Nghiên cứu đột biến gen cdh1 e-cadherin ở bệnh nhân ung thư dạ dày lan tỏa di truyền

• Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Hương
• Người hướng dẫn: PGS. Đặng Thị Ngọc Dung
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Hóa sinh y học
• Đề tài: Nghiên cứu đột biến gen cdh1 (E-cadherin) trên bệnh nhân ung thư dạ dày lan tỏa di truyền
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Ung thư dạ dày lan tỏa di truyền
• 1.2. Lịch sử phát hiện và dịch tễ học
• 1.3. Các yếu tố nguy cơ
• 1.4. Đặc điểm lâm sàng
• 1.5. Giải phẫu bệnh
• 1.6. Chẩn đoán ung thư dạ dày lan tỏa di truyền
• 1.7. Chẩn đoán giai đoạn ung thư dạ dày. Điều trị và tiên lượng
• 1.8. Vai trò của gen CDH1 trong ung thư dạ dày lan tỏa di truyền
• 1.9. Cấu trúc và chức năng của gen CDH1
• 1.10. Cơ chế gây bệnh của gen CDH1 trong ung thư dạ dày lan tỏa di truyền
• 1.11. Đặc điểm di truyền của ung thư dạ dày lan tỏa di truyền
• 1.12. Tình hình nghiên cứu về ung thư dạ dày lan tỏa di truyền và đột biến gen CDH1 ở trên thế giới và Việt Nam
• 1.13. Quản lý bệnh ung thư dạ dày lan tỏa di truyền do đột biến gen CDH1
• 1.14. Các phương pháp phát hiện đột biến gen CDH1
• 1.15. Khuếch đại gen bằng kỹ thuật PCR
• 1.16. Kỹ thuật giải trình tự gen theo phương pháp Sanger
• 1.17. Dự đoán khả năng gây bệnh của đột biến gen CDH1 bằng phần mềm phân tích tin sinh học
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.6. Phương pháp thu thập mẫu
• 2.7. Các biến số nghiên cứu
• 2.8. Phương tiện nghiên cứu
• 2.9. Quy trình kỹ thuật phân tích đột biến gen CDH1
• 2.10. Thử nghiệm Clo-Test trong chẩn đoán nhiễm H.
• 2.11. Quy trình kỹ thuật nhuộm hóa mô miễn dịch
• 2.12. Xử lý và phân tích số liệu
• 2.13. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm về tuổi, giới, tiền sử bệnh và yếu tố nguy cơ
• 3.3. Đặc điểm lâm sàng
• 3.4. Đặc điểm tổn thương dạ dày qua nội soi
• 3.5. Phân loại giai đoạn bệnh theo TNM
• 3.6. Kết quả phân tích gen CDH1 của đối tượng nghiên cứu
• 3.7. Kết quả tách chiết DNA và phản ứng PCR khuếch đại các exon của gen CDH1
• 3.8. Kết quả phát hiện đột biến và SNP của gen CDH1
• 3.9. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu mang đột biến và SNP trên gen CDH1
• 3.10. Xác định đột biến gen CDH1 ở các thành viên trong gia đình bệnh nhân mang đột biến gen CDH1
• 3.11. Phả hệ và kết quả phát hiện đột biến gen CDH1 ở các thành viên trong gia đình
• 3.12. Đặc điểm về phả hệ và các thành viên gia đình mang đột biến gen CDH1
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu
• 4.2. Đột biến gen CDH1 trên bệnh nhân UTDD lan tỏa di truyền
• 4.3. Đột biến gen CDH1 ở các thành viên trong gia đình bệnh nhân mang đột biến gen CDH1
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về ung thư dạ dày lan tỏa di truyền

Ung thư dạ dày (UTDD) là một trong những loại ung thư phổ biến nhất, với tỷ lệ mắc cao trên toàn cầu. Theo thống kê, UTDD đứng thứ năm về số ca mắc và thứ ba về tử vong. Khoảng 10% trường hợp UTDD có tính chất gia đình, trong đó UTDD lan tỏa di truyền chiếm từ 1-3%. Đặc điểm của UTDD lan tỏa di truyền là sự xuất hiện của các tế bào ung thư kém biệt hóa, xâm lấn lớp dưới niêm mạc, dẫn đến khó khăn trong việc phát hiện sớm. Gen CDH1 có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự bám dính tế bào thông qua protein E-cadherin. Khi có đột biến gen trên CDH1, chức năng của E-cadherin bị suy giảm, dẫn đến sự xâm lấn và di căn của tế bào ung thư. Nghiên cứu cho thấy, đột biến gen CDH1 chiếm khoảng 30-40% trong các gia đình có UTDD lan tỏa di truyền. Việc phát hiện sớm và sàng lọc các thành viên trong gia đình có nguy cơ cao là rất cần thiết để có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời.

1.1. Lịch sử phát hiện và dịch tễ học

Lịch sử phát hiện đột biến gen CDH1 bắt đầu từ năm 1998, khi Guilford và cộng sự xác định mối liên hệ giữa CDH1 và UTDD lan tỏa di truyền. Nghiên cứu này được thực hiện trên ba gia đình người Maori ở New Zealand, cho thấy sự xuất hiện của các tế bào ung thư kém biệt hóa. Từ đó, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng đột biến gen CDH1 có thể dẫn đến nguy cơ mắc UTDD cao, với tỷ lệ 67-70% ở nam giới và 56-83% ở nữ giới. Tuy nhiên, không phải tất cả những người mang đột biến gen này đều phát triển thành bệnh. Điều này cho thấy sự cần thiết phải nghiên cứu sâu hơn về cơ chế di truyền và các yếu tố nguy cơ liên quan đến UTDD lan tỏa di truyền.

II. Đặc điểm di truyền và cơ chế gây bệnh của gen CDH1

Gen CDH1 nằm trên nhiễm sắc thể 16 và mã hóa cho protein E-cadherin, có vai trò quan trọng trong việc duy trì cấu trúc và chức năng của biểu mô. Khi có đột biến gen, protein này không còn hoạt động hiệu quả, dẫn đến sự mất bám dính giữa các tế bào, tạo điều kiện cho sự xâm lấn và di căn của tế bào ung thư. Nghiên cứu cho thấy, đột biến gen CDH1 có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác nhau trong gen, và các đột biến di truyền này có thể được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Việc hiểu rõ về cơ chế gây bệnh của CDH1 không chỉ giúp xác định nguy cơ mắc bệnh mà còn mở ra hướng đi mới trong việc phát triển các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

2.1. Cơ chế gây bệnh của gen CDH1

Cơ chế gây bệnh của gen CDH1 liên quan đến sự suy giảm chức năng của E-cadherin, dẫn đến sự mất bám dính tế bào. Điều này tạo điều kiện cho tế bào ung thư phát triển và xâm lấn vào các mô lân cận. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự mất bám dính giữa các tế bào là yếu tố tiên quyết trong quá trình hình thành và phát triển khối u. Hơn nữa, các đột biến di truyền trong CDH1 có thể làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư khác, như ung thư vú. Việc phát hiện và phân tích các đột biến gen này có thể giúp xác định các cá nhân có nguy cơ cao và từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời.

III. Phương pháp nghiên cứu và phát hiện đột biến gen CDH1

Nghiên cứu về đột biến gen CDH1 thường sử dụng các phương pháp như PCR (Phản ứng chuỗi polymerase) và giải trình tự gen. Kỹ thuật PCR cho phép khuếch đại các đoạn gen cần thiết để phân tích, trong khi giải trình tự gen giúp xác định chính xác vị trí và loại đột biến. Các phương pháp này không chỉ giúp phát hiện đột biến gen mà còn cung cấp thông tin về các SNP (đa hình đơn nucleotide) có thể liên quan đến nguy cơ mắc bệnh. Việc áp dụng các công nghệ sinh học hiện đại trong nghiên cứu gen sẽ mở ra nhiều cơ hội mới trong việc chẩn đoán và điều trị UTDD lan tỏa di truyền.

3.1. Kỹ thuật PCR và giải trình tự gen

Kỹ thuật PCR là một trong những phương pháp chính được sử dụng để phát hiện đột biến gen CDH1. Phương pháp này cho phép khuếch đại một đoạn DNA cụ thể, giúp dễ dàng phân tích và xác định các đột biến di truyền. Sau khi khuếch đại, các mẫu DNA sẽ được giải trình tự để xác định chính xác các đột biến. Việc sử dụng các phần mềm phân tích tin sinh học cũng rất quan trọng trong việc dự đoán khả năng gây bệnh của các đột biến này. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc phát hiện sớm các đột biến gen có thể giúp cải thiện tiên lượng và tăng cường hiệu quả điều trị cho bệnh nhân.