Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Trên Bệnh Nhân Nội Trú Tại Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Lào Cai

• Tác giả: Đàm Xuân Vinh
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Thị Thúy Vân
• Trường học: Trường Đại học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược lý - Dược lâm sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Tại Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Lào Cai
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Lào Cai

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tổng quan về chương trình quản lý sử dụng kháng sinh tại bệnh viện
• 1.2. Nội dung của chương trình quản lý sử dụng kháng sinh
• 1.3. Đánh giá tiêu thụ kháng sinh trong bệnh viện
• 1.4. Một số nghiên cứu về tiêu thụ kháng sinh
• 1.5. Tổng quan về một số kháng sinh thường điều trị nhiễm trùng tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai
• 1.5.1. Nhóm nitro - imidazol
• 1.6. Tổng quan về viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 1.6.1. Căn nguyên gây bệnh và các yếu tô nguy cơ liên quan
• 1.6.2. Các yếu tố nguy cơ cần xem xét ở bệnh nhân viêm phổi cộng đồng
• 1.6.3. Đánh giá mức độ nặng và phân tầng bệnh nhân
• 1.6.4. Điều trị viêm phổi cộng đồng
• 1.6.5. Các nghiên cứu về thực trạng sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 1.7. Giới thiệu về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu của mục tiêu 1
• 2.1.2. Đối tượng nghiên cứu của mục tiêu 2
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.2.3. Quy trình nghiên cứu
• 2.2.4. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu
• 2.2.4.1. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu của mục tiêu 1
• 2.2.4.2. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu của mục tiêu 2
• 2.2.5. Tiêu chí/quy ước đánh giá trong nghiên cứu
• 2.2.6. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phân tích đặc điểm tiêu thụ kháng sinh nội trú tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai giai đoạn 2019-2021
• 3.1.1. Đặc điểm DDD/100 ngày nằm viện của kháng sinh toàn viện giai đoạn 2019 - 2021
• 3.1.2. Đặc điểm về DDD/100 ngày nằm viện của kháng sinh theo khoa lâm sàng giai đoạn 2019-2021
• 3.2. Phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng trên bệnh nhân điều trị nội trú
• 3.2.1. Đặc điểm của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 3.2.2. Đặc điểm về sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 3.2.3. Tính phù hợp của kháng sinh so với tài liệu
• 3.3. Mức độ và xu hướng tiêu thụ kháng sinh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai
• 3.3.1. Tình hình tiêu thụ kháng sinh nhóm cephalosporin
• 3.3.2. Tình hình tiêu thụ kháng sinh nhóm penicillin
• 3.3.3. Tình hình tiêu thụ kháng sinh fluoroquinolon
• 3.3.4. Tình hình tiêu thụ các nhóm kháng sinh khác
• 3.3.5. Tình hình tiêu thụ kháng sinh tại các khoa lâm sàng
• 3.4. Đặc điểm bệnh nhân và thực trạng sử dụng kháng sinh trong điều trị VPVĐ
• 3.4.1. Đặc điểm bệnh nhân
• 3.4.2. Đặc điểm sử dụng kháng sinh
• 3.4.3. Tính hợp lý của việc sử dụng kháng sinh điều trị VPCĐ
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• 2. DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
• 3. DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

I. Tổng Quan Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Tại Bệnh Viện Lào Cai

Việc sử dụng kháng sinh an toàn và hợp lý là một vấn đề quan trọng trên toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam. Điều này đóng vai trò quyết định trong việc đảm bảo hiệu quả điều trị, giảm thiểu chi phí và ngăn chặn sự gia tăng của tình trạng kháng kháng sinh. Quản lý sử dụng kháng sinh trong bệnh viện là một hoạt động quan trọng của dược sĩ và bác sĩ, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị nhiễm trùng, giảm nguy cơ kháng thuốc của vi sinh vật, giảm chi phí điều trị và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai, là bệnh viện hạng I tuyến cao nhất của tỉnh, đã triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh theo Quyết định số 772/QĐ-BYT và Quyết định số 5631/QĐ-BYT. Tuy nhiên, hiệu quả của chương trình vẫn chưa được đánh giá đầy đủ, và chưa có nhiều nghiên cứu phân tích về mức độ tiêu thụ kháng sinh và chất lượng kê đơn kháng sinh trong điều trị nhiễm khuẩn tại bệnh viện.

1.1. Mục tiêu Nghiên cứu tình hình sử dụng kháng sinh Lào Cai

Nghiên cứu này hướng đến việc khảo sát thực trạng tiêu thụ kháng sinh nội trú tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai và phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPVĐ) ở người lớn điều trị nội trú. Mục tiêu là cung cấp một bức tranh chi tiết về tình hình tiêu thụ kháng sinh, các hoạt động trong chương trình quản lý kháng sinh, từ đó đưa ra các đề xuất để nâng cao hiệu quả điều trị tại bệnh viện. Nghiên cứu này sẽ góp phần vào việc xây dựng hướng dẫn điều trị VPVĐ phù hợp với điều kiện của bệnh viện.

1.2. Giới thiệu Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Lào Cai hiện nay

Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai là bệnh viện hạng I trực thuộc Sở Y tế tỉnh Lào Cai. Bệnh viện đóng vai trò là tuyến cao nhất của tỉnh, tiếp nhận đa dạng các đối tượng bệnh nhân khác nhau. Bệnh viện đã triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh, tuy nhiên chương trình vẫn chưa thực sự đem lại hiệu quả cao.

II. Thách Thức Vấn Đề Kháng Kháng Sinh Tại Bệnh Viện Lào Cai

Tình trạng kháng kháng sinh đang trở thành một thách thức lớn đối với ngành y tế trên toàn thế giới, và Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai cũng không nằm ngoài vòng xoáy này. Việc sử dụng kháng sinh không hợp lý và lạm dụng kháng sinh đã dẫn đến sự gia tăng của các chủng vi khuẩn kháng thuốc, gây khó khăn trong việc điều trị các bệnh nhiễm trùng. Theo báo cáo tại bệnh viện, viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPVĐ) là một bệnh lý chiếm tỷ lệ lớn trong số các bệnh nhân điều trị nội trú. Do đó, việc đánh giá tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị VPVĐ là rất quan trọng để có thể đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp, giảm thiểu tình trạng kháng kháng sinh và cải thiện kết quả điều trị cho bệnh nhân.

2.1. Thực trạng kháng kháng sinh và tác động lên bệnh viện

Thực trạng kháng kháng sinh ngày càng trở nên nghiêm trọng, gây ra nhiều khó khăn trong điều trị bệnh nhiễm trùng. Các vi khuẩn kháng thuốc làm kéo dài thời gian nằm viện, tăng chi phí điều trị và tăng nguy cơ tử vong cho bệnh nhân. Việc kiểm soát nhiễm khuẩn trong bệnh viện trở nên khó khăn hơn khi các vi khuẩn kháng thuốc lây lan. Chính sách kháng sinh bệnh viện cần được thiết lập rõ ràng, bao gồm các quy định về kê đơn, sử dụng và giám sát kháng sinh.

2.2. Viêm phổi cộng đồng Áp lực sử dụng kháng sinh cao

Viêm phổi cộng đồng (VPVĐ) là bệnh nhiễm khuẩn hô hấp thường gặp, có khả năng tiến triển nặng và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Việc điều trị VPVĐ đòi hỏi sử dụng kháng sinh một cách hiệu quả và hợp lý để tránh những biến chứng đáng tiếc. Tuy nhiên, việc lựa chọn kháng sinh phù hợp và sử dụng đúng liều lượng là một thách thức, đặc biệt trong bối cảnh tình trạng kháng kháng sinh ngày càng gia tăng.

III. Phương Pháp Phân Tích Tiêu Thụ Kháng Sinh Nội Trú Tại Lào Cai

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích định lượng và định tính để đánh giá tình hình sử dụng kháng sinh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. Phương pháp định lượng được sử dụng để tính toán lượng kháng sinh tiêu thụ thông qua liều dùng một ngày (DDD - Defined Daily Dose) cho từng kháng sinh cụ thể trong toàn bệnh viện và các khoa lâm sàng. Phương pháp định tính được sử dụng để đánh giá tính phù hợp của việc sử dụng thuốc so với các tiêu chuẩn được xây dựng trước đó, bao gồm chỉ định, liều dùng, thời gian điều trị và các thông tin khác.

3.1. Phương pháp định lượng Đánh giá mức độ tiêu thụ

Phương pháp định lượng sử dụng liều xác định hàng ngày (DDD) để đánh giá mức độ tiêu thụ kháng sinh. DDD là liều trung bình duy trì giả định mỗi ngày cho một thuốc với chỉ định chính dành cho người lớn. DDD là một công cụ thuận lợi để so sánh lượng tiêu thụ thuốc giữa các khoảng thời gian khác nhau hoặc giữa các đơn vị, vùng miền khác nhau.

3.2. Phương pháp định tính Đánh giá tính hợp lý của kê đơn

Phương pháp định tính tập trung vào việc đánh giá tính hợp lý của việc kê đơn kháng sinh. Các tiêu chí đánh giá bao gồm: sự phù hợp của chỉ định điều trị với phác đồ hướng dẫn, phác đồ điều trị kháng sinh theo hướng dẫn, liều dùng, cách dùng, thời gian điều trị và các tương tác thuốc có thể xảy ra. Điều này giúp xác định các vấn đề liên quan đến kê đơn kháng sinh và đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp.

3.3. Phân Tích Dữ Liệu Sử Dụng Kháng Sinh kết hợp với Vi Sinh

Để đánh giá một cách toàn diện tình hình sử dụng kháng sinh, việc phân tích dữ liệu tiêu thụ cần kết hợp với thông tin về vi sinh lâm sàng bệnh viện Lào Cai. Điều này bao gồm việc xác định các chủng vi khuẩn gây bệnh phổ biến và tỷ lệ kháng thuốc của chúng. Sự kết hợp này giúp đánh giá hiệu quả của các phác đồ điều trị hiện tại và đưa ra các điều chỉnh phù hợp để đối phó với tình trạng kháng kháng sinh.

IV. Kết Quả Thực Trạng Sử Dụng Kháng Sinh Tại Bệnh Viện Lào Cai

Nghiên cứu đã thu thập và phân tích dữ liệu về việc sử dụng kháng sinh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai trong giai đoạn 2019-2021. Kết quả cho thấy sự thay đổi trong tỷ lệ sử dụng kháng sinh ở các nhóm khác nhau, bao gồm cephalosporin, penicillin, fluoroquinolon và các nhóm khác. Nghiên cứu cũng phân tích tình hình tiêu thụ kháng sinh tại các khoa lâm sàng khác nhau, bao gồm khoa Hồi sức tích cực, khoa Nội hô hấp - nội tiết - nội C và khoa Ngoại tổng hợp. Dữ liệu này cung cấp cái nhìn tổng quan về mô hình sử dụng kháng sinh tại bệnh viện và giúp xác định các lĩnh vực cần được cải thiện.

4.1. Xu hướng tiêu thụ các nhóm kháng sinh chính

Phân tích dữ liệu cho thấy sự thay đổi trong xu hướng tiêu thụ các nhóm kháng sinh chính. Ví dụ, có thể có sự gia tăng trong việc sử dụng cephalosporin thế hệ 3, trong khi việc sử dụng penicillin có thể giảm. Phân tích dữ liệu sử dụng kháng sinh này cung cấp thông tin quan trọng cho việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp và điều chỉnh phác đồ điều trị.

4.2. Tình hình sử dụng kháng sinh tại các khoa lâm sàng

Nghiên cứu cũng phân tích tình hình tiêu thụ kháng sinh tại các khoa lâm sàng khác nhau. Mỗi khoa có thể có mô hình sử dụng kháng sinh khác nhau do đặc điểm của bệnh nhân và loại bệnh lý mà họ điều trị. Việc xác định các khoa có tỷ lệ sử dụng kháng sinh cao hoặc sử dụng kháng sinh không hợp lý giúp tập trung các biện pháp can thiệp và cải thiện.

4.3. Đánh giá tính hợp lý trong điều trị viêm phổi cộng đồng

Nghiên cứu đánh giá tính hợp lý của việc sử dụng kháng sinh trong điều trị VPVĐ, bao gồm sự phù hợp của lựa chọn kháng sinh, liều dùng, cách dùng và thời gian điều trị. Kết quả có thể cho thấy có bao nhiêu phần trăm bệnh nhân được điều trị bằng kháng sinh phù hợp với hướng dẫn và có bao nhiêu trường hợp sử dụng kháng sinh không hợp lý.

V. Giải Pháp Nâng Cao Sử Dụng Kháng Sinh Hợp Lý Tại Lào Cai

Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số giải pháp có thể được đề xuất để nâng cao hiệu quả sử dụng kháng sinh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. Các giải pháp này bao gồm việc tăng cường đào tạo sử dụng kháng sinh hợp lý cho cán bộ y tế, xây dựng và cập nhật các hướng dẫn điều trị phù hợp với tình hình kháng kháng sinh tại bệnh viện, tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn và giám sát việc sử dụng kháng sinh. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ, dược sĩ và điều dưỡng để đảm bảo việc sử dụng kháng sinh an toàn, hiệu quả và hợp lý.

5.1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về kháng sinh

Việc tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về kháng sinh cho cán bộ y tế là một yếu tố quan trọng để cải thiện việc sử dụng kháng sinh. Các chương trình đào tạo cần tập trung vào các nguyên tắc sử dụng kháng sinh hợp lý, cập nhật kiến thức về tình hình kháng kháng sinh và các biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn. Các hoạt động như hội thảo, tập huấn và chia sẻ kinh nghiệm có thể giúp nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của cán bộ y tế.

5.2. Xây dựng và cập nhật hướng dẫn điều trị sát thực tế

Việc xây dựng và cập nhật các hướng dẫn điều trị phù hợp với tình hình kháng kháng sinh tại bệnh viện là rất quan trọng. Hướng dẫn điều trị cần dựa trên các bằng chứng khoa học mới nhất và được điều chỉnh để phù hợp với đặc điểm của bệnh nhân và các chủng vi khuẩn gây bệnh tại địa phương. Hướng dẫn cần được phổ biến rộng rãi và dễ dàng tiếp cận cho tất cả cán bộ y tế.

5.3. Kiểm soát nhiễm khuẩn và giám sát sử dụng kháng sinh

Việc tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn trong bệnh viện là một biện pháp quan trọng để giảm nguy cơ lây lan các vi khuẩn kháng thuốc. Các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn bao gồm vệ sinh tay thường xuyên, sử dụng các biện pháp phòng ngừa khi chăm sóc bệnh nhân và khử trùng môi trường bệnh viện. Đồng thời, cần có hệ thống giám sát việc sử dụng kháng sinh để phát hiện sớm các trường hợp sử dụng không hợp lý và có biện pháp can thiệp kịp thời.

VI. Kết Luận Hướng Đi Mới Cho Kiểm Soát Kháng Sinh Tại Lào Cai

Nghiên cứu này cung cấp một cái nhìn tổng quan về tình hình sử dụng kháng sinh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai, giúp xác định các vấn đề và thách thức liên quan đến việc sử dụng kháng sinh. Dựa trên kết quả nghiên cứu, có thể đưa ra các giải pháp và khuyến nghị cụ thể để cải thiện việc sử dụng kháng sinh và đối phó với tình trạng kháng kháng sinh. Việc thực hiện các giải pháp này đòi hỏi sự cam kết và phối hợp chặt chẽ từ tất cả các bên liên quan, bao gồm các nhà quản lý, bác sĩ, dược sĩ và điều dưỡng. Với sự nỗ lực chung, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai có thể đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc kiểm soát kháng kháng sinh và bảo vệ sức khỏe cho bệnh nhân.

6.1. Tóm tắt các phát hiện chính và ý nghĩa của nghiên cứu

Nghiên cứu này đã cung cấp các phát hiện quan trọng về thực trạng sử dụng kháng sinh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai, bao gồm xu hướng tiêu thụ các nhóm kháng sinh chính, tình hình sử dụng kháng sinh tại các khoa lâm sàng và tính hợp lý của việc sử dụng kháng sinh trong điều trị VPVĐ. Các phát hiện này có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định các lĩnh vực cần được cải thiện và đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp.

6.2. Khuyến nghị chính sách và hướng nghiên cứu tiếp theo

Nghiên cứu này đưa ra một số khuyến nghị chính sách quan trọng, bao gồm việc tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về kháng sinh cho cán bộ y tế, xây dựng và cập nhật các hướng dẫn điều trị phù hợp và tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn và giám sát việc sử dụng kháng sinh. Nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp và theo dõi sự thay đổi trong tình hình kháng kháng sinh theo thời gian.

Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng kháng sinh an toàn và hợp lý là một vấn đề cấp thiết không chỉ tại Việt Nam mà còn trên toàn cầu, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị, giảm chi phí và ngăn chặn tình trạng kháng thuốc gia tăng. Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai, một bệnh viện hạng I với quy mô 800 giường bệnh, viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPCĐ) là bệnh lý nhiễm khuẩn hô hấp phổ biến, chiếm tỷ lệ cao trong số các bệnh nhân điều trị nội trú. Nghiên cứu được thực hiện nhằm phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân nội trú tại bệnh viện trong giai đoạn 2019-2021, đồng thời đánh giá việc sử dụng kháng sinh trong điều trị VPCĐ ở người lớn trong quý IV năm 2022.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: khảo sát thực trạng tiêu thụ kháng sinh nội trú và phân tích tính hợp lý trong sử dụng kháng sinh điều trị VPCĐ. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai, với dữ liệu tiêu thụ kháng sinh từ năm 2019 đến 2021 và bệnh án điều trị VPCĐ từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp số liệu cụ thể về mức tiêu thụ kháng sinh, đánh giá hiệu quả chương trình quản lý sử dụng kháng sinh, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng điều trị và kiểm soát kháng thuốc tại bệnh viện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý sử dụng kháng sinh trong bệnh viện, bao gồm:

• Chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (Antimicrobial Stewardship Program - ASP): Theo Quyết định số 5631/QĐ-BYT của Bộ Y tế, chương trình này bao gồm thành lập ban quản lý, xây dựng hướng dẫn điều trị, giám sát sử dụng và đề kháng kháng sinh, đào tạo và đánh giá thực hiện.

• Đánh giá tiêu thụ kháng sinh bằng liều xác định hàng ngày (Defined Daily Dose - DDD): Phương pháp chuẩn hóa do WHO đề xuất, dùng để đo lường lượng kháng sinh tiêu thụ trên 100 ngày nằm viện, giúp so sánh giữa các thời kỳ và khoa phòng.

• Mô hình đánh giá mức độ nặng của viêm phổi cộng đồng CURB65: Bao gồm các yếu tố rối loạn ý thức, ure máu, tần số thở, huyết áp và tuổi, giúp phân tầng bệnh nhân và lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: DDD, CURB65, kháng sinh nhóm cephalosporin, fluoroquinolon, penicilin, và các yếu tố nguy cơ nhiễm khuẩn đa kháng thuốc như Pseudomonas aeruginosa và MRSA.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế gồm hai phần:

• Mục tiêu 1: Phân tích định lượng hồi cứu về tiêu thụ kháng sinh nội trú giai đoạn 2019-2021. Dữ liệu được trích xuất từ phần mềm quản lý thuốc và phòng Kế hoạch tổng hợp của bệnh viện. Cỡ mẫu là toàn bộ dữ liệu tiêu thụ kháng sinh nội trú, không bao gồm khoa Nhi. Phương pháp phân tích sử dụng chỉ số DDD/100 ngày nằm viện theo chuẩn WHO.

• Mục tiêu 2: Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên bệnh án của 145 bệnh nhân điều trị nội trú VPCĐ từ 01/10/2022 đến 31/12/2022. Tiêu chuẩn lựa chọn: bệnh nhân ≥16 tuổi, chẩn đoán VPCĐ trong 48 giờ đầu nhập viện, có chỉ định dùng kháng sinh. Loại trừ bệnh nhân nằm viện dưới 3 ngày, mắc đa nhiễm khuẩn, lao phổi, tử vong hoặc không tiếp cận được bệnh án. Dữ liệu thu thập gồm đặc điểm nhân khẩu, bệnh lý kèm theo, chức năng thận, mức độ nặng theo CURB65, tiền sử dị ứng, phác đồ kháng sinh, liều dùng, cách dùng và hiệu quả điều trị. Phân tích số liệu bằng phần mềm Microsoft Excel 2010 với thống kê mô tả và tỷ lệ phần trăm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tiêu thụ kháng sinh nội trú giai đoạn 2019-2021:

   • Tổng DDD/100 ngày nằm viện giảm từ 69,3 năm 2019 xuống còn 56,0 năm 2021, trung bình giai đoạn là 61,4.
   • Nhóm cephalosporin có mức tiêu thụ cao nhất, dao động từ 24,8 (2019) xuống 17,4 (2021).
   • Nhóm penicilin đứng thứ hai với DDD/100 ngày nằm viện tăng từ 13,3 (2019) lên 19,8 (2021).
   • Nhóm fluoroquinolon giảm từ 17,4 (2019) xuống 10,5 (2021).
   • Các nhóm glycopeptid và carbapenem có mức tiêu thụ thấp, không đáng kể.

2. Tiêu thụ kháng sinh theo khoa lâm sàng:

   • Khoa Hồi sức tích cực có DDD/100 ngày nằm viện cao nhất, trung bình 101 trong giai đoạn 2019-2021.
   • Khoa Nội hô hấp - nội tiết - nội C đứng thứ hai với trung bình 95,9.
   • Khoa Ngoại tổng hợp đứng thứ ba với 81,7.
   • Các nhóm cephalosporin và fluoroquinolon là kháng sinh được sử dụng nhiều nhất tại các khoa này.

3. Đặc điểm bệnh nhân điều trị VPCĐ (n=145):

   • Tuổi trung bình 64,9 ± 15,9, trong đó 53,8% ≥ 65 tuổi.
   • Nữ chiếm 64,1%, nam 35,9%.
   • 76,6% bệnh nhân điều trị tại khoa Nội hô hấp - nội tiết - nội C.
   • 37,2% có bệnh lý tim mạch kèm theo, 29,7% tăng huyết áp, 15,9% đái tháo đường.
   • 97,9% bệnh nhân có xét nghiệm creatinin huyết thanh, phân bố độ thanh thải creatinin đa dạng, 2,1% có lọc máu.
   • Theo CURB65, 73,8% bệnh nhân nhẹ có bệnh mắc kèm, 19,3% trung bình, 0,7% nặng.
   • 18,6% có yếu tố nguy cơ nhiễm Pseudomonas.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy xu hướng giảm tiêu thụ kháng sinh tổng thể tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai trong giai đoạn 2019-2021, phản ánh hiệu quả bước đầu của chương trình quản lý sử dụng kháng sinh. Tuy nhiên, nhóm cephalosporin vẫn chiếm tỷ lệ tiêu thụ cao nhất, tương tự các nghiên cứu trong nước và quốc tế, do phổ tác dụng rộng và tính sẵn có. Sự tăng tiêu thụ penicilin năm 2021 có thể liên quan đến điều chỉnh phác đồ điều trị hoặc thay đổi dịch tễ.

Phân tích theo khoa lâm sàng cho thấy khoa Hồi sức tích cực và Nội hô hấp là những đơn vị tiêu thụ kháng sinh nhiều nhất, phù hợp với đặc điểm bệnh nhân nặng và bệnh lý hô hấp chiếm ưu thế. Việc sử dụng fluoroquinolon và cephalosporin phổ rộng tại các khoa này cần được giám sát chặt chẽ để tránh kháng thuốc.

Đặc điểm bệnh nhân VPCĐ cho thấy nhóm tuổi cao và tỷ lệ bệnh lý kèm theo lớn, làm tăng nguy cơ biến chứng và khó khăn trong điều trị. Tỷ lệ bệnh nhân có yếu tố nguy cơ nhiễm Pseudomonas và mức độ nặng theo CURB65 thấp, phù hợp với hướng dẫn điều trị hiện hành. Việc đánh giá chức năng thận kỹ lưỡng giúp điều chỉnh liều kháng sinh phù hợp, giảm tác dụng phụ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, tỷ lệ tuân thủ phác đồ điều trị và lựa chọn kháng sinh phù hợp vẫn còn nhiều hạn chế, đòi hỏi tăng cường đào tạo và giám sát. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ xu hướng DDD/100 ngày nằm viện theo nhóm kháng sinh và bảng phân bố đặc điểm bệnh nhân, giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giám sát và quản lý sử dụng kháng sinh: Thiết lập hệ thống giám sát tiêu thụ kháng sinh theo nhóm và khoa phòng, tập trung vào nhóm cephalosporin và fluoroquinolon để giảm thiểu lạm dụng. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024. Chủ thể: Ban quản lý sử dụng kháng sinh bệnh viện phối hợp khoa Dược.

2. Đào tạo và nâng cao nhận thức cho cán bộ y tế: Tổ chức các khóa tập huấn về hướng dẫn điều trị VPCĐ và quản lý kháng sinh hợp lý, đặc biệt cho các khoa Nội hô hấp, Hồi sức tích cực và Cấp cứu. Mục tiêu tăng tỷ lệ tuân thủ phác đồ lên trên 80% trong 12 tháng. Chủ thể: Phòng Đào tạo và Ban quản lý sử dụng kháng sinh.

3. Xây dựng và cập nhật hướng dẫn điều trị nội bộ: Phát triển tài liệu hướng dẫn điều trị VPCĐ phù hợp với đặc điểm dịch tễ và kháng sinh tại bệnh viện, cập nhật định kỳ theo khuyến cáo Bộ Y tế. Thời gian: hoàn thành trong 6 tháng. Chủ thể: Hội đồng chuyên môn bệnh viện.

4. Tăng cường đánh giá và điều chỉnh liều dùng kháng sinh: Áp dụng quy trình đánh giá chức năng thận và điều chỉnh liều kháng sinh cho bệnh nhân, giảm thiểu tác dụng phụ và tăng hiệu quả điều trị. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Khoa Dược lâm sàng và các khoa lâm sàng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Dược sĩ lâm sàng và cán bộ quản lý dược: Nghiên cứu cung cấp số liệu chi tiết về tiêu thụ kháng sinh và các phương pháp đánh giá, giúp cải thiện công tác quản lý và tư vấn sử dụng thuốc hợp lý.

2. Bác sĩ điều trị, đặc biệt chuyên khoa hô hấp và hồi sức tích cực: Tham khảo các phân tích về đặc điểm bệnh nhân VPCĐ, mức độ nặng và phác đồ điều trị phù hợp, nâng cao hiệu quả điều trị và giảm biến chứng.

3. Nhà hoạch định chính sách y tế và quản lý bệnh viện: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn để xây dựng các chương trình quản lý kháng sinh hiệu quả, góp phần kiểm soát kháng thuốc tại các bệnh viện tuyến tỉnh.

4. Nghiên cứu sinh và học viên y dược: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu sử dụng kháng sinh, đánh giá hiệu quả chương trình quản lý và phân tích dịch tễ học bệnh lý nhiễm khuẩn.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần sử dụng DDD để đánh giá tiêu thụ kháng sinh?
   DDD là liều chuẩn được WHO công nhận, giúp chuẩn hóa lượng kháng sinh tiêu thụ, so sánh giữa các thời kỳ và khoa phòng, từ đó đánh giá xu hướng sử dụng và hiệu quả quản lý.

2. Nhóm kháng sinh nào được sử dụng nhiều nhất tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai?
   Nhóm cephalosporin có mức tiêu thụ cao nhất, tiếp theo là penicilin và fluoroquinolon, phản ánh phổ tác dụng rộng và tính sẵn có của các nhóm này.

3. Mức độ nặng của viêm phổi cộng đồng được đánh giá như thế nào?
   Mức độ nặng được đánh giá bằng thang điểm CURB65, dựa trên các yếu tố lâm sàng và xét nghiệm, giúp phân tầng bệnh nhân và lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

4. Tỷ lệ bệnh nhân tuân thủ phác đồ điều trị kháng sinh tại Việt Nam ra sao?
   Theo các nghiên cứu trong nước, tỷ lệ tuân thủ phác đồ điều trị còn thấp, dao động từ 2,5% đến dưới 10% tại một số bệnh viện, cho thấy cần tăng cường đào tạo và giám sát.

5. Làm thế nào để giảm thiểu tình trạng kháng thuốc tại bệnh viện?
   Cần thực hiện chương trình quản lý sử dụng kháng sinh toàn diện, bao gồm giám sát tiêu thụ, đào tạo nhân viên y tế, xây dựng hướng dẫn điều trị phù hợp và đánh giá hiệu quả điều trị thường xuyên.

Kết luận

• Nghiên cứu đã phân tích chi tiết tình hình tiêu thụ kháng sinh nội trú tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai giai đoạn 2019-2021, ghi nhận xu hướng giảm tổng lượng tiêu thụ nhưng nhóm cephalosporin vẫn chiếm ưu thế.
• Đặc điểm bệnh nhân VPCĐ chủ yếu là người cao tuổi, có bệnh lý kèm theo, với mức độ nặng đa phần nhẹ đến trung bình theo CURB65.
• Việc sử dụng kháng sinh trong điều trị VPCĐ cần được điều chỉnh phù hợp với mức độ nặng và yếu tố nguy cơ, đồng thời tuân thủ hướng dẫn điều trị của Bộ Y tế.
• Đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý, đào tạo và xây dựng hướng dẫn điều trị nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng kháng sinh và kiểm soát kháng thuốc tại bệnh viện.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai hệ thống giám sát tiêu thụ kháng sinh, cập nhật hướng dẫn điều trị và đánh giá định kỳ hiệu quả chương trình quản lý sử dụng kháng sinh.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng điều trị và bảo vệ sức khỏe cộng đồng!