I. Tổng Quan Nghiên Cứu Kiểm Soát Chi Thường Xuyên Ngân Sách
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ chủ yếu để thực hiện nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng. Đảng và Nhà nước đã có nhiều biện pháp tích cực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực chi NSNN, đặc biệt là kiểm soát chi thường xuyên, chiếm tỷ trọng lớn và có vai trò quan trọng. Quản lý kiểm soát chi ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) có ý nghĩa to lớn trong việc thực hành tiết kiệm, tập trung nguồn lực tài chính, chống tiêu cực, lãng phí, góp phần lành mạnh hoá nền tài chính quốc gia. KBNN chịu trách nhiệm chính trong việc kiểm soát thanh toán, chi trả trực tiếp các khoản chi NSNN cho các đối tượng sử dụng đúng với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn. Chiến lược phát triển KBNN đến năm 2020 hướng tới hệ thống kho bạc điện tử, không tiền mặt, không chứng từ, mọi công việc được tiến hành bằng máy tính trên hạ tầng truyền thông hiện đại, đòi hỏi hoạt động quản lý kiểm soát chi ngân sách nhà nước hiện đại.
1.1. Khái niệm và vai trò của Ngân sách Nhà nước
Theo Luật Ngân sách nhà nước số: 83/2015/QH13, Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định. NSNN đóng vai trò là công cụ điều hành vĩ mô nền kinh tế, kích thích sản xuất, kinh doanh, cạnh tranh hợp pháp, chống độc quyền. NSNN cung cấp nguồn kinh phí để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, các ngành kinh tế then chốt, tạo môi trường cho các Doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế phát triển.
1.2. Bản chất và chức năng của Ngân sách Nhà nước
Bản chất của ngân sách nhà nước là hệ thống các mối quan hệ về kinh tế phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động và sử dụng các nguồn tài chính, nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiện các chức năng quản lý và điều hành nền kinh tế - xã hội của mình. Chức năng của NSNN bao gồm huy động nguồn tài chính, đảm bảo các nhu cầu chi tiêu theo kế hoạch nhà nước và thực hiện cân đối giữa các khoản thu - chi của Nhà nước.
II. Thực Trạng Kiểm Soát Chi Thường Xuyên Tại Kho Bạc Văn Quan
Hệ thống thông tin quản lý ngân sách và Kho bạc (TABMIS) được áp dụng từ ngày 23/6/2011, gây ra nhiều khó khăn trong công tác quản lý kiểm soát chi thường xuyên. Nghiên cứu đề tài “Tăng cường công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn” là cần thiết, mang tính cấp bách trong hệ thống Kho bạc nói chung và Kho bạc Nhà nước Văn Quan nói riêng. Mục đích nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Kho bạc nhà nước Văn Quan, đề xuất các giải pháp tăng cường công tác này trên địa bàn huyện Văn Quan – tỉnh Lạng Sơn trong thời gian tới.
2.1. Giới thiệu về Kho bạc Nhà nước Văn Quan
Kho bạc Nhà nước Văn Quan là một bộ phận của hệ thống KBNN, thực hiện nhiệm vụ quản lý và điều hành Quỹ Ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện. KBNN Văn Quan chịu trách nhiệm kiểm soát chi ngân sách, đảm bảo tuân thủ pháp luật, tiết kiệm tiền và tài sản cho Nhà nước.
2.2. Quy trình kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN Văn Quan
Quy trình kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN Văn Quan bao gồm các bước tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp của chứng từ, đối chiếu với dự toán được duyệt, và thực hiện thanh toán. Quy trình này nhằm đảm bảo các khoản chi được thực hiện đúng mục đích, đúng đối tượng và tuân thủ các quy định của pháp luật.
2.3. Đánh giá hiệu quả kiểm soát chi tại KBNN Văn Quan
Việc đánh giá hiệu quả kiểm soát chi tại KBNN Văn Quan cần dựa trên các tiêu chí như tỷ lệ sai sót, thời gian xử lý hồ sơ, mức độ tuân thủ quy định, và khả năng phát hiện các hành vi vi phạm. Đánh giá này giúp xác định những điểm mạnh, điểm yếu trong công tác kiểm soát chi và đề xuất các giải pháp cải thiện.
III. Giải Pháp Hoàn Thiện Kiểm Soát Chi Thường Xuyên Ngân Sách
Để hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước Văn Quan, cần có các giải pháp đồng bộ, bao gồm hoàn thiện quy trình giao dịch, tập trung kiểm soát các khoản chi có rủi ro cao, kiểm soát chi theo kết quả đầu ra, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chú trọng xây dựng đội ngũ và phát triển nguồn nhân lực, và quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, bộ phận liên quan. Các giải pháp này nhằm nâng cao hiệu quả, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách nhà nước.
3.1. Hoàn thiện quy trình giao dịch Một cửa một giao dịch viên
Việc hoàn thiện quy trình giao dịch "Một cửa, một giao dịch viên" giúp giảm thiểu thời gian và chi phí giao dịch, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Quy trình này cần được chuẩn hóa, công khai và áp dụng thống nhất trên toàn hệ thống KBNN.
3.2. Kiểm soát chi ngân sách theo kết quả đầu ra
Thay vì chỉ kiểm soát chi theo dự toán, cần chuyển sang kiểm soát chi theo kết quả đầu ra, tức là đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách dựa trên các mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể. Điều này giúp đảm bảo ngân sách được sử dụng hiệu quả và mang lại lợi ích thiết thực cho xã hội.
3.3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi
Ứng dụng công nghệ thông tin giúp tự động hóa các quy trình kiểm soát chi, giảm thiểu sai sót, tăng cường tính minh bạch và khả năng giám sát. Cần đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ và xây dựng các phần mềm ứng dụng phù hợp.
IV. Kiến Nghị Để Nâng Cao Hiệu Quả Kiểm Soát Chi Ngân Sách
Để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách nhà nước, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý cấp trên, Kho bạc Nhà nước, và các đơn vị sử dụng ngân sách. Cần hoàn thiện chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách nhà nước, tăng cường kiểm tra, giám sát, và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Đồng thời, cần nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm soát chi.
4.1. Kiến nghị đối với các cơ quan quản lý cấp trên
Các cơ quan quản lý cấp trên cần ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, cụ thể về kiểm soát chi ngân sách, đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định về kiểm soát chi.
4.2. Hoàn thiện chế độ tiêu chuẩn định mức chi Ngân sách nhà nước
Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách nhà nước cần được rà soát, sửa đổi, bổ sung để phù hợp với tình hình thực tế và đảm bảo tính tiết kiệm, hiệu quả. Cần công khai, minh bạch các chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi để tạo điều kiện cho việc giám sát.
