Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu gen mã hóa cacbapenemase và kháng carbapenem của Acinetobacter baumannii tại Việt Nam

• Tác giả: Lưu Thị Vũ Nga
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Hồng Nhung
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Vi sinh Y học
• Đề tài: Nghiên cứu về gen mã hóa cacbapenemase và kháng carbapenem của Acinetobacter baumannii tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. KHÁNG SINH NHÓM CARBAPENEM
• 1.1.1. Cấu trúc của kháng sinh nhóm carbapenem
• 1.1.2. Cơ chế tác động của carbapenem
• 1.2. ACINETOBACTER BAUMANNII
• 1.2.1. Đặc điểm sinh học của A.
• 1.2.2. Các yếu tố độc lực của A.
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.2. Chọn mẫu và cỡ mẫu
• 2.3. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
• 2.4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
• 2.4.1. Thu thập và lưu giữ mẫu nghiên cứu
• 2.4.2. Kỹ thuật PCR phát hiện gen blaOXA-51-like ở các chủng A.
• 2.4.3. Kỹ thuật xác định nồng tối thiểu ức chế vi khuẩn phát triển (Minimum Inhibitory Concentrations - MIC) của kháng sinh
• 2.4.4. Kỹ thuật PCR phát hiện một số gen mã hóa carbapenemase lớp D và B ở A.
• 2.4.5. Xác định kiểu gen của vi khuẩn bằng kỹ thuật điện di xung trường (Pulsed-field gel electrophoresis -PFGE)
• 2.4.6. Một số thử nghiệm phát hiện sinh carbapenemase ở A.
• 2.5. XỬ LÝ VÀ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU
• 2.6. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. XÁC ĐỊNH NỒNG ĐỘ ỨC CHẾ TỐI THIỂU (MIC) CỦA CARBAPENEM VỚI CÁC CHỦNG A.
• 3.1.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu
• 3.1.2. Xác định MIC của carbapenem với các chủng A.
• 3.2. PHÁT HIỆN MỘT SỐ GEN MÃ HÓA CARBAPENEMASE LỚP D, B CỦA ACINETOBACTER BAUMANNII
• 3.2.1. PCR phát hiện một số gen mã hóa carbapenemase
• 3.2.2. Xác định mối liên hệ kiểu gen PFGE và kiểu hình đề kháng kháng sinh của các chủng A.
• 3.3. XÁC ĐỊNH MỐI LIÊN QUAN GIỮA MIC VỚI SỰ XUẤT HIỆN CARBAPENEMASE VÀ GEN MÃ HÓA CARBAPENEMASE
• 3.3.1. XÁC ĐỊNH NỒNG ĐỘ ỨC CHẾ TỐI THIỂU (MIC) CỦA CARBAPENEM VỚI CÁC CHỦNG A.
• 3.3.2. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu
• 3.3.3. Nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) của carbapenem với các chủng A.
• 3.3.4. PHÁT HIỆN MỘT SỐ GEN MÃ HÓA CARBAPENEMASE LỚP D, B Ở ACINETOBACTER BAUMANNII
• 3.3.4.1. PCR xác định một số gen mã hóa carbapenemase lớp D, B
• 3.3.4.2. Mối liên hệ kiểu gen PFGE và kiểu hình đề kháng kháng sinh của các chủng A.
• 3.3.5. MỐI LIÊN QUAN GIỮA MIC VỚI SỰ XUẤT HIỆN CARBAPENEMASE VÀ GEN MÃ HÓA CARBABENEMASE
• NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
• KIẾN NGHỊ VỀ NHỮNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về Acinetobacter baumannii

Acinetobacter baumannii là một trong những tác nhân chính gây nhiễm khuẩn bệnh viện, đặc biệt là viêm phổi liên quan đến thở máy. Vi khuẩn này có khả năng kháng nhiều loại kháng sinh, trong đó có carbapenem, một nhóm kháng sinh mạnh. Sự gia tăng của các chủng A. baumannii kháng carbapenem (CRAB) đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng trong y tế công cộng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, CRAB được xếp vào nhóm vi khuẩn ưu tiên hàng đầu cần kiểm soát. Việc nghiên cứu về gen mã hóa cacbapenemase và cơ chế kháng carbapenem của A. baumannii là rất cần thiết để phát triển các biện pháp điều trị hiệu quả.

1.1 Đặc điểm sinh học của A. baumannii

A. baumannii là vi khuẩn Gram âm, có hình dạng cầu trực khuẩn, kích thước khoảng 1,0 - 1,5 x 2,0 - 2,5 µm. Chúng có khả năng phát triển ở nhiều điều kiện môi trường khác nhau, bao gồm cả nhiệt độ cao. Vi khuẩn này không lên men đường và có thể sinh acid yếu từ một số loại đường. Các yếu tố độc lực của A. baumannii, như protein màng ngoài, đóng vai trò quan trọng trong khả năng gây bệnh và kháng thuốc.

II. Cơ chế kháng carbapenem của A

Kháng sinh carbapenem là một trong những lựa chọn cuối cùng trong điều trị nhiễm khuẩn do vi khuẩn Gram âm. Tuy nhiên, A. baumannii đã phát triển nhiều cơ chế kháng thuốc, trong đó sinh cacbapenemase là cơ chế chính. Các gen mã hóa cacbapenemase thường nằm trên nhiễm sắc thể hoặc plasmid, cho phép chúng dễ dàng lan truyền giữa các vi khuẩn. Việc phát hiện sớm các chủng vi khuẩn sinh cacbapenemase là rất quan trọng để thực hiện các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn và lựa chọn kháng sinh phù hợp.

2.1 Phân loại và cơ chế hoạt động của cacbapenemase

Cacbapenemase được phân loại thành nhiều nhóm khác nhau, trong đó nhóm D và B là phổ biến nhất ở A. baumannii. Các loại enzyme này có khả năng thủy phân carbapenem, làm giảm hiệu quả điều trị. Nghiên cứu về các gen mã hóa cacbapenemase giúp hiểu rõ hơn về cơ chế kháng thuốc và phát triển các phương pháp phát hiện hiệu quả hơn.

III. Tình hình kháng sinh tại Việt Nam

Tại Việt Nam, A. baumannii đã trở thành một trong những nguyên nhân chính gây nhiễm khuẩn bệnh viện với tỷ lệ kháng carbapenem cao. Nghiên cứu cho thấy rằng nhiều chủng A. baumannii tại các bệnh viện ở Việt Nam mang gen mã hóa cacbapenemase, dẫn đến tình trạng kháng thuốc nghiêm trọng. Việc theo dõi và nghiên cứu tình hình kháng sinh là cần thiết để đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời.

3.1 Các nghiên cứu trước đây về kháng sinh

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ kháng carbapenem của A. baumannii tại Việt Nam đang gia tăng. Các nghiên cứu này thường tập trung vào một số bệnh viện hoặc khu vực cụ thể, do đó cần có các nghiên cứu rộng hơn để có cái nhìn tổng quát hơn về tình hình kháng thuốc. Việc phát hiện và xác định các gen mã hóa cacbapenemase sẽ giúp cải thiện khả năng điều trị và kiểm soát nhiễm khuẩn.