Tổng quan nghiên cứu

Phản vệ (PV) là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể xuất hiện ngay lập tức sau khi cơ thể tiếp xúc với dị nguyên, gây ra các biểu hiện lâm sàng đa dạng và có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng. Tỷ lệ phản vệ chiếm khoảng 0,26% các trường hợp nội trú và có xu hướng gia tăng trên toàn thế giới, tuy nhiên nhờ dự phòng hiệu quả, tỷ lệ tử vong do phản vệ không tăng mà còn giảm ở một số quốc gia. Tại Việt Nam, các báo cáo gần đây cũng ghi nhận nhiều trường hợp tử vong do phản vệ, trong đó có cả phản vệ do thức ăn và thuốc. Điều dưỡng viên (ĐDV) là nhóm nhân viên y tế thường xuyên tiếp xúc với người bệnh, đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm và xử trí kịp thời các trường hợp phản vệ nhằm đảm bảo an toàn người bệnh.

Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City trong giai đoạn từ tháng 12/2020 đến tháng 6/2021 nhằm mục tiêu: (1) mô tả thực trạng kiến thức và thái độ về phòng và xử trí phản vệ của điều dưỡng viên; (2) xác định các yếu tố liên quan đến kiến thức và thái độ này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá năng lực ứng phó với phản vệ của điều dưỡng viên, từ đó đề xuất các giải pháp đào tạo, nâng cao chất lượng chăm sóc và an toàn người bệnh tại bệnh viện cũng như trong hệ thống y tế Vinmec. Cỡ mẫu nghiên cứu là 125 điều dưỡng viên đang công tác tại 12 khoa lâm sàng của bệnh viện, với độ tuổi trung bình 30,8 ± 5,3, phần lớn có trình độ cao đẳng trở lên và đã từng được đào tạo về phòng và xử trí phản vệ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên học thuyết nền tảng kiến tạo (grounded theory) của Barney Glaser và Anselm Strauss, được phát triển bởi Linda Charmaz, cho phép xây dựng giả thuyết dựa trên dữ liệu thu thập được thay vì giả định trước. Học thuyết này giúp hiểu sâu sắc về kiến thức và thái độ của điều dưỡng viên thông qua trải nghiệm thực tế và tương tác trong môi trường làm việc.

Mô hình kiến thức - thái độ - kỹ năng (KAP) được áp dụng để đánh giá năng lực phòng và xử trí phản vệ của điều dưỡng viên. Trong đó, kiến thức là nền tảng, thái độ ảnh hưởng đến hành vi và kỹ năng thực hành, đồng thời chịu tác động bởi các yếu tố cá nhân (tuổi, giới, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm) và môi trường làm việc (đào tạo, thời gian công tác, sự hài lòng).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu mô tả cắt ngang được tiến hành trên 125 điều dưỡng viên tại 12 khoa lâm sàng của Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City từ tháng 12/2020 đến tháng 6/2021. Cỡ mẫu được tính theo công thức của Taro Yamane với mức sai số 7%, từ tổng số 323 điều dưỡng viên đang công tác.

Dữ liệu được thu thập bằng bộ câu hỏi cấu trúc gồm 56 câu, bao gồm: thông tin nhân khẩu, 43 câu trắc nghiệm đánh giá kiến thức về nguyên nhân, chẩn đoán, xử trí và dự phòng phản vệ, cùng 29 câu hỏi thang Likert đánh giá thái độ về phòng và xử trí phản vệ. Bộ công cụ được thử nghiệm và hiệu chỉnh qua ý kiến chuyên gia và khảo sát thử trên nhóm nhỏ.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 22.0 với thống kê mô tả (tần suất, tỷ lệ phần trăm, trung bình ± độ lệch chuẩn) và phân tích mối liên quan giữa các biến bằng tỷ số chênh (Odds Ratio) với mức ý nghĩa p < 0,05. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, được phê duyệt bởi Hội đồng Đạo đức và Ban Giám đốc bệnh viện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kiến thức chung về phòng và xử trí phản vệ: Tỷ lệ điều dưỡng viên có kiến thức đạt chuẩn là 60,0%. Trong đó, kiến thức về nguyên nhân và cơ chế phản vệ đạt cao nhất với 74,4%, tiếp theo là chẩn đoán phản vệ 72,0%, dự phòng phản vệ 71,2%, và thấp nhất là xử trí phản vệ chỉ đạt 59,2%.

  2. Thái độ về phòng và xử trí phản vệ: Tỷ lệ điều dưỡng viên có thái độ tích cực đạt 58,4%, cho thấy thái độ chưa thực sự đồng thuận và chủ động trong công tác phòng và xử trí phản vệ.

  3. Yếu tố liên quan đến kiến thức và thái độ: Nghiên cứu không tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa các yếu tố như tuổi, trình độ học vấn, thâm niên công tác với kiến thức và thái độ. Tuy nhiên, giới tính và kiến thức có liên quan có ý nghĩa thống kê với thái độ phòng và xử trí phản vệ (p < 0,05).

  4. Nhu cầu đào tạo: Đa số điều dưỡng viên (93,6%) mong muốn được tham gia các khóa tập huấn về phòng và xử trí phản vệ, với tần suất mong muốn phổ biến là 1 lần/năm (60,8%) và 1 lần/6 tháng (36,8%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy kiến thức và thái độ của điều dưỡng viên về phòng và xử trí phản vệ tại Bệnh viện Vinmec Times City còn hạn chế, đặc biệt là kiến thức về xử trí phản vệ – một nội dung quan trọng trong cấp cứu. Điều này tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, cho thấy sự thiếu hụt kiến thức cập nhật và thái độ tích cực trong nhân viên y tế về vấn đề này.

Nguyên nhân có thể do phản vệ là tình trạng ít gặp trên lâm sàng, dẫn đến việc thực hành và đào tạo không thường xuyên, cùng với đó là sự thiếu liên tục trong cập nhật kiến thức mới theo Thông tư 51/2017/TT-BYT. Mối liên quan giữa giới tính và thái độ có thể phản ánh sự khác biệt trong nhận thức và cách tiếp cận công việc giữa nam và nữ điều dưỡng.

Việc điều dưỡng viên mong muốn được đào tạo thường xuyên cho thấy nhu cầu thực tế và sự sẵn sàng tiếp nhận kiến thức mới để nâng cao năng lực. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ kiến thức đạt chuẩn theo từng nội dung và biểu đồ tròn về thái độ tích cực, giúp minh họa rõ ràng thực trạng hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đào tạo định kỳ và liên tục: Bệnh viện cần duy trì và nâng cao chất lượng các khóa đào tạo về phòng và xử trí phản vệ cho điều dưỡng viên, với tần suất ít nhất 1 lần/năm, ưu tiên các nội dung xử trí cấp cứu và dự phòng phản vệ nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng thực hành.

  2. Đánh giá năng lực thường xuyên: Thiết lập hệ thống đánh giá năng lực phòng và xử trí phản vệ định kỳ cho điều dưỡng viên, sử dụng các bài kiểm tra kiến thức và mô phỏng tình huống thực tế để đảm bảo năng lực được duy trì và cải thiện.

  3. Xây dựng tài liệu hướng dẫn và quy trình chuẩn: Cập nhật và phổ biến rộng rãi các tài liệu, quy trình xử trí phản vệ theo Thông tư 51/2017/TT-BYT, đảm bảo điều dưỡng viên có thể dễ dàng tiếp cận và áp dụng trong công việc hàng ngày.

  4. Khuyến khích nghiên cứu và áp dụng các biện pháp can thiệp: Triển khai các nghiên cứu mở rộng với cỡ mẫu lớn hơn trong hệ thống y tế Vinmec để đánh giá hiệu quả các biện pháp đào tạo, từ đó điều chỉnh phù hợp với thực tiễn và nhu cầu của nhân viên y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Điều dưỡng viên và nhân viên y tế tại các bệnh viện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về kiến thức và thái độ phòng và xử trí phản vệ, giúp họ nhận thức rõ hơn về vai trò và trách nhiệm trong cấp cứu phản vệ.

  2. Quản lý và lãnh đạo bệnh viện: Thông tin về thực trạng năng lực điều dưỡng viên giúp xây dựng kế hoạch đào tạo, nâng cao chất lượng dịch vụ và đảm bảo an toàn người bệnh.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành điều dưỡng: Tài liệu tham khảo để phát triển chương trình đào tạo, nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực phòng và xử trí phản vệ.

  4. Cơ quan quản lý y tế và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách đào tạo, quy định về an toàn người bệnh và nâng cao năng lực nhân viên y tế trong toàn quốc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phản vệ là gì và tại sao điều dưỡng viên cần quan tâm?
    Phản vệ là phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể gây tử vong nếu không xử trí kịp thời. Điều dưỡng viên là người tiếp xúc thường xuyên với bệnh nhân, phát hiện sớm và xử trí đúng giúp cứu sống người bệnh.

  2. Kiến thức về xử trí phản vệ của điều dưỡng viên hiện nay ra sao?
    Theo nghiên cứu, chỉ khoảng 59,2% điều dưỡng viên có kiến thức đầy đủ về xử trí phản vệ, cho thấy cần tăng cường đào tạo và cập nhật kiến thức.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng đến thái độ phòng và xử trí phản vệ của điều dưỡng?
    Giới tính và kiến thức được xác định có liên quan có ý nghĩa thống kê với thái độ, trong khi các yếu tố khác như tuổi, trình độ không có ảnh hưởng rõ ràng.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực phòng và xử trí phản vệ cho điều dưỡng?
    Tổ chức đào tạo định kỳ, đánh giá năng lực thường xuyên, xây dựng quy trình chuẩn và khuyến khích nghiên cứu là các giải pháp hiệu quả.

  5. Tần suất đào tạo phòng và xử trí phản vệ nên là bao nhiêu?
    Phần lớn điều dưỡng viên mong muốn đào tạo ít nhất 1 lần/năm hoặc 1 lần/6 tháng để duy trì và nâng cao kiến thức, kỹ năng.

Kết luận

  • Tỷ lệ điều dưỡng viên có kiến thức đạt chuẩn về phòng và xử trí phản vệ tại Bệnh viện Vinmec Times City là 60,0%, trong đó kiến thức xử trí phản vệ thấp nhất (59,2%).
  • Thái độ tích cực về phòng và xử trí phản vệ chỉ đạt 58,4%, cho thấy cần cải thiện thái độ chủ động và tích cực hơn.
  • Giới tính và kiến thức có ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê đến thái độ phòng và xử trí phản vệ của điều dưỡng viên (p < 0,05).
  • Đa số điều dưỡng viên mong muốn được đào tạo định kỳ với tần suất 1 lần/năm hoặc 1 lần/6 tháng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm duy trì đào tạo liên tục, đánh giá năng lực định kỳ và mở rộng nghiên cứu trong hệ thống y tế Vinmec nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc và an toàn người bệnh.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ sở y tế và điều dưỡng viên cần phối hợp triển khai các chương trình đào tạo và đánh giá năng lực phòng và xử trí phản vệ để đảm bảo an toàn tối đa cho người bệnh.