh sốt xuất huyết. Nghiên cứu đánh giá tỷ lệ người dân thường xuyên thực hiện các biện pháp như: loại bỏ các vật chứa nước đọng, lật úp các vật dụng không cần thiết, thả cá vào bể nước để diệt lăng quăng. Trọng tâm của công tác phòng, chống sốt xuất huyết dengue là kiểm soát những nơi muỗi có thể đẻ trứng, trong đó, đẩy mạnh những hành vi mà người dân có thể thực hiện tại nhà như đậy nắp, súc rửa thường xuyên vật chưá nước, và loại bỏ những vật phế thải có thể chứa nước, chứa lăng quăng.

3.2. Sử Dụng Các Biện Pháp Phòng Muỗi Đốt Cá Nhân Và Gia Đình

Ngoài việc diệt lăng quăng, việc phòng muỗi đốt cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa lây lan bệnh sốt xuất huyết. Nghiên cứu đánh giá việc sử dụng các biện pháp như mắc màn khi ngủ, sử dụng kem chống muỗi, mặc quần áo dài tay, và phun thuốc diệt muỗi trong nhà. Muỗi Aedes aegypti là trung gian chủ yếu truyền bệnh vi rút Dengue trong các vụ dịch SXH. Ðặc tính bay của muỗi Aedes aegypti cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của dịch.

3.3. Đánh Giá Mức Độ Tham Gia Các Hoạt Động Phòng Bệnh Cộng Đồng

Sự tham gia của cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống sốt xuất huyết hiệu quả. Nghiên cứu đánh giá mức độ tham gia của người dân vào các hoạt động như: tổng vệ sinh môi trường, chiến dịch diệt lăng quăng, các buổi nói chuyện về phòng bệnh. Đã có các công trình nghiên cứu kiến thức-thực hành phòng, chống sốt xuất huyết trong và ngoài nước [6],[11],[14],[50],[52].

IV. Chỉ Số Côn Trùng và Mối Liên Quan Đến Kiến Thức Thực Hành

Nghiên cứu tiến hành khảo sát chỉ số côn trùng tại các hộ gia đình, bao gồm: chỉ số Breteau (BI), chỉ số nhà (HI), và chỉ số mật độ lăng quăng (DI). Các chỉ số này phản ánh mức độ tồn tại của lăng quăng và muỗi Aedes aegypti trong môi trường sống. Đồng thời, nghiên cứu phân tích mối liên quan giữa kiến thức, thực hành của người dân với các chỉ số côn trùng, từ đó xác định những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phòng chống dịch bệnh.

4.1. Xác Định Các Chỉ Số Côn Trùng Quan Trọng BI HI DI

Các chỉ số côn trùng như BI, HI, DI là những thước đo quan trọng để đánh giá nguy cơ sốt xuất huyết tại một khu vực. Chỉ số BI cho biết số lượng vật chứa có lăng quăng trên 100 nhà, HI cho biết tỷ lệ nhà có lăng quăng, và DI cho biết mật độ lăng quăng trung bình trong các vật chứa. Các chỉ số này được sử dụng để theo dõi và đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng chống dịch bệnh.

4.2. Mối Liên Quan Giữa Kiến Thức Và Mật Độ Lăng Quăng Muỗi

Nghiên cứu tìm hiểu xem liệu kiến thức đúng đắn về sốt xuất huyết có dẫn đến việc thực hiện các biện pháp phòng chống hiệu quả hơn hay không. Phân tích thống kê được sử dụng để xác định mối liên hệ giữa kiến thức của người dân với mật độ lăng quăng và muỗi trong nhà của họ. Nhưng chưa có công trình nào công bố về mối liên quan giữa kiến thức, thực hành và quản lý nơi sinh sản của muỗi và chỉ số muỗi tại hộ gia đình ở xã Trường Long, huyện Phong Điền.

4.3. Tác Động Của Thực Hành Lên Các Chỉ Số Côn Trùng Thực Tế

Nghiên cứu đánh giá xem liệu việc thực hiện các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết như diệt lăng quăng và phòng muỗi đốt có thực sự làm giảm chỉ số côn trùng hay không. Mối liên hệ giữa thực hành của người dân và các chỉ số côn trùng được phân tích để đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp. Qua đó, góp phần làm giảm tỷ suất mắc của bệnh sốt xuất huyết tại địa phương trong điều kiện nguồn lực có được.

V. Kết Quả Nghiên Cứu và Giải Pháp Phòng Chống Sốt Xuất Huyết

Từ kết quả nghiên cứu, các giải pháp cụ thể được đề xuất nhằm nâng cao kiến thức và thay đổi thực hành phòng chống sốt xuất huyết của người dân tại xã Trường Long. Các giải pháp này tập trung vào: tăng cường truyền thông phòng chống sốt xuất huyết, cải thiện vệ sinh môi trường, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, và nâng cao năng lực cho cán bộ y tế địa phương. Nghiên cứu này được thực hiện từ tháng 06 năm 2012 đến tháng 03 năm 2013.

5.1. Đề Xuất Các Biện Pháp Truyền Thông Phù Hợp Với Địa Phương

Dựa trên những lỗ hổng trong kiến thức của người dân, các thông điệp truyền thông cần được thiết kế sao cho dễ hiểu, hấp dẫn và phù hợp với văn hóa địa phương. Các hình thức truyền thông đa dạng như tờ rơi, áp phích, phát thanh, và các buổi nói chuyện cộng đồng cần được sử dụng để tiếp cận đến mọi đối tượng. Đã có các công trình nghiên cứu kiến thức-thực hành phòng, chống sốt xuất huyết trong và ngoài nước [6],[11],[14],[50],[52].

5.2. Tăng Cường Sự Tham Gia Của Cộng Đồng Trong Phòng Chống Dịch

Cần có sự tham gia tích cực của người dân vào các hoạt động phòng chống sốt xuất huyết như tổng vệ sinh môi trường, diệt lăng quăng, và giám sát vectơ truyền bệnh. Các tổ chức đoàn thể, chính quyền địa phương cần tạo điều kiện và khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động này. Nghiên cứu này hướng đến việc cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp can thiệp phòng chống dịch bệnh hiệu quả hơn, góp phần giảm tỷ lệ mắc bệnh tại địa phương.

VI. Đánh Giá Hiệu Quả và Hướng Nghiên Cứu Về Sốt Xuất Huyết

Nghiên cứu này góp phần cung cấp bức tranh toàn diện về tình hình sốt xuất huyết tại xã Trường Long, từ đó làm cơ sở cho việc xây dựng các chương trình phòng chống dịch bệnh hiệu quả hơn. Cần có các nghiên cứu tiếp theo để đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp và tìm kiếm các giải pháp phòng chống dịch bệnh mới. Nghiên cứu này cũng đóng góp vào kho tàng tri thức khoa học về sốt xuất huyết và có thể được áp dụng tại các địa phương khác có điều kiện tương tự.

6.1. So Sánh Kết Quả Nghiên Cứu Với Các Nghiên Cứu Khác Trong Vùng

Việc so sánh kết quả nghiên cứu này với các nghiên cứu khác trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long sẽ giúp đánh giá tính đại diện và khả năng áp dụng kết quả nghiên cứu tại các địa phương khác. Nếu người dân không hiểu rõ nguyên nhân, các biện pháp phòng ngừa sẽ kém hiệu quả. Kết quả các nghiên cứu cho thấy phần lớn biết muỗi vằn là tác nhân lây bệnh sốt xuất huyết [11],[16],[18],[23]; biết nơi muỗi SXH đẻ trứng [5],[33],[37],[44]; các chỉ số côn trùng của muỗi [17],[22].

6.2. Đề Xuất Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Phòng Chống Sốt Xuất Huyết

Cần có các nghiên cứu tiếp theo để đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp đã được triển khai và tìm kiếm các giải pháp phòng chống dịch bệnh mới, chẳng hạn như sử dụng các phương pháp sinh học để kiểm soát vectơ truyền bệnh hoặc phát triển vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết. Vì vậy, đề tài này tìm hiểu thực trạng kiến thức, thực hành các biện pháp kiểm soát muỗi của người dân và chỉ số côn trùng tại hộ gia đình để đưa ra những biện pháp can thiệp thích hợp nhằm góp phần cải thiện công tác phòng, chống sốt xuất huyết của người dân tại thị trấn Phong Điền thông qua các hoạt động giám sát véc tơ côn trùng.

Tổng quan nghiên cứu

Sốt xuất huyết Dengue (SXH-D) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút Dengue gây ra, lây truyền chủ yếu qua muỗi Aedes aegypti. Trên toàn cầu, hơn 2,5 tỷ người thuộc hơn 100 quốc gia có nguy cơ mắc bệnh, với khoảng 20 triệu ca nhiễm mỗi năm và gần 30.000 ca tử vong. Ở khu vực Đông Nam Á, SXH-D là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh và tử vong ở trẻ em. Tại Việt Nam, SXH-D nằm trong top 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ mắc và tử vong cao hàng năm, đặc biệt tại các tỉnh phía Nam và đồng bằng sông Cửu Long.

Nghiên cứu được thực hiện tại xã Trường Long, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ, nơi có 13 ca mắc SXH trong năm 2012, trong đó có một ca độ 4 nghiêm trọng. Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá kiến thức và thực hành phòng chống SXH của người dân, đồng thời xác định các chỉ số côn trùng học tại hộ gia đình nhằm tìm hiểu mối liên quan giữa kiến thức-thực hành và chỉ số muỗi, lăng quăng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6/2012 đến tháng 3/2013.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn để xây dựng các biện pháp can thiệp hiệu quả, góp phần giảm tỷ lệ mắc SXH tại địa phương. Các chỉ số côn trùng như chỉ số Breteau vượt mức cảnh báo (51,3), cho thấy nguy cơ bùng phát dịch vẫn còn cao, đòi hỏi sự tham gia tích cực của cộng đồng trong công tác phòng chống.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết truyền bệnh qua véc tơ: Muỗi Aedes aegypti là trung gian truyền bệnh SXH-D, với đặc điểm sinh học và tập tính sinh sản trong các vật chứa nước sạch và phế thải quanh nhà.
• Mô hình kiến thức - thái độ - thực hành (KAP): Đánh giá mức độ hiểu biết và hành vi của người dân trong phòng chống SXH, từ đó xác định mối liên hệ giữa kiến thức và thực hành với chỉ số véc tơ.
• Khái niệm chỉ số côn trùng học: Bao gồm các chỉ số mật độ muỗi (DI), chỉ số nhà có muỗi (HI), chỉ số nhà có lăng quăng (HILQ), chỉ số dụng cụ chứa nước có lăng quăng (CI) và chỉ số Breteau (BI), dùng để đánh giá nguy cơ dịch bệnh.

Các khái niệm chính bao gồm: kiến thức về dấu hiệu SXH, thực hành diệt lăng quăng và muỗi, chỉ số côn trùng học, và mối liên quan giữa kiến thức-thực hành với chỉ số véc tơ.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả.
• Đối tượng nghiên cứu: 600 hộ gia đình tại xã Trường Long, với người đại diện ≥ 18 tuổi, cư trú ≥ 6 tháng.
• Chọn mẫu: Phương pháp chọn mẫu cụm ngẫu nhiên không hoàn lại, chia xã thành 30 cụm, mỗi cụm chọn 20 hộ.
• Thu thập dữ liệu: Phỏng vấn trực tiếp và quan sát thực tế các vật dụng chứa nước trong hộ gia đình, sử dụng bộ câu hỏi chuẩn và bảng kiểm tra chỉ số côn trùng.
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Epidata và Stata, tính tỷ lệ phần trăm, tần số, và phân tích mối liên quan bằng tỉ số chênh (OR) với khoảng tin cậy 95%, mức ý nghĩa α=0,05.
• Kiểm soát sai lệch: Tập huấn điều tra viên, giám sát chặt chẽ, phỏng vấn lại các trường hợp thiếu dữ liệu, và xử lý dữ liệu thiếu hợp lý.
• Đạo đức nghiên cứu: Bảo mật thông tin, không gây ảnh hưởng đến đối tượng, tuân thủ nguyên tắc y đức.

Thời gian nghiên cứu từ tháng 6/2012 đến tháng 3/2013, đảm bảo thu thập dữ liệu trong mùa mưa và mùa cao điểm SXH.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc tính đối tượng: Trong 600 người được khảo sát, 53,5% là nữ, 90,7% ≥ 30 tuổi, 58,3% có trình độ học vấn tiểu học trở xuống, 58,5% làm nghề nông. Hộ gia đình có ≤ 4 người chiếm 62,2%, 93,9% hộ có 1-2 trẻ dưới 5 tuổi.

2. Kiến thức về SXH:

   • 95,2% người dân đã nghe nói về SXH.
   • 20,5% có kiến thức đúng về dấu hiệu nghi ngờ SXH (sốt cao liên tục > 2 ngày và chấm xuất huyết trên da).
   • 5,5% biết đúng các dấu hiệu bệnh chuyển nặng.
   • 47,7% có kiến thức đúng về xử trí khi mắc bệnh (lau mát, uống nhiều nước, dùng thuốc hạ nhiệt).
   • 65,3% biết muỗi là nguyên nhân truyền bệnh, nhưng chỉ 43,7% biết chính xác muỗi vằn (Aedes aegypti) là véc tơ truyền bệnh.
   • 36,2% biết muỗi hoạt động cả ngày lẫn đêm.
   • 67,2% biết lăng quăng thường sống trong dụng cụ chứa nước sạch và vật phế thải có nước.

3. Thực hành phòng chống SXH:

   • 25,7% thực hành đúng các biện pháp diệt lăng quăng (dọn dẹp vật phế thải, súc rửa dụng cụ chứa nước, thả cá, đậy nắp).
   • 52,8% thực hành đúng biện pháp diệt muỗi (ngủ mùng cả ngày đêm, dùng nhang xua muỗi).
   • Qua kiểm tra thực tế, 26,2% hộ thực hành đúng các biện pháp phòng chống SXH.
   • Chỉ số mật độ muỗi Aedes aegypti là 0,39 con/nhà (dưới mức báo động 1 con/nhà).
   • Chỉ số Breteau là 51,3, vượt ngưỡng cảnh báo 50, cho thấy nguy cơ dịch bùng phát cao.

4. Mối liên quan giữa kiến thức-thực hành và chỉ số côn trùng:

   • Người có kiến thức đúng về nguyên nhân SXH có khả năng không có lăng quăng trong dụng cụ chứa nước cao hơn 1,56 lần (p=0,03).
   • Kiến thức đúng về biện pháp diệt lăng quăng và diệt muỗi làm tăng khả năng không có lăng quăng lần lượt 1,59 và 1,81 lần (p<0,05).
   • Kiến thức đúng về nguyên nhân và thời điểm hoạt động của muỗi làm giảm mật độ muỗi trong nhà với OR lần lượt 1,71 và 1,92 (p<0,01).
   • Thực hành đúng các biện pháp phòng chống cũng có liên quan tích cực đến giảm chỉ số muỗi và lăng quăng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mức độ kiến thức và thực hành phòng chống SXH của người dân xã Trường Long còn hạn chế, đặc biệt về nhận biết dấu hiệu bệnh chuyển nặng và các biện pháp xử trí tại nhà. Tỷ lệ người biết muỗi vằn là véc tơ truyền bệnh chỉ đạt 43,7%, thấp hơn so với một số nghiên cứu trong khu vực, phản ánh sự cần thiết tăng cường truyền thông giáo dục.

Chỉ số Breteau vượt ngưỡng cảnh báo cho thấy môi trường sống vẫn còn nhiều ổ chứa muỗi, tiềm ẩn nguy cơ bùng phát dịch. Mối liên quan có ý nghĩa giữa kiến thức-thực hành với chỉ số côn trùng học khẳng định vai trò quan trọng của việc nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi trong cộng đồng để kiểm soát véc tơ.

So sánh với các nghiên cứu trước đây tại Cần Thơ và các tỉnh phía Nam, kết quả tương đồng về mức độ hiểu biết và thực hành còn thấp, đồng thời chỉ số véc tơ vẫn ở mức cao. Việc sử dụng các biện pháp đơn giản như đậy nắp, súc rửa dụng cụ chứa nước, thả cá ăn lăng quăng được khuyến khích vì hiệu quả và chi phí thấp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ kiến thức đúng và thực hành đúng, bảng so sánh các chỉ số côn trùng học theo nhóm có kiến thức-thực hành đúng và sai, giúp minh họa rõ mối liên hệ giữa nhận thức và nguy cơ dịch bệnh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe

   • Động từ hành động: Tổ chức các chiến dịch truyền thông, tập huấn nâng cao kiến thức về SXH và biện pháp phòng chống.
   • Target metric: Tăng tỷ lệ người dân có kiến thức đúng về SXH lên trên 70% trong 12 tháng.
   • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Y tế dự phòng thành phố và xã, phối hợp với các tổ chức cộng đồng.

2. Khuyến khích và giám sát thực hành phòng chống véc tơ tại hộ gia đình

   • Động từ hành động: Hướng dẫn, kiểm tra và hỗ trợ người dân thực hiện các biện pháp diệt lăng quăng, đậy nắp dụng cụ chứa nước, thả cá.
   • Target metric: Tăng tỷ lệ hộ gia đình thực hành đúng lên 50% trong 1 năm.
   • Chủ thể thực hiện: Cán bộ y tế xã, cộng tác viên y tế, các tổ dân phố.

3. Phát triển mô hình cộng đồng tham gia phòng chống SXH

   • Động từ hành động: Thành lập các nhóm tự quản, tổ chức các hoạt động dọn dẹp môi trường, thu gom phế thải định kỳ.
   • Target metric: Giảm chỉ số Breteau xuống dưới 30 trong vòng 18 tháng.
   • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo phòng chống dịch xã, các đoàn thể địa phương.

4. Nâng cao năng lực giám sát và xử lý véc tơ

   • Động từ hành động: Đào tạo cán bộ y tế về kỹ thuật giám sát muỗi, sử dụng các biện pháp xử lý véc tơ hiệu quả.
   • Target metric: Tăng tần suất giám sát véc tơ lên ít nhất 2 lần/tháng trong mùa dịch.
   • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Y tế dự phòng thành phố, huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế dự phòng và phòng chống dịch

   • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng kiến thức, thực hành và chỉ số véc tơ để xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp.
   • Use case: Thiết kế chương trình truyền thông và giám sát véc tơ tại địa phương.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành y học dự phòng

   • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu cắt ngang, phân tích mối liên quan giữa kiến thức-thực hành và chỉ số côn trùng học.
   • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến bệnh truyền nhiễm và kiểm soát véc tơ.

3. Chính quyền địa phương và ban chỉ đạo phòng chống dịch

   • Lợi ích: Hiểu rõ tình hình dịch tễ và các yếu tố nguy cơ để chỉ đạo, huy động nguồn lực hiệu quả.
   • Use case: Lập kế hoạch phòng chống dịch SXH phù hợp với điều kiện thực tế.

4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội

   • Lợi ích: Nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi phòng chống SXH, giảm nguy cơ mắc bệnh.
   • Use case: Tham gia các hoạt động vệ sinh môi trường, diệt muỗi, diệt lăng quăng tại hộ gia đình và cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kiến thức về SXH của người dân còn thấp?
   Nhiều người dân chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin hoặc chưa hiểu đúng về dấu hiệu và cách phòng bệnh. Ví dụ, chỉ 20,5% biết đúng dấu hiệu nghi ngờ SXH, cho thấy cần tăng cường truyền thông.

2. Chỉ số Breteau là gì và tại sao quan trọng?
   Chỉ số Breteau đo số dụng cụ chứa nước có lăng quăng trên 100 nhà, phản ánh mức độ nguy cơ bùng phát dịch. Nghiên cứu ghi nhận chỉ số này là 51,3, vượt ngưỡng cảnh báo 50, cho thấy nguy cơ cao.

3. Các biện pháp phòng chống SXH hiệu quả nhất hiện nay?
   Đậy nắp, súc rửa dụng cụ chứa nước, thả cá ăn lăng quăng và ngủ mùng cả ngày đêm là các biện pháp đơn giản, hiệu quả và được khuyến cáo áp dụng rộng rãi.

4. Mối liên quan giữa kiến thức và thực hành phòng chống SXH như thế nào?
   Người có kiến thức đúng về nguyên nhân và biện pháp phòng chống có khả năng thực hành đúng cao hơn, từ đó giảm chỉ số muỗi và lăng quăng trong nhà, giảm nguy cơ dịch bệnh.

5. Làm thế nào để cộng đồng tham gia tích cực hơn trong phòng chống SXH?
   Cần tổ chức các hoạt động truyền thông, tập huấn, thành lập nhóm tự quản và giám sát thường xuyên, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để người dân thực hiện các biện pháp phòng chống.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định được mức độ kiến thức và thực hành phòng chống SXH của người dân xã Trường Long còn thấp, đặc biệt về nhận biết dấu hiệu bệnh và xử trí tại nhà.
• Chỉ số côn trùng học, đặc biệt chỉ số Breteau vượt ngưỡng cảnh báo, cho thấy nguy cơ bùng phát dịch vẫn cao.
• Có mối liên quan có ý nghĩa giữa kiến thức-thực hành phòng chống SXH với chỉ số muỗi và lăng quăng, khẳng định vai trò của giáo dục cộng đồng.
• Các biện pháp phòng chống đơn giản, chi phí thấp như đậy nắp, súc rửa dụng cụ chứa nước và thả cá cần được đẩy mạnh thực hiện.
• Đề xuất các giải pháp truyền thông, giám sát và phát triển mô hình cộng đồng nhằm giảm tỷ lệ mắc SXH trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan y tế và chính quyền địa phương cần phối hợp triển khai các chương trình nâng cao nhận thức và thực hành phòng chống SXH, đồng thời tăng cường giám sát véc tơ để kiểm soát dịch hiệu quả.