I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Sốt Xuất Huyết tại Xã Trường Long
Nghiên cứu về kiến thức phòng chống sốt xuất huyết và thực hành phòng chống sốt xuất huyết tại xã Trường Long, Cần Thơ năm 2012 là một công trình quan trọng. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng hiểu biết và hành vi của người dân đối với bệnh sốt xuất huyết Cần Thơ, đồng thời xác định các chỉ số côn trùng liên quan đến vectơ truyền bệnh sốt xuất huyết, cụ thể là muỗi Aedes aegypti. Nghiên cứu này hướng đến việc cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp can thiệp phòng chống dịch bệnh hiệu quả hơn, góp phần giảm tỷ lệ mắc bệnh tại địa phương. Số liệu được thu thập thông qua phỏng vấn người dân và khảo sát thực địa tại các hộ gia đình. Theo báo cáo của Trung tâm Y tế dự phòng huyện Phong Điền, tính đến ngày 15/10/2012, toàn xã Trường Long có 13 ca mắc sốt xuất huyết trong đó có 01 ca độ 4.
1.1. Bối Cảnh Dịch Tễ Sốt Xuất Huyết Tại Đồng Bằng Sông Cửu Long
Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Cần Thơ, là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch tễ sốt xuất huyết. Khí hậu nhiệt đới ẩm, mùa mưa kéo dài tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi phát triển. Các biện pháp phòng chống, bao gồm cả truyền thông nâng cao nhận thức và diệt lăng quăng, cần được triển khai đồng bộ và hiệu quả. Các tỉnh khu vực phía Nam có 82.592 ca mắc SXH.000 dân là 248, giảm 31% so với trung bình 5 năm (2003-2007). Số chết là 90, chết/100.000 là 0,11 giảm 23% so với trung bình 5 năm (2003- 2007) [23].
1.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Trong Công Tác Phòng Chống Dịch Bệnh
Nghiên cứu về kiến thức và thực hành của người dân đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng các chương trình phòng chống sốt xuất huyết hiệu quả. Hiểu rõ những gì người dân biết, tin và thực hiện sẽ giúp ngành y tế thiết kế các thông điệp truyền thông phù hợp và triển khai các biện pháp can thiệp hiệu quả hơn. Từ đó, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu gánh nặng bệnh tật. Theo báo cáo năm 2011, tuy số ca mắc có giảm so cùng kỳ nhưng toàn thành phố đã có 776 ca mắc, 1 ca tử vong do SXH [20].
II. Thực Trạng Kiến Thức Về Sốt Xuất Huyết ở Xã Trường Long
Nghiên cứu này tập trung đánh giá kiến thức người dân về sốt xuất huyết, bao gồm: nguyên nhân gây bệnh, đường lây truyền, triệu chứng, biện pháp phòng chống. Việc đánh giá kiến thức này là cơ sở để xác định những lỗ hổng trong nhận thức và xây dựng các chương trình truyền thông phòng chống sốt xuất huyết phù hợp. Các câu hỏi khảo sát tập trung vào việc nhận biết dấu hiệu nghi ngờ SXH, dấu hiệu bệnh chuyển nặng, cách xử trí và địa điểm đưa trẻ đi khám bệnh khi mắc bệnh.
2.1. Đánh Giá Nhận Thức Về Nguyên Nhân Và Đường Lây Truyền Bệnh
Một phần quan trọng của nghiên cứu là đánh giá nhận thức của người dân về nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết và đường lây truyền chính. Việc hiểu đúng về vai trò của muỗi Aedes aegypti và các biện pháp phòng ngừa muỗi đốt là yếu tố then chốt trong phòng bệnh. Nếu người dân không hiểu rõ nguyên nhân, các biện pháp phòng ngừa sẽ kém hiệu quả. Kết quả các nghiên cứu cho thấy phần lớn biết muỗi vằn là tác nhân lây bệnh sốt xuất huyết [11],[16],[18],[23]; biết nơi muỗi SXH đẻ trứng [5],[33],[37],[44]; các chỉ số côn trùng của muỗi [17],[22].
2.2. Mức Độ Hiểu Biết Về Các Triệu Chứng Của Bệnh Sốt Xuất Huyết
Việc nhận biết sớm các triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết là rất quan trọng để đưa người bệnh đến cơ sở y tế kịp thời và giảm nguy cơ biến chứng. Nghiên cứu đánh giá khả năng nhận biết các triệu chứng như sốt cao, đau đầu, đau cơ, xuất huyết dưới da và các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm khác. Bệnh sốt xuất huyết thể hiện trên lâm sàng với triệu chứng chính: sốt cao, đột ngột kéo dài trong 2 đến 7 ngày, kèm theo đau đầu, đau cơ, hoặc đau xương, khớp và nổi ban.
III. Phân Tích Thực Hành Phòng Chống Sốt Xuất Huyết Tại Hộ Gia Đình
Nghiên cứu không chỉ dừng lại ở đánh giá kiến thức mà còn đi sâu vào thực hành phòng chống sốt xuất huyết của người dân tại hộ gia đình. Các hoạt động được quan sát và đánh giá bao gồm: thói quen vệ sinh môi trường, phòng chống lăng quăng, diệt muỗi, sử dụng các biện pháp bảo vệ cá nhân (màn, kem chống muỗi). Việc đánh giá thực hành được thực hiện thông qua phỏng vấn và kiểm tra trực tiếp tại các hộ gia đình.
3.1. Tỷ Lệ Thực Hiện Các Biện Pháp Diệt Lăng Quăng Trong Cộng Đồng
Phòng chống lăng quăng là một trong những biện pháp quan trọng nhất để kiểm soát vectơ truyền bệnh sốt xuất huyết. Nghiên cứu đánh giá tỷ lệ người dân thường xuyên thực hiện các biện pháp như: loại bỏ các vật chứa nước đọng, lật úp các vật dụng không cần thiết, thả cá vào bể nước để diệt lăng quăng. Trọng tâm của công tác phòng, chống sốt xuất huyết dengue là kiểm soát những nơi muỗi có thể đẻ trứng, trong đó, đẩy mạnh những hành vi mà người dân có thể thực hiện tại nhà như đậy nắp, súc rửa thường xuyên vật chưá nước, và loại bỏ những vật phế thải có thể chứa nước, chứa lăng quăng.
3.2. Sử Dụng Các Biện Pháp Phòng Muỗi Đốt Cá Nhân Và Gia Đình
Ngoài việc diệt lăng quăng, việc phòng muỗi đốt cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa lây lan bệnh sốt xuất huyết. Nghiên cứu đánh giá việc sử dụng các biện pháp như mắc màn khi ngủ, sử dụng kem chống muỗi, mặc quần áo dài tay, và phun thuốc diệt muỗi trong nhà. Muỗi Aedes aegypti là trung gian chủ yếu truyền bệnh vi rút Dengue trong các vụ dịch SXH. Ðặc tính bay của muỗi Aedes aegypti cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của dịch.
3.3. Đánh Giá Mức Độ Tham Gia Các Hoạt Động Phòng Bệnh Cộng Đồng
Sự tham gia của cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống sốt xuất huyết hiệu quả. Nghiên cứu đánh giá mức độ tham gia của người dân vào các hoạt động như: tổng vệ sinh môi trường, chiến dịch diệt lăng quăng, các buổi nói chuyện về phòng bệnh. Đã có các công trình nghiên cứu kiến thức-thực hành phòng, chống sốt xuất huyết trong và ngoài nước [6],[11],[14],[50],[52].
IV. Chỉ Số Côn Trùng và Mối Liên Quan Đến Kiến Thức Thực Hành
Nghiên cứu tiến hành khảo sát chỉ số côn trùng tại các hộ gia đình, bao gồm: chỉ số Breteau (BI), chỉ số nhà (HI), và chỉ số mật độ lăng quăng (DI). Các chỉ số này phản ánh mức độ tồn tại của lăng quăng và muỗi Aedes aegypti trong môi trường sống. Đồng thời, nghiên cứu phân tích mối liên quan giữa kiến thức, thực hành của người dân với các chỉ số côn trùng, từ đó xác định những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phòng chống dịch bệnh.
4.1. Xác Định Các Chỉ Số Côn Trùng Quan Trọng BI HI DI
Các chỉ số côn trùng như BI, HI, DI là những thước đo quan trọng để đánh giá nguy cơ sốt xuất huyết tại một khu vực. Chỉ số BI cho biết số lượng vật chứa có lăng quăng trên 100 nhà, HI cho biết tỷ lệ nhà có lăng quăng, và DI cho biết mật độ lăng quăng trung bình trong các vật chứa. Các chỉ số này được sử dụng để theo dõi và đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng chống dịch bệnh.
4.2. Mối Liên Quan Giữa Kiến Thức Và Mật Độ Lăng Quăng Muỗi
Nghiên cứu tìm hiểu xem liệu kiến thức đúng đắn về sốt xuất huyết có dẫn đến việc thực hiện các biện pháp phòng chống hiệu quả hơn hay không. Phân tích thống kê được sử dụng để xác định mối liên hệ giữa kiến thức của người dân với mật độ lăng quăng và muỗi trong nhà của họ. Nhưng chưa có công trình nào công bố về mối liên quan giữa kiến thức, thực hành và quản lý nơi sinh sản của muỗi và chỉ số muỗi tại hộ gia đình ở xã Trường Long, huyện Phong Điền.
4.3. Tác Động Của Thực Hành Lên Các Chỉ Số Côn Trùng Thực Tế
Nghiên cứu đánh giá xem liệu việc thực hiện các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết như diệt lăng quăng và phòng muỗi đốt có thực sự làm giảm chỉ số côn trùng hay không. Mối liên hệ giữa thực hành của người dân và các chỉ số côn trùng được phân tích để đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp. Qua đó, góp phần làm giảm tỷ suất mắc của bệnh sốt xuất huyết tại địa phương trong điều kiện nguồn lực có được.
V. Kết Quả Nghiên Cứu và Giải Pháp Phòng Chống Sốt Xuất Huyết
Từ kết quả nghiên cứu, các giải pháp cụ thể được đề xuất nhằm nâng cao kiến thức và thay đổi thực hành phòng chống sốt xuất huyết của người dân tại xã Trường Long. Các giải pháp này tập trung vào: tăng cường truyền thông phòng chống sốt xuất huyết, cải thiện vệ sinh môi trường, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, và nâng cao năng lực cho cán bộ y tế địa phương. Nghiên cứu này được thực hiện từ tháng 06 năm 2012 đến tháng 03 năm 2013.
5.1. Đề Xuất Các Biện Pháp Truyền Thông Phù Hợp Với Địa Phương
Dựa trên những lỗ hổng trong kiến thức của người dân, các thông điệp truyền thông cần được thiết kế sao cho dễ hiểu, hấp dẫn và phù hợp với văn hóa địa phương. Các hình thức truyền thông đa dạng như tờ rơi, áp phích, phát thanh, và các buổi nói chuyện cộng đồng cần được sử dụng để tiếp cận đến mọi đối tượng. Đã có các công trình nghiên cứu kiến thức-thực hành phòng, chống sốt xuất huyết trong và ngoài nước [6],[11],[14],[50],[52].
5.2. Tăng Cường Sự Tham Gia Của Cộng Đồng Trong Phòng Chống Dịch
Cần có sự tham gia tích cực của người dân vào các hoạt động phòng chống sốt xuất huyết như tổng vệ sinh môi trường, diệt lăng quăng, và giám sát vectơ truyền bệnh. Các tổ chức đoàn thể, chính quyền địa phương cần tạo điều kiện và khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động này. Nghiên cứu này hướng đến việc cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp can thiệp phòng chống dịch bệnh hiệu quả hơn, góp phần giảm tỷ lệ mắc bệnh tại địa phương.
VI. Đánh Giá Hiệu Quả và Hướng Nghiên Cứu Về Sốt Xuất Huyết
Nghiên cứu này góp phần cung cấp bức tranh toàn diện về tình hình sốt xuất huyết tại xã Trường Long, từ đó làm cơ sở cho việc xây dựng các chương trình phòng chống dịch bệnh hiệu quả hơn. Cần có các nghiên cứu tiếp theo để đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp và tìm kiếm các giải pháp phòng chống dịch bệnh mới. Nghiên cứu này cũng đóng góp vào kho tàng tri thức khoa học về sốt xuất huyết và có thể được áp dụng tại các địa phương khác có điều kiện tương tự.
6.1. So Sánh Kết Quả Nghiên Cứu Với Các Nghiên Cứu Khác Trong Vùng
Việc so sánh kết quả nghiên cứu này với các nghiên cứu khác trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long sẽ giúp đánh giá tính đại diện và khả năng áp dụng kết quả nghiên cứu tại các địa phương khác. Nếu người dân không hiểu rõ nguyên nhân, các biện pháp phòng ngừa sẽ kém hiệu quả. Kết quả các nghiên cứu cho thấy phần lớn biết muỗi vằn là tác nhân lây bệnh sốt xuất huyết [11],[16],[18],[23]; biết nơi muỗi SXH đẻ trứng [5],[33],[37],[44]; các chỉ số côn trùng của muỗi [17],[22].
6.2. Đề Xuất Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Phòng Chống Sốt Xuất Huyết
Cần có các nghiên cứu tiếp theo để đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp đã được triển khai và tìm kiếm các giải pháp phòng chống dịch bệnh mới, chẳng hạn như sử dụng các phương pháp sinh học để kiểm soát vectơ truyền bệnh hoặc phát triển vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết. Vì vậy, đề tài này tìm hiểu thực trạng kiến thức, thực hành các biện pháp kiểm soát muỗi của người dân và chỉ số côn trùng tại hộ gia đình để đưa ra những biện pháp can thiệp thích hợp nhằm góp phần cải thiện công tác phòng, chống sốt xuất huyết của người dân tại thị trấn Phong Điền thông qua các hoạt động giám sát véc tơ côn trùng.
