I. Tổng Quan Về Hành Vi Mua Sắm Trực Tuyến Bất Thường
Sự phát triển của Internet và các công nghệ dựa trên dữ liệu đã cho phép các nhà bán lẻ trực tuyến thu thập và kiểm tra lượng lớn hồ sơ khách hàng, cung cấp cái nhìn sâu sắc về hành vi mua sắm trực tuyến. Điều này được sử dụng làm tài liệu tham khảo để cải thiện dịch vụ cá nhân hóa cho khách hàng. Mặc dù việc khai thác thông tin người tiêu dùng trong thương mại điện tử mang lại nhiều lợi ích và sự tiện lợi, nhưng những lo ngại về các rủi ro tiềm ẩn liên quan đến thao tác này đang gia tăng. Liệu những lợi ích và rủi ro này có giải thích được hành vi mua sắm trực tuyến bất thường hay không vẫn chưa được khám phá đầy đủ. Các mô hình lý thuyết trong tâm lý học hành vi và văn học hành vi người tiêu dùng trực tuyến đã cố gắng giải thích mối liên hệ này nhưng chưa có kết quả cụ thể.
1.1. Sự Trỗi Dậy Của Thương Mại Điện Tử và Phân Tích Dữ Liệu
Thương mại điện tử đã phát triển nhanh chóng trong những thập kỷ gần đây, với sự phổ biến của Internet. Sự bùng nổ của số hóa đang tạo ra cơ hội cho việc thu thập, lưu trữ và phân tích dữ liệu kinh doanh trên diện rộng, được sử dụng tối ưu với phân tích dữ liệu mua sắm trực tuyến (BDA), có thể mang lại những lợi ích kinh doanh phi thường. Các tổ chức ngày càng triển khai Internet và các công nghệ điện toán để tập hợp khối lượng lớn dữ liệu người tiêu dùng và cung cấp các chiến lược tiếp thị hiệu quả. Các công ty đã liên tục áp dụng các sản phẩm công nghệ để thu thập, phân tích và phân phối thông tin cá nhân, mặc dù có những lo ngại ngày càng tăng về việc liệu dữ liệu của cá nhân có bị xâm phạm hay không.
1.2. Định Nghĩa Hành Vi Mua Sắm Trực Tuyến Bất Thường
Hành vi mua sắm trực tuyến bất thường (PISB) là một vấn đề ngày càng được quan tâm trong bối cảnh mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến. Nó đề cập đến xu hướng mua sắm quá mức, không kiểm soát được hoặc gây ra những hậu quả tiêu cực cho người tiêu dùng. Các biểu hiện của PISB có thể bao gồm mua hàng bốc đồng, mua sắm để giải tỏa cảm xúc, tích lũy nợ nần do mua sắm quá mức. PISB cũng được gọi là nghiện mua sắm hoặc mua sắm cưỡng chế. Nguyên nhân của PISB có thể bao gồm nhiều yếu tố, chẳng hạn như áp lực xã hội, các vấn đề về tâm lý học mua sắm trực tuyến, hoặc sự tiện lợi và dễ dàng của mua sắm trực tuyến.
II. Phân Tích Trung Gian Vai Trò Của Yếu Tố Trực Tuyến Nào
Nghiên cứu này nhằm mục đích thiết lập một khuôn khổ dựa trên kích thích - cơ thể - phản ứng (S-O-R) để nghiên cứu hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Nó nhấn mạnh tác động của lợi ích và rủi ro nhận thức khi mua sắm trực tuyến đối với nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân của người tiêu dùng, và tác động của chúng đối với hành vi mua sắm trực tuyến có vấn đề. Nó cũng khám phá hiệu quả trung gian của mối quan hệ trực tuyến và nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân đối với mối liên hệ giữa lợi ích và rủi ro cảm nhận của người tiêu dùng, và hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Cuối cùng, nó xây dựng các mô hình để dự đoán hành vi mua sắm trực tuyến bất thường dựa trên các thuật toán phân loại.
2.1. Mô Hình Kích Thích Cơ Thể Phản Ứng S O R Trong Nghiên Cứu
Mô hình S-O-R (Stimulus-Organism-Response) được sử dụng rộng rãi để giải thích hành vi người tiêu dùng trực tuyến. Trong bối cảnh nghiên cứu này, 'Kích thích' bao gồm các yếu tố môi trường như thiết kế trang web, khuyến mãi và đánh giá sản phẩm. 'Cơ thể' đề cập đến các yếu tố nội tại của người tiêu dùng như nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu, thái độ và động cơ. 'Phản ứng' là hành vi mua sắm trực tuyến, có thể là mua hàng bình thường hoặc mua sắm trực tuyến bất thường.
2.2. Mối Quan Hệ Trực Tuyến và Nhận Thức Về Quyền Sở Hữu Dữ Liệu Cá Nhân
Nghiên cứu xem xét vai trò trung gian của mối quan hệ trực tuyến (chẳng hạn như tương tác với các đánh giá và mạng xã hội) và nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân trong việc ảnh hưởng đến hành vi mua sắm trực tuyến. Người tiêu dùng có thể cảm thấy có nhiều mối quan hệ trực tuyến hơn có xu hướng mua sắm nhiều hơn, trong khi những người có ý thức mạnh mẽ về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân có thể thận trọng hơn trong hành vi mua sắm trực tuyến của họ.
2.3. Vai Trò Của An Ninh Trực Tuyến Và Bảo Mật Dữ Liệu Trực Tuyến
An ninh trực tuyến và bảo mật dữ liệu trực tuyến đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân và ảnh hưởng đến hành vi mua sắm trực tuyến. Nếu người tiêu dùng cảm thấy rằng thông tin cá nhân của họ không được bảo vệ đầy đủ, họ có thể trở nên thận trọng hơn và hạn chế hành vi mua sắm trực tuyến, từ đó giảm thiểu nguy cơ mua sắm trực tuyến bất thường.
III. Nhận Thức Quyền Sở Hữu Dữ Liệu Yếu Tố Quyết Định Mua Sắm
Phân tích cho thấy nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân của người tiêu dùng chịu ảnh hưởng lớn từ nhận thức về lợi ích và rủi ro khi mua sắm trực tuyến. Rủi ro cảm nhận có tác động đáng kể hơn đến nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân so với lợi ích cảm nhận. Điều này có nghĩa là nhận thức về rủi ro có thể dẫn đến nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân cao hơn. Tuy nhiên, lợi ích cảm nhận có thể không đúng như vậy, vì nó thu hút người tiêu dùng tiết lộ thông tin tiêu dùng và cá nhân của họ, dẫn đến việc họ bỏ qua tầm quan trọng của quyền sở hữu dữ liệu cá nhân.
3.1. Tác Động Của Lợi Ích và Rủi Ro Cảm Nhận Đến Quyền Riêng Tư Trực Tuyến
Người tiêu dùng cân nhắc lợi ích (tiện lợi, giá cả tốt hơn) và rủi ro (lừa đảo, vi phạm quyền riêng tư trực tuyến) khi mua sắm trực tuyến. Cảm nhận về rủi ro cao hơn có thể thúc đẩy người tiêu dùng quan tâm hơn đến quyền sở hữu dữ liệu cá nhân của mình và do đó, ít có khả năng tham gia vào hành vi mua sắm trực tuyến bất thường.
3.2. Ảnh Hưởng Của Tin Cậy Trực Tuyến Lên Nhận Thức Về Quyền Sở Hữu Dữ Liệu
Tin cậy trực tuyến vào nhà bán lẻ và nền tảng mua sắm trực tuyến có thể ảnh hưởng đến nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu. Nếu người tiêu dùng tin tưởng rằng thông tin của họ được bảo vệ và sử dụng một cách có đạo đức, họ có thể ít lo lắng hơn về việc chia sẻ dữ liệu và dễ dàng mua sắm hơn.
3.3. Đạo Đức Trực Tuyến Tiêu Chuẩn Cho Quyền Sở Hữu Dữ Liệu
Đạo đức trực tuyến và các chính sách bảo mật dữ liệu cá nhân của các nhà bán lẻ ảnh hưởng đến nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu. Các công ty tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức trực tuyến, GDPR và CCPA và minh bạch trong việc sử dụng dữ liệu có khả năng xây dựng lòng tin của người tiêu dùng và tác động tích cực đến nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân.
IV. Mối Quan Hệ Trực Tuyến Ảnh Hưởng Thế Nào Đến Mua Sắm
Nghiên cứu sâu hơn về việc liệu mối quan hệ trực tuyến và nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân có vai trò trung gian trong mô hình nghiên cứu này hay không. Kết quả cho thấy nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân đóng vai trò trung gian đáng kể giữa lợi ích cảm nhận, rủi ro cảm nhận và hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Tuy nhiên, nghiên cứu này không tìm thấy hiệu ứng trung gian đáng kể của mối quan hệ trực tuyến đối với mối liên hệ giữa lợi ích cảm nhận, rủi ro cảm nhận và hành vi mua sắm trực tuyến bất thường.
4.1. Tác Động Trực Tiếp Của Ảnh Hưởng Trực Tuyến Lên Mua Sắm Bất Thường
Mối quan hệ trực tuyến có tác động tích cực và đáng kể đến hành vi mua sắm trực tuyến bất thường, cho thấy rằng những người có mối quan hệ trực tuyến kém hơn có nhiều khả năng có hành vi mua sắm trực tuyến bất thường hơn. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây.
4.2. Vai Trò Của Mạng Xã Hội Trong Hành Vi Mua Sắm Trực Tuyến
Mạng xã hội và các ảnh hưởng trực tuyến khác có thể tác động đến hành vi mua sắm trực tuyến. Các bài đăng, đánh giá và khuyến nghị từ bạn bè và người nổi tiếng trên mạng xã hội có thể kích thích người tiêu dùng mua sắm nhiều hơn, đôi khi dẫn đến mua sắm trực tuyến bất thường.
4.3. Trải Nghiệm Người Dùng Trực Tuyến UX và Ảnh Hưởng Mua Sắm
Trải nghiệm người dùng trực tuyến (UX) có thể ảnh hưởng đến khả năng người tiêu dùng đưa ra quyết định mua sắm hợp lý. Các trang web và ứng dụng được thiết kế để gây nghiện hoặc khuyến khích mua sắm bốc đồng có thể góp phần vào hành vi mua sắm trực tuyến bất thường.
V. Dự Đoán Hành Vi Mua Sắm Trực Tuyến Bất Thường Phương Pháp
Nghiên cứu đã xây dựng bốn mô hình khai thác dữ liệu và phân loại người tiêu dùng có hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Mạng nơ-ron nhân tạo, C5.0 và CHAID hoạt động tốt hơn hồi quy logistic trong tất cả các số liệu đánh giá hiệu suất, hoặc trong các mẫu đào tạo hoặc thử nghiệm. Cụ thể, CHAID và C5.0 đạt được hiệu suất dự đoán cao nhất, trong khi hồi quy logistic cho thấy khả năng dự đoán kém nhất. Phân tích độ nhạy cũng cho thấy rằng thời gian dành cho mua sắm trực tuyến, bảo mật và hệ thống đề xuất là những yếu tố dự đoán quan trọng nhất để giải thích hành vi mua sắm trực tuyến bất thường.
5.1. Các Thuật Toán Phân Loại Trong Dự Đoán Hành Vi Mua Sắm Trực Tuyến
Nghiên cứu sử dụng nhiều thuật toán phân loại khác nhau, bao gồm mạng nơ-ron nhân tạo, C5.0 và CHAID để dự đoán hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Mỗi thuật toán có các điểm mạnh và điểm yếu riêng, và việc so sánh hiệu suất của chúng giúp xác định phương pháp tốt nhất để xác định người tiêu dùng có nguy cơ cao.
5.2. Tầm Quan Trọng Của Dữ Liệu Lớn Big Data Trong Nghiên Cứu Mua Sắm
Nghiên cứu tận dụng phân tích dữ liệu mua sắm trực tuyến để xác định các yếu tố dự đoán hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Phân tích dữ liệu lớn cho phép các nhà nghiên cứu tìm hiểu sâu hơn về hành vi người tiêu dùng trực tuyến và phát hiện các mẫu mà các phương pháp nghiên cứu truyền thống có thể bỏ lỡ.
5.3. Ứng Dụng Thực Tiễn Của Mô Hình Dự Đoán
Các mô hình dự đoán được phát triển trong nghiên cứu này có thể được sử dụng bởi các nhà bán lẻ trực tuyến để xác định người tiêu dùng có nguy cơ cao về hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Điều này cho phép họ can thiệp sớm bằng cách cung cấp các nguồn lực, lời khuyên hoặc hạn chế mua sắm để giúp người tiêu dùng kiểm soát hành vi mua sắm trực tuyến của họ.
VI. Kết Luận Tầm Quan Trọng Của Quyền Sở Hữu Dữ Liệu Cá Nhân
Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân và góp phần làm phong phú thêm các nghiên cứu về hành vi mua sắm trực tuyến bất thường trong kỷ nguyên dữ liệu lớn. Khuôn khổ nghiên cứu được đề xuất là tiên phong trong việc nhấn mạnh tầm quan trọng của nhận thức của người tiêu dùng về mua sắm trực tuyến đối với nhận thức về quyền sở hữu dữ liệu cá nhân và ảnh hưởng đến hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Sự hiểu biết hiện tại về lợi ích và rủi ro cảm nhận có thể giúp thiết kế các chiến lược tốt để đạt được sự hài lòng của người tiêu dùng đồng thời bảo vệ quyền riêng tư trực tuyến và các nguyên tắc quyền sở hữu dữ liệu cá nhân.
6.1. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Hành Vi Mua Sắm Trực Tuyến
Nghiên cứu tương lai có thể khám phá thêm các yếu tố tâm lý và xã hội góp phần vào hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Điều này bao gồm việc xem xét vai trò của sự cô đơn, lo lắng, và áp lực xã hội trong việc thúc đẩy hành vi mua sắm trực tuyến quá mức.
6.2. Luật Bảo Vệ Dữ Liệu Cá Nhân và Ứng Dụng Trong Thương Mại Điện Tử
Các nhà nghiên cứu nên tiếp tục theo dõi và đánh giá hiệu quả của các luật bảo vệ dữ liệu cá nhân như GDPR và CCPA trong việc bảo vệ người tiêu dùng khỏi các tác động tiêu cực của phân tích dữ liệu mua sắm trực tuyến. Nghiên cứu cũng có thể khám phá các biện pháp thực thi và các biện pháp bảo vệ tốt nhất để đảm bảo rằng người tiêu dùng có quyền kiểm soát thông tin cá nhân của mình.
6.3. Đề Xuất Các Giải Pháp Để Giảm Thiểu Hành Vi Mua Sắm Trực Tuyến Bất Thường
Dựa trên kết quả nghiên cứu, các nhà bán lẻ trực tuyến có thể phát triển các chiến lược để giảm thiểu hành vi mua sắm trực tuyến bất thường. Điều này có thể bao gồm cung cấp các công cụ và nguồn lực để giúp người tiêu dùng quản lý hành vi mua sắm trực tuyến, cải thiện tính minh bạch về thực tiễn thu thập và sử dụng dữ liệu, và tuân thủ các nguyên tắc đạo đức trực tuyến.
