Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo tại Việt Nam, việc áp dụng phương pháp trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ngày càng trở nên cấp thiết. Theo nghị quyết số 1215 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành năm 2013, cùng với các chỉ thị của Chính phủ về đổi mới giáo dục, trắc nghiệm khách quan được xem là công cụ giúp nâng cao tính khách quan, công bằng trong đánh giá năng lực sinh viên. Môn Nguyên phụ liệu may, một môn học cơ sở ngành trong chương trình đào tạo ngành Công nghệ may tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh (ĐHSPKT TPHCM), đòi hỏi sinh viên phải có kiến thức và kỹ năng chuyên môn vững chắc. Tuy nhiên, thực trạng kiểm tra đánh giá môn học này hiện nay còn nhiều bất cập, chủ yếu dựa trên hình thức thi tự luận và đánh giá sản phẩm thực hành, chưa đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan cho môn Nguyên phụ liệu may tại ĐHSPKT TPHCM nhằm đánh giá chính xác năng lực sinh viên, tăng tính khách quan và công bằng trong kiểm tra đánh giá, đồng thời hỗ trợ giảng viên trong việc ra đề và chấm bài. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi trường ĐHSPKT TPHCM, tập trung vào chương trình đào tạo ngành Công nghệ may, với thời gian khảo sát và thử nghiệm câu hỏi trong năm học 2013-2014. Việc xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm không chỉ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Nguyên phụ liệu may mà còn phù hợp với xu hướng đổi mới kiểm tra đánh giá trong giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về trắc nghiệm khách quan trong giáo dục, bao gồm:

  • Lý thuyết trắc nghiệm hiện đại (Item Response Theory - IRT): Giúp nâng cao độ chính xác của các câu hỏi trắc nghiệm thông qua việc phân tích các tham số như độ khó, độ phân cách và độ tin cậy của từng câu hỏi. IRT là nền tảng cho công nghệ trắc nghiệm thích ứng máy tính (Computer Adaptive Test - CAT).

  • Lý thuyết phân loại mục tiêu nhận thức của Bloom: Phân chia lĩnh vực nhận thức thành sáu cấp độ: Biết, Hiểu, Vận dụng, Phân tích, Tổng hợp và Đánh giá. Mô hình này được sử dụng để xác định mục tiêu kiểm tra, đánh giá và xây dựng dàn bài trắc nghiệm phù hợp với từng cấp độ nhận thức.

  • Khái niệm về tính tin cậy và tính giá trị của bài trắc nghiệm: Tính tin cậy thể hiện sự ổn định và nhất quán của kết quả đo lường, trong khi tính giá trị phản ánh mức độ bài trắc nghiệm đo đúng nội dung cần đánh giá. Hai yếu tố này là cơ sở để xây dựng và lựa chọn câu hỏi trắc nghiệm chất lượng.

  • Quy trình xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm: Bao gồm 7 bước chính: phân tích nội dung môn học, xác định mục tiêu kiểm tra đánh giá, lập dàn bài trắc nghiệm, biên soạn câu hỏi, lấy ý kiến chuyên gia, thử nghiệm và phân tích câu hỏi, lập ngân hàng câu hỏi.

Các khái niệm chuyên ngành như độ khó câu hỏi, độ phân cách, mồi nhử (distractors) và các loại câu hỏi trắc nghiệm (đúng-sai, nhiều lựa chọn, ghép hợp, điền khuyết) cũng được áp dụng để đảm bảo chất lượng ngân hàng câu hỏi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu từ sách, báo, tạp chí, các văn bản pháp luật và chương trình khung giáo dục đại học ngành Công nghệ may để làm cơ sở xây dựng ngân hàng câu hỏi.

  • Phương pháp khảo sát thực tiễn: Khảo sát thực trạng kiểm tra đánh giá môn Nguyên phụ liệu may tại ĐHSPKT TPHCM thông qua bảng hỏi và phỏng vấn các giảng viên trực tiếp giảng dạy môn học nhằm thu thập ý kiến về hình thức, nội dung và phương pháp kiểm tra hiện tại.

  • Phương pháp thực nghiệm: Biên soạn 405 câu hỏi trắc nghiệm khách quan, trong đó thử nghiệm 300 câu hỏi trên sinh viên ngành Công nghệ may. Phân tích kết quả thử nghiệm để lựa chọn 274 câu hỏi đạt tiêu chuẩn về độ khó, độ phân cách và tính tin cậy; các câu hỏi còn lại được lưu lại để điều chỉnh và thử nghiệm tiếp.

  • Phương pháp thống kê và phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm Excel và phần mềm hỗ trợ Quizbuilder để xử lý số liệu, tính toán các chỉ số độ khó, độ phân cách, phân tích mồi nhử và đánh giá chất lượng câu hỏi.

  • Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Thu thập phản hồi từ 4 đến 7 chuyên gia, bao gồm giảng viên lâu năm và cán bộ chuyên môn, để đánh giá và chỉnh sửa câu hỏi trước khi thử nghiệm.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 5/2012 đến tháng 9/2014, với cỡ mẫu thử nghiệm khoảng 300 sinh viên ngành Công nghệ may tại ĐHSPKT TPHCM, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho đối tượng nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xây dựng thành công ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm: Tổng cộng 405 câu hỏi được biên soạn dựa trên phân tích nội dung môn học và mục tiêu kiểm tra đánh giá. Qua thử nghiệm 300 câu hỏi, có 274 câu đạt tiêu chuẩn về độ khó (tập trung trong khoảng 25%-75%), độ phân cách (≥ 0.29) và tính tin cậy, chiếm khoảng 91%. 9 câu có độ phân cách bằng 0 và 17 câu có độ phân cách âm được lưu lại để điều chỉnh.

  2. Phân bố độ khó câu hỏi hợp lý: Độ khó trung bình của các câu hỏi thử nghiệm đạt khoảng 62.5%, phù hợp với mức độ khó vừa phải theo tiêu chuẩn trắc nghiệm nhiều lựa chọn. Khoảng 70% câu hỏi có độ khó trong khoảng chấp nhận được, giúp đánh giá chính xác năng lực sinh viên.

  3. Độ phân cách câu hỏi cao: Khoảng 65% câu hỏi có độ phân cách từ 0.3 trở lên, cho thấy khả năng phân biệt tốt giữa sinh viên có trình độ cao và thấp. Điều này đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của bài kiểm tra.

  4. Ý kiến chuyên gia tích cực: Các chuyên gia đánh giá cao tính khoa học và tính thực tiễn của ngân hàng câu hỏi, đồng thời góp ý để hoàn thiện các câu hỏi chưa đạt yêu cầu về nội dung và hình thức.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm môn Nguyên phụ liệu may tại ĐHSPKT TPHCM là khả thi và đáp ứng được yêu cầu đánh giá khách quan, toàn diện. Việc áp dụng lý thuyết trắc nghiệm hiện đại và mô hình phân loại mục tiêu nhận thức của Bloom giúp đảm bảo các câu hỏi phù hợp với mục tiêu đào tạo và đa dạng về mức độ nhận thức.

So với các nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm tại các trường đại học kỹ thuật, kết quả này có tỷ lệ câu hỏi đạt chuẩn cao hơn, phản ánh sự đầu tư kỹ lưỡng trong quá trình biên soạn, lấy ý kiến chuyên gia và thử nghiệm thực tế. Việc sử dụng phần mềm Quizbuilder hỗ trợ hiệu quả trong việc ra đề và chấm bài, góp phần nâng cao tính chính xác và tiết kiệm thời gian cho giảng viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ phân bố độ khó, độ phân cách và tỷ lệ câu hỏi theo loại hình trắc nghiệm, giúp minh họa rõ ràng chất lượng ngân hàng câu hỏi. Bảng thống kê số lượng câu hỏi đạt chuẩn và các câu hỏi cần điều chỉnh cũng hỗ trợ việc quản lý và phát triển ngân hàng câu hỏi trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai áp dụng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm trong kiểm tra đánh giá: Khuyến nghị khoa Công nghệ may và Thời trang ĐHSPKT TPHCM sử dụng ngân hàng câu hỏi đã xây dựng để tổ chức các kỳ thi trắc nghiệm khách quan, nhằm nâng cao tính công bằng và chính xác trong đánh giá kết quả học tập. Thời gian áp dụng nên bắt đầu từ năm học tiếp theo để có thời gian chuẩn bị và tập huấn giảng viên.

  2. Đào tạo và nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật biên soạn câu hỏi trắc nghiệm và sử dụng phần mềm Quizbuilder cho giảng viên nhằm đảm bảo việc cập nhật, bổ sung ngân hàng câu hỏi được thực hiện hiệu quả và đồng bộ.

  3. Phát triển ngân hàng câu hỏi liên tục: Thiết lập quy trình cập nhật, bổ sung và điều chỉnh câu hỏi dựa trên phản hồi của sinh viên và giảng viên, cũng như kết quả phân tích dữ liệu kiểm tra để duy trì chất lượng ngân hàng câu hỏi theo định kỳ hàng năm.

  4. Mở rộng nghiên cứu và ứng dụng: Khuyến khích các khoa, bộ môn khác trong trường áp dụng phương pháp xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm cho các môn học chuyên ngành nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá toàn diện. Đồng thời, nghiên cứu phát triển thêm các dạng câu hỏi trắc nghiệm phù hợp với các cấp độ nhận thức cao hơn như phân tích, tổng hợp và đánh giá.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên ngành Công nghệ may và Thời trang: Luận văn cung cấp phương pháp xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm phù hợp với đặc thù môn Nguyên phụ liệu may, giúp giảng viên nâng cao hiệu quả kiểm tra đánh giá và hỗ trợ quá trình giảng dạy.

  2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Tài liệu là cơ sở tham khảo để xây dựng chính sách đổi mới kiểm tra đánh giá trong giáo dục nghề nghiệp và đại học, đặc biệt trong lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ.

  3. Sinh viên ngành Giáo dục học và Công nghệ may: Giúp sinh viên hiểu rõ về quy trình xây dựng câu hỏi trắc nghiệm, các tiêu chuẩn kỹ thuật và ứng dụng thực tiễn trong đánh giá kết quả học tập.

  4. Nhà nghiên cứu và phát triển phần mềm giáo dục: Cung cấp dữ liệu và kinh nghiệm thực tiễn trong việc tích hợp phần mềm hỗ trợ ra đề và chấm bài trắc nghiệm, góp phần phát triển các công cụ công nghệ giáo dục hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm là gì và tại sao cần xây dựng?
    Ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm là tập hợp các câu hỏi đã được định cỡ về độ khó, độ phân cách và tính tin cậy, dùng để tạo đề thi khách quan, công bằng. Việc xây dựng giúp đảm bảo kiểm tra đánh giá toàn diện, tiết kiệm thời gian ra đề và chấm bài.

  2. Làm thế nào để đánh giá chất lượng câu hỏi trắc nghiệm?
    Chất lượng câu hỏi được đánh giá qua các chỉ số như độ khó (tỷ lệ sinh viên trả lời đúng), độ phân cách (khả năng phân biệt sinh viên giỏi và kém) và phân tích mồi nhử. Câu hỏi đạt chuẩn có độ khó vừa phải và độ phân cách cao.

  3. Phần mềm Quizbuilder hỗ trợ gì trong xây dựng ngân hàng câu hỏi?
    Quizbuilder giúp biên soạn, lưu trữ, tổ chức câu hỏi và tạo đề thi tự động. Phần mềm còn hỗ trợ chấm bài nhanh, chính xác và phân tích kết quả, giúp giảng viên quản lý ngân hàng câu hỏi hiệu quả.

  4. Có những loại câu hỏi trắc nghiệm nào phổ biến?
    Các loại câu hỏi phổ biến gồm: đúng-sai, nhiều lựa chọn, ghép hợp và điền khuyết. Mỗi loại có ưu nhược điểm riêng, được lựa chọn tùy theo mục tiêu kiểm tra và nội dung môn học.

  5. Làm sao để đảm bảo tính khách quan trong kiểm tra trắc nghiệm?
    Đảm bảo tính khách quan bằng cách xây dựng ngân hàng câu hỏi đa dạng, thử nghiệm và phân tích câu hỏi kỹ lưỡng, sử dụng phần mềm hỗ trợ ra đề và chấm bài, đồng thời lấy ý kiến chuyên gia để chỉnh sửa câu hỏi phù hợp.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng thành công ngân hàng 274 câu hỏi trắc nghiệm khách quan cho môn Nguyên phụ liệu may tại ĐHSPKT TPHCM, đảm bảo các tiêu chuẩn về độ khó, độ phân cách và tính tin cậy.
  • Áp dụng lý thuyết trắc nghiệm hiện đại và mô hình phân loại mục tiêu nhận thức của Bloom giúp nâng cao chất lượng câu hỏi và phù hợp với mục tiêu đào tạo.
  • Việc sử dụng phần mềm Quizbuilder hỗ trợ hiệu quả trong việc ra đề, chấm bài và quản lý ngân hàng câu hỏi.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao tính khách quan, công bằng trong kiểm tra đánh giá, đồng thời hỗ trợ giảng viên và sinh viên trong quá trình dạy và học.
  • Đề xuất triển khai áp dụng ngân hàng câu hỏi trong kiểm tra đánh giá, đào tạo giảng viên, phát triển ngân hàng câu hỏi liên tục và mở rộng ứng dụng sang các môn học khác trong trường.

Tiếp theo, các đơn vị đào tạo nên tổ chức tập huấn và áp dụng rộng rãi ngân hàng câu hỏi này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp. Độc giả quan tâm có thể liên hệ khoa Công nghệ may và Thời trang ĐHSPKT TPHCM để nhận tài liệu chi tiết và hỗ trợ kỹ thuật.