Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ và Internet, dịch vụ đặt đồ ăn trực tuyến đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội. Theo số liệu của VNENetwork tính đến tháng 3/2023, Việt Nam có khoảng 77,93 triệu người dùng Internet, chiếm 79,1% dân số, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thị trường trực tuyến. Dịch vụ đặt đồ ăn trực tuyến tại Hà Nội đã bùng nổ kể từ năm 2018-2019 và tăng trưởng mạnh mẽ sau đại dịch COVID-19, khi thói quen tiêu dùng chuyển dịch sang hình thức mua sắm trực tuyến nhằm tiết kiệm thời gian và đảm bảo an toàn sức khỏe.

Nghiên cứu tập trung đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi đặt đồ ăn trực tuyến của người tiêu dùng tại Hà Nội trong giai đoạn từ đầu năm 2023 đến nay. Mục tiêu cụ thể bao gồm xây dựng cơ sở lý luận về các nhân tố tác động, xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các doanh nghiệp tối ưu hóa chiến lược kinh doanh, nâng cao sự hài lòng của khách hàng và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường đặt đồ ăn trực tuyến tại Hà Nội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên bốn lý thuyết và mô hình chính để phân tích hành vi đặt đồ ăn trực tuyến:

  1. Thuyết hành động hợp lý (TRA): Giải thích hành vi tiêu dùng dựa trên thái độ và chuẩn chủ quan, trong đó thái độ là sự đánh giá về các thuộc tính sản phẩm, còn chuẩn chủ quan phản ánh ảnh hưởng của người thân, bạn bè đến quyết định mua hàng.

  2. Thuyết hành vi hoạch định (TPB): Mở rộng từ TRA, bổ sung yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi (PBC) nhằm giải thích khả năng thực hiện hành vi dựa trên sự kiểm soát cảm nhận của cá nhân.

  3. Thuyết nhận thức rủi ro (TPR): Tập trung vào đánh giá rủi ro trong hành vi tiêu dùng, gồm các yếu tố tính khả năng, tính nghiêm trọng và tính kiểm soát của rủi ro, đặc biệt quan trọng trong dịch vụ trực tuyến.

  4. Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM): Phân tích hành vi sử dụng công nghệ dựa trên cảm nhận về tính hữu ích và tính dễ sử dụng của hệ thống, đồng thời bổ sung yếu tố sự tin tưởng trong môi trường dịch vụ di động.

Các khái niệm chính được nghiên cứu bao gồm sự tiện lợi, ảnh hưởng của xã hội, chương trình khuyến mãi, nhận thức về giá và thái độ của người tiêu dùng đối với dịch vụ đặt đồ ăn trực tuyến.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được thực hiện qua khảo sát ý kiến chuyên gia và điều tra sơ bộ nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng. Phương pháp định lượng dựa trên khảo sát trực tuyến với 207 mẫu hợp lệ tại Hà Nội, sử dụng bảng câu hỏi với thang đo Likert 5 điểm cho 18 biến quan sát.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20 với các bước phân tích gồm thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích tương quan Pearson và hồi quy đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến hành vi đặt đồ ăn trực tuyến. Cỡ mẫu 207 được chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho kết quả nghiên cứu trong phạm vi thành phố Hà Nội từ đầu năm 2023 đến nay.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sự tiện lợi ảnh hưởng tích cực đến hành vi đặt đồ ăn trực tuyến: Người tiêu dùng đồng ý rằng dịch vụ giúp tiết kiệm thời gian và công sức (giá trị trung bình 3,8 trên thang 5), đồng thời cung cấp đa dạng lựa chọn món ăn và nhà hàng. Hệ số Cronbach’s Alpha cho biến này đạt 0.799, cho thấy thang đo tin cậy.

  2. Ảnh hưởng của xã hội có tác động mạnh mẽ: Bạn bè, người thân và xu hướng xã hội đóng vai trò quan trọng trong quyết định đặt đồ ăn, với hệ số Cronbach’s Alpha 0.949 và giá trị trung bình 3,6. Khoảng 72,2% người khảo sát thỉnh thoảng đặt đồ ăn theo xu hướng xã hội.

  3. Chương trình khuyến mãi là yếu tố quyết định thu hút khách hàng: 84% người dùng đánh giá các chương trình ưu đãi là lý do chính khiến họ lựa chọn dịch vụ, trong khi tốc độ giao hàng chỉ chiếm 2%. Hệ số Cronbach’s Alpha cho biến này là 0.765.

  4. Nhận thức về giá cả ảnh hưởng tích cực đến quyết định đặt hàng: Người tiêu dùng có xu hướng đánh giá cao các mức giá hợp lý và các ưu đãi đi kèm, với hệ số Cronbach’s Alpha 0.893.

  5. Thái độ tích cực thúc đẩy hành vi đặt đồ ăn trực tuyến: Thái độ của khách hàng đối với dịch vụ, bao gồm sự tin tưởng và hài lòng, có ảnh hưởng rõ rệt đến quyết định sử dụng dịch vụ, với hệ số Cronbach’s Alpha đạt mức cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự tiện lợi và chương trình khuyến mãi là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến hành vi đặt đồ ăn trực tuyến tại Hà Nội, phù hợp với báo cáo của ngành và các nghiên cứu trong khu vực Đông Nam Á. Ảnh hưởng của xã hội cũng đóng vai trò không nhỏ, phản ánh đặc điểm văn hóa và thói quen tiêu dùng tại Việt Nam, nơi các quyết định mua sắm thường chịu tác động từ mạng lưới quan hệ xã hội.

Nhận thức về giá cả và thái độ tích cực cũng góp phần thúc đẩy hành vi đặt đồ ăn trực tuyến, cho thấy người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến giá trị nhận được so với chi phí bỏ ra. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này khẳng định xu hướng chuyển dịch sang dịch vụ trực tuyến không chỉ do yếu tố công nghệ mà còn do các yếu tố xã hội và kinh tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đồng ý trung bình của từng nhân tố và bảng hồi quy đa biến minh họa mức độ ảnh hưởng tương đối của các biến độc lập đến quyết định đặt đồ ăn trực tuyến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phát triển các chương trình khuyến mãi hấp dẫn: Do chương trình ưu đãi chiếm 84% lý do lựa chọn dịch vụ, các doanh nghiệp nên thiết kế các chiến dịch khuyến mãi đa dạng, phù hợp với từng nhóm khách hàng nhằm tăng tần suất đặt hàng trong vòng 6-12 tháng tới.

  2. Nâng cao trải nghiệm tiện lợi cho người dùng: Cải thiện giao diện ứng dụng, tối ưu hóa quy trình đặt hàng và giao nhận để tiết kiệm thời gian, giảm thiểu các bước phức tạp, hướng đến mục tiêu tăng mức độ hài lòng lên ít nhất 4 trên thang 5 trong năm đầu tiên.

  3. Tăng cường truyền thông và xây dựng cộng đồng xã hội: Khai thác ảnh hưởng của mạng xã hội và người thân bằng cách phát triển các chương trình giới thiệu bạn bè, đánh giá và chia sẻ trải nghiệm nhằm mở rộng tệp khách hàng trong vòng 12 tháng.

  4. Định giá hợp lý và minh bạch: Cân nhắc chính sách giá linh hoạt, ưu đãi cho khách hàng trung thành và minh bạch về chi phí vận chuyển để nâng cao nhận thức về giá trị dịch vụ, giảm tỷ lệ khách hàng bỏ đơn do giá cả trong 6 tháng tới.

Các giải pháp trên cần được phối hợp thực hiện bởi các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đặt đồ ăn trực tuyến, các nhà hàng đối tác và các cơ quan quản lý thị trường nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và cạnh tranh lành mạnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ đặt đồ ăn trực tuyến: Nghiên cứu giúp họ hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi khách hàng, từ đó tối ưu hóa chiến lược marketing, cải thiện dịch vụ và tăng doanh thu.

  2. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích để xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển thị trường thương mại điện tử và dịch vụ trực tuyến tại Hà Nội.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế, marketing, công nghệ thông tin: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về hành vi tiêu dùng trực tuyến và ứng dụng các mô hình lý thuyết trong thực tiễn.

  4. Nhà phát triển ứng dụng và công nghệ: Hiểu được nhu cầu và hành vi người dùng để thiết kế các sản phẩm công nghệ phù hợp, nâng cao trải nghiệm người dùng và tăng khả năng chấp nhận công nghệ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hành vi đặt đồ ăn trực tuyến tại Hà Nội?
    Chương trình khuyến mãi và sự tiện lợi là hai yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất, chiếm tỷ lệ đồng ý cao trong khảo sát, phản ánh nhu cầu tiết kiệm chi phí và thời gian của người tiêu dùng.

  2. Tại sao ảnh hưởng của xã hội lại quan trọng trong quyết định đặt đồ ăn?
    Người tiêu dùng thường bị tác động bởi ý kiến của bạn bè, người thân và xu hướng xã hội, đặc biệt trong văn hóa Việt Nam, nơi các mối quan hệ xã hội ảnh hưởng mạnh đến hành vi tiêu dùng.

  3. Dịch vụ đặt đồ ăn trực tuyến có những ưu điểm và hạn chế gì?
    Ưu điểm gồm tính tiện lợi, đa dạng lựa chọn, thanh toán nhanh chóng và nhiều khuyến mãi. Hạn chế bao gồm rủi ro về chất lượng, an toàn thực phẩm và mất trải nghiệm tương tác trực tiếp.

  4. Làm thế nào để doanh nghiệp nâng cao sự hài lòng của khách hàng?
    Tăng cường chất lượng dịch vụ giao hàng, cải thiện giao diện ứng dụng, cung cấp chương trình khuyến mãi hấp dẫn và minh bạch về giá cả là những giải pháp hiệu quả.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá hành vi người tiêu dùng?
    Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng, sử dụng khảo sát trực tuyến với thang đo Likert, phân tích thống kê mô tả, kiểm định Cronbach’s Alpha, phân tích tương quan Pearson và hồi quy đa biến.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định được năm nhân tố chính ảnh hưởng tích cực đến hành vi đặt đồ ăn trực tuyến tại Hà Nội: sự tiện lợi, ảnh hưởng của xã hội, chương trình khuyến mãi, nhận thức về giá và thái độ người tiêu dùng.
  • Chương trình khuyến mãi và sự tiện lợi là hai yếu tố có tác động mạnh mẽ nhất, chiếm tỷ lệ đồng ý cao trong khảo sát.
  • Ứng dụng Now (ShopeeFood) và GrabFood là hai nền tảng được ưa chuộng nhất, chiếm hơn 90% thị phần trong mẫu khảo sát.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu 207 người tại Hà Nội đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện cho kết quả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao trải nghiệm người dùng và hiệu quả kinh doanh trong vòng 6-12 tháng tới.

Tiếp theo, các doanh nghiệp và nhà quản lý nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để cập nhật xu hướng tiêu dùng mới. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, độc giả được khuyến khích tham khảo toàn bộ luận văn.