Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Tới Việc Thu Hút FDI Vào Việt Nam – Nghiên Cứu Cho Giai Đoạn 1990 – 2019

• Tác giả: Đỗ Thị Thúy Ngà
• Người hướng dẫn: ThS. Ngô Dương Minh
• Trường học: Học Viện Ngân Hàng
• Chuyên ngành: Kinh Doanh Quốc Tế
• Đề tài: Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Tới Việc Thu Hút FDI Vào Việt Nam – Nghiên Cứu Cho Giai Đoạn 1990 – 2019
• Loại tài liệu: Nghiên Cứu Khoa Học Sinh Viên
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN CỦA TÁC GIẢ
• 1. LỜI MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Tổng quan các nghiên cứu
• 1.2.1. Tổng quan các nghiên cứu nước ngoài
• 1.3. Khoảng trống và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3.1. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.3.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3.3. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Kết cấu đề tài
• 2. CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC THU HÚT VỐN FDI CỦA QUỐC GIA
• 2.1. LÝ THUYẾT VỀ FDI
• 2.1.1. Khái niệm FDI
• 2.1.2. Lợi ích của FDI đối với nền kinh tế
• 2.2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN DÒNG VỐN FDI
• 2.2.1. Thu nhập quốc dân
• 2.2.2. Đầu tư trực tiếp nước ngoài
• 2.2.3. Tổng dịch vụ nợ
• 2.2.4. Độ mở cửa thương mại
• 2.2.5. Nguồn nhân lực
• 2.3. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ THU HÚT DÒNG VỐN FDI VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI VIỆT NAM
• 2.3.1. Kinh nghiệm quốc tế về thu hút vốn FDI
• 2.3.2. Bài học đối với Việt Nam
• 3. THỰC TRẠNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI VIỆC THU HÚT FDI TẠI VIỆT NAM
• 3.1. CHÍNH SÁCH THU HÚT FDI TẠI VIỆT NAM
• 3.1.1. Chính sách tài chính
• 3.1.2. Ưu đãi về đất đai
• 3.1.3. Ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp
• 3.1.4. Ưu đãi về thuế xuất nhập khẩu
• 3.1.5. Chính sách lãi suất ổn định
• 3.1.6. Chính sách lao động
• 3.1.7. Chính sách công nghệ
• 3.2. THỰC TRẠNG THU HÚT FDI TẠI VIỆT NAM
• 3.2.1. Thực trạng tình hình thu hút FDI tại Việt Nam
• 3.2.2. Thu hút FDI theo quy mô của vốn đầu tư
• 3.2.3. FDI vào Việt Nam phân theo đối tác đầu tư
• 3.2.4. FDI vào Việt Nam phân theo ngành kinh tế
• 3.2.5. Đánh giá tình hình thu hút FDI tại Việt Nam
• 4. ĐÁNH GIÁ CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN DÒNG VỐN FDI TẠI VIỆT NAM
• 4.1. Mô tả dữ liệu
• 4.2. KIỂM ĐỊNH CÁC KHUYẾT TẬT CỦA MÔ HÌNH
• 4.2.1. Kiểm định tự tương quan
• 4.2.2. Kiểm định đa cộng tuyến
• 4.2.3. Kiểm định phương sai sai số thay đổi
• 4.3. KẾT QUẢ ƯỚC LƯỢNG
• 4.4. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT ĐỂ THU HÚT FDI VÀO VIỆT NAM
• 5. ĐỊNH HƯỚNG THU HÚT DÒNG VỐN FDI CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2020 – 2030
• 5.1. CÁC GIẢI PHÁP NHẰM THU HÚT DÒNG VỐN FDI VÀO VIỆT NAM
• 5.1.1. Nhóm giải pháp của chính phủ
• 5.1.2. Nhóm giải pháp của doanh nghiệp
• 5.2. Hạn chế và gợi ý hướng nghiên cứu trong tương lai
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. FDI vào Việt Nam Tổng quan Vai trò 1990 2019

Toàn cầu hóa thúc đẩy hội nhập kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội của các quốc gia. Sau khủng hoảng kinh tế 2007-2008, FDI trở thành yếu tố quan trọng để phục hồi nguồn vốn. Các quốc gia đều quan tâm đến việc thu hút dòng vốn này, trong đó có Việt Nam. Quyết định lựa chọn của nhà đầu tư nước ngoài chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Việc hiểu rõ động cơ của nhà đầu tư và các yếu tố tác động đến FDI là một nỗ lực lớn đối với Việt Nam. Từ năm 1986, Việt Nam chuyển đổi sang kinh tế thị trường, thu hút đầu tư nước ngoài. Hơn 30 năm qua, hoạt động FDI đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kiềm chế lạm phát, tạo việc làm, nâng cao năng suất, tăng cường xuất khẩu. Tính đến 20/10/2019, có 3.094 dự án mới được cấp phép. Do đó, cần một nghiên cứu thực nghiệm để xác định các yếu tố tác động tới FDI vào Việt Nam, từ đó đưa ra các giải pháp.

1.1. Khái niệm và vai trò của FDI đối với nền kinh tế

FDI (Đầu tư trực tiếp nước ngoài) là hình thức đầu tư mà nhà đầu tư nước ngoài bỏ vốn vào doanh nghiệp trong nước để trực tiếp quản lý và điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh. FDI đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Nguồn vốn FDI giúp bổ sung nguồn vốn đầu tư, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, nâng cao năng suất lao động, và cải thiện chất lượng sản phẩm, dịch vụ. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, FDI đã đóng góp đáng kể vào tăng trưởng GDP của Việt Nam trong giai đoạn 1990-2019.

1.2. Thực trạng thu hút FDI vào Việt Nam giai đoạn 1990 2019

Từ năm 1990 đến 2019, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong thu hút FDI. Dòng vốn FDI liên tục tăng trưởng, với nhiều dự án đầu tư lớn từ các tập đoàn đa quốc gia. Các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, bất động sản và dịch vụ là những lĩnh vực thu hút nhiều FDI nhất. Tuy nhiên, việc thu hút FDI cũng đối mặt với nhiều thách thức, như chất lượng nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và thủ tục hành chính còn phức tạp. Chính phủ Việt Nam đã có nhiều nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư để thu hút thêm FDI, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn này.

II. Thách Thức Thu Hút FDI Điểm Nghẽn Cần Giải Quyết

Việt Nam có tiềm năng kinh tế và thị trường lớn chưa được khai phá. Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ổn định, vị trí thuận lợi, nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng, nguồn lao động trẻ, dồi dào và có chi phí thấp. Tuy nhiên, vấn đề thu hút FDI luôn là thách thức lớn. Các nhà đầu tư nước ngoài luôn phải đối mặt với khó khăn trong việc xác định các yếu tố tác động quan trọng. Nghiên cứu này tập trung làm rõ các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến dòng chảy FDI vào Việt Nam và đánh giá mối liên kết giữa FDI và các yếu tố tác động đến thu hút FDI từ năm 1990 đến năm 2019. Nghiên cứu đưa ra nhóm các nhân tố quan trọng trong việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài bao gồm: GDP, FDI, tổng nợ (DEBT), lạm phát (INF), thương mại (TRADE), và yếu tố nguồn nhân lực (HR).

2.1. Hạn chế về cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao

Một trong những thách thức lớn nhất đối với việc thu hút FDI vào Việt Nam là hạn chế về cơ sở hạ tầng. Hệ thống giao thông, năng lượng và viễn thông vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của các nhà đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, chất lượng nguồn nhân lực cũng là một vấn đề đáng quan ngại. Số lượng lao động có trình độ chuyên môn cao và kỹ năng mềm còn hạn chế, gây khó khăn cho các doanh nghiệp FDI trong việc tuyển dụng và đào tạo nhân viên. Chính phủ cần có các giải pháp đầu tư vào cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng giáo dục để giải quyết những hạn chế này. Theo Báo cáo của Ngân hàng Thế giới, đầu tư vào cơ sở hạ tầng sẽ mang lại lợi ích kinh tế lớn cho Việt Nam.

2.2. Thủ tục hành chính phức tạp và thiếu minh bạch

Thủ tục hành chính phức tạp và thiếu minh bạch là một rào cản lớn đối với các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Quá trình xin giấy phép đầu tư, thành lập doanh nghiệp và các thủ tục liên quan thường kéo dài và tốn kém. Sự thiếu minh bạch trong các quy định pháp luật và chính sách cũng gây khó khăn cho các nhà đầu tư trong việc lập kế hoạch kinh doanh và quản lý rủi ro. Chính phủ cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình và tăng cường tính minh bạch để tạo môi trường đầu tư thuận lợi hơn. Theo khảo sát của VCCI, cải cách thủ tục hành chính là một trong những ưu tiên hàng đầu của các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam.

2.3. Rủi ro về chính sách và biến động kinh tế vĩ mô

Các nhà đầu tư nước ngoài cũng phải đối mặt với rủi ro về chính sách và biến động kinh tế vĩ mô tại Việt Nam. Sự thay đổi trong chính sách đầu tư, thuế và các quy định pháp luật có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận và hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp FDI. Biến động kinh tế vĩ mô, như lạm phát, tỷ giá hối đoái và lãi suất, cũng có thể gây ra những rủi ro tài chính cho các nhà đầu tư. Chính phủ cần duy trì sự ổn định kinh tế vĩ mô, cải thiện tính dự đoán của chính sách và tăng cường đối thoại với các nhà đầu tư để giảm thiểu những rủi ro này.

III. Các Yếu Tố Kinh Tế Cách Thúc Đẩy Thu Hút FDI

Các yếu tố kinh tế đóng vai trò then chốt trong việc thu hút FDI vào Việt Nam. Quy mô thị trường, tốc độ tăng trưởng kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô và chính sách thương mại là những yếu tố quan trọng mà các nhà đầu tư nước ngoài cân nhắc khi quyết định đầu tư vào Việt Nam. Thị trường nội địa lớn và tiềm năng tăng trưởng cao sẽ tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp FDI mở rộng hoạt động kinh doanh và tăng doanh thu. Chính sách thương mại tự do và hội nhập kinh tế quốc tế cũng giúp Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế và thu hút thêm FDI.

3.1. Ảnh hưởng của GDP và thu nhập bình quân đầu người

Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và thu nhập bình quân đầu người là những chỉ số quan trọng phản ánh quy mô và sức mua của thị trường. Các nhà đầu tư nước ngoài thường ưu tiên đầu tư vào các quốc gia có GDP lớn và thu nhập bình quân đầu người cao, vì điều này cho thấy tiềm năng tiêu thụ lớn và khả năng sinh lời cao. Việt Nam đã có sự tăng trưởng đáng kể về GDP và thu nhập bình quân đầu người trong giai đoạn 1990-2019, tạo ra sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, GDP của Việt Nam đã tăng trưởng trung bình 6-7% mỗi năm trong giai đoạn này.

3.2. Tác động của lạm phát và tỷ giá hối đoái

Lạm phát và tỷ giá hối đoái là những yếu tố kinh tế vĩ mô có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận và rủi ro của các doanh nghiệp FDI. Lạm phát cao có thể làm giảm sức mua của đồng tiền và tăng chi phí sản xuất, trong khi tỷ giá hối đoái biến động có thể ảnh hưởng đến doanh thu và lợi nhuận từ xuất khẩu và nhập khẩu. Do đó, các nhà đầu tư nước ngoài thường quan tâm đến sự ổn định của lạm phát và tỷ giá hối đoái tại Việt Nam. Chính phủ cần có các chính sách tiền tệ và tài khóa hợp lý để kiểm soát lạm phát và duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái.

3.3. Vai trò của chính sách thương mại và hội nhập kinh tế

Chính sách thương mại tự do và hội nhập kinh tế quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút FDI vào Việt Nam. Việc tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA) giúp Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế và giảm thiểu các rào cản thương mại, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp FDI xuất khẩu sản phẩm và dịch vụ. Bên cạnh đó, chính sách mở cửa và thu hút đầu tư nước ngoài cũng giúp Việt Nam tiếp nhận công nghệ và kinh nghiệm quản lý từ các nước phát triển. Việt Nam đã ký kết nhiều FTA với các đối tác thương mại lớn, như EU, Nhật Bản và Hàn Quốc, tạo ra nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư nước ngoài.

IV. Yếu Tố Nhân Lực Bí Quyết Thu Hút FDI Chất Lượng

Nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút FDI vào Việt Nam. Chất lượng, kỹ năng và chi phí lao động là những yếu tố mà các nhà đầu tư nước ngoài cân nhắc khi quyết định đầu tư vào Việt Nam. Nguồn lao động trẻ, dồi dào và có chi phí cạnh tranh là một lợi thế của Việt Nam. Tuy nhiên, chất lượng nguồn nhân lực vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm. Do đó, cần có các chính sách đầu tư vào giáo dục và đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

4.1. Chất lượng và kỹ năng của lực lượng lao động

Chất lượng và kỹ năng của lực lượng lao động là một yếu tố quan trọng quyết định khả năng thu hút FDI chất lượng cao vào Việt Nam. Các nhà đầu tư nước ngoài thường tìm kiếm lao động có trình độ chuyên môn cao, kỹ năng mềm tốt và khả năng thích ứng nhanh với công nghệ mới. Tuy nhiên, chất lượng nguồn nhân lực của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là kỹ năng ngoại ngữ, kỹ năng làm việc nhóm và kỹ năng giải quyết vấn đề. Cần có các chương trình đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp FDI.

4.2. Chi phí lao động và tính cạnh tranh

Chi phí lao động là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài. Việt Nam có lợi thế về chi phí lao động thấp so với nhiều nước trong khu vực. Tuy nhiên, chi phí lao động đang có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây, do đó cần có các giải pháp nâng cao năng suất lao động để duy trì tính cạnh tranh. Bên cạnh đó, cần có các chính sách bảo vệ quyền lợi của người lao động và đảm bảo điều kiện làm việc an toàn và công bằng.

4.3. Chính sách đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

Chính sách đào tạo và phát triển nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thu hút FDI vào Việt Nam. Chính phủ cần có các chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng cho người lao động. Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các trường đại học, cao đẳng và các doanh nghiệp để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Các chương trình đào tạo cần tập trung vào các ngành nghề có tiềm năng phát triển và đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp FDI.

V. Chính Sách và Thể Chế Yếu Tố Quyết Định FDI

Chính sách và thể chế đóng vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường đầu tư thuận lợi và thu hút FDI vào Việt Nam. Chính sách ổn định, minh bạch và dễ dự đoán là những yếu tố quan trọng để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, cần có một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, hiệu quả và công bằng để bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư. Các thủ tục hành chính cần được đơn giản hóa và minh bạch hóa để giảm thiểu chi phí và thời gian cho các doanh nghiệp FDI.

5.1. Sự ổn định và minh bạch của chính sách đầu tư

Sự ổn định và minh bạch của chính sách đầu tư là yếu tố quan trọng hàng đầu để thu hút FDI vào Việt Nam. Các nhà đầu tư nước ngoài cần có sự tin tưởng vào sự ổn định của chính sách và các quy định pháp luật để có thể lập kế hoạch kinh doanh dài hạn. Sự thay đổi đột ngột và không dự đoán được trong chính sách có thể làm giảm tính hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Chính phủ cần có sự tham vấn rộng rãi với các doanh nghiệp và các tổ chức liên quan khi xây dựng và sửa đổi chính sách đầu tư.

5.2. Tính hiệu quả của hệ thống pháp luật

Tính hiệu quả của hệ thống pháp luật đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư nước ngoài. Hệ thống pháp luật cần đảm bảo tính công bằng, minh bạch và dễ dàng tiếp cận. Các tranh chấp thương mại cần được giải quyết nhanh chóng và hiệu quả. Bên cạnh đó, cần có các cơ chế bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và chống lại các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Hệ thống pháp luật hiệu quả sẽ tạo ra môi trường đầu tư an toàn và tin cậy cho các nhà đầu tư nước ngoài.

5.3. Cải cách thủ tục hành chính và giảm chi phí tuân thủ

Cải cách thủ tục hành chính và giảm chi phí tuân thủ là một ưu tiên hàng đầu của Chính phủ Việt Nam trong việc cải thiện môi trường đầu tư và thu hút FDI. Các thủ tục hành chính cần được đơn giản hóa, minh bạch hóa và thực hiện trực tuyến để giảm thiểu thời gian và chi phí cho các doanh nghiệp FDI. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước để giải quyết các vấn đề liên quan đến đầu tư và kinh doanh. Việc giảm chi phí tuân thủ sẽ giúp các doanh nghiệp FDI tiết kiệm chi phí và tăng cường khả năng cạnh tranh.

VI. Tương Lai Thu Hút FDI Hướng Đi Nào Cho Việt Nam

Để tiếp tục thu hút FDI hiệu quả trong tương lai, Việt Nam cần có các chiến lược và giải pháp phù hợp. Cần tập trung vào thu hút FDI chất lượng cao, thân thiện với môi trường và có giá trị gia tăng cao. Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp và các tổ chức liên quan để xây dựng một môi trường đầu tư bền vững và hấp dẫn. Việt Nam cần tận dụng các cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do và hội nhập kinh tế quốc tế để thu hút thêm FDI và nâng cao năng lực cạnh tranh.

6.1. Thu hút FDI vào các ngành công nghệ cao và dịch vụ

Trong tương lai, Việt Nam cần tập trung vào thu hút FDI vào các ngành công nghệ cao và dịch vụ có giá trị gia tăng cao. Các ngành công nghệ thông tin, điện tử, cơ khí chính xác và năng lượng tái tạo là những lĩnh vực có tiềm năng phát triển lớn và có thể tạo ra nhiều việc làm chất lượng cao. Bên cạnh đó, cần thu hút FDI vào các ngành dịch vụ, như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm và logistics, để hỗ trợ sự phát triển của các ngành công nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Theo định hướng của Chính phủ, Việt Nam sẽ trở thành một trung tâm sản xuất và dịch vụ công nghệ cao trong khu vực.

6.2. Phát triển các khu công nghiệp sinh thái và bền vững

Việt Nam cần phát triển các khu công nghiệp sinh thái và bền vững để thu hút FDI thân thiện với môi trường. Các khu công nghiệp sinh thái cần áp dụng các công nghệ tiên tiến để giảm thiểu ô nhiễm và sử dụng tài nguyên hiệu quả. Bên cạnh đó, cần có các chính sách khuyến khích các doanh nghiệp FDI đầu tư vào các dự án bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Các khu công nghiệp sinh thái sẽ tạo ra môi trường làm việc tốt hơn cho người lao động và góp phần bảo vệ môi trường.

6.3. Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia

Để tiếp tục thu hút FDI hiệu quả trong tương lai, Việt Nam cần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trên nhiều lĩnh vực. Cần cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đơn giản hóa thủ tục hành chính và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Bên cạnh đó, cần có các chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo và phát triển khoa học công nghệ. Năng lực cạnh tranh quốc gia cao sẽ giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài và thu hút FDI chất lượng cao.