I. Tổng Quan Về Nâng Cao Kỹ Năng Nói Cho Hải Quan Hiện Nay
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, kỹ năng giao tiếp cho cán bộ hải quan trở nên vô cùng quan trọng. Tiếng Anh, với vai trò là ngôn ngữ toàn cầu, là công cụ không thể thiếu để nâng cao nghiệp vụ hải quan. Bài viết này tập trung vào việc đào tạo kỹ năng nói cho hải quan thông qua phương pháp học tập dựa trên tình huống, một giải pháp hiệu quả giúp cán bộ tự tin và thành công trong công việc. Việc trang bị kỹ năng mềm cho cán bộ hải quan không chỉ nâng cao hiệu quả công việc mà còn góp phần xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp của ngành.
1.1. Tầm quan trọng của kỹ năng nói trong nghiệp vụ hải quan
Kỹ năng nói hiệu quả giúp cán bộ hải quan giao tiếp tự tin và chuyên nghiệp với đối tác quốc tế, giải quyết các tình huống giao tiếp nghiệp vụ hải quan một cách suôn sẻ. Khả năng giao tiếp hiệu quả trong ngành hải quan còn giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với khách hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu. Theo nghiên cứu của Hammam (2018), kỹ năng nói là một trong bốn kỹ năng ngôn ngữ quan trọng nhất, bên cạnh nghe, đọc và viết.
1.2. Thực trạng kỹ năng nói của cán bộ hải quan Việt Nam
Mặc dù nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng nói, nhiều cán bộ hải quan vẫn gặp khó khăn trong việc giao tiếp bằng tiếng Anh, đặc biệt là trong các tình huống thực tế. Các rào cản bao gồm thiếu tự tin, vốn từ vựng hạn chế, và ít cơ hội thực hành. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả công việc và khả năng hội nhập quốc tế của ngành. Barros (2003) chỉ ra rằng sự thiếu hụt kỹ năng ngôn ngữ có thể ảnh hưởng đến các kỹ năng khác.
II. Thách Thức Trong Đào Tạo Kỹ Năng Nói Cho Cán Bộ Hải Quan
Việc đào tạo kỹ năng nói cho hải quan đối mặt với nhiều thách thức, từ chương trình đào tạo chưa thực sự sát với thực tế đến phương pháp giảng dạy còn nặng về lý thuyết. Bên cạnh đó, sự khác biệt về trình độ và kinh nghiệm giữa các học viên cũng đòi hỏi sự linh hoạt và cá nhân hóa trong quá trình đào tạo. Vấn đề chuẩn mực giao tiếp của cán bộ hải quan cũng cần được chú trọng để đảm bảo tính chuyên nghiệp và văn minh.
2.1. Chương trình đào tạo chưa sát với thực tế nghiệp vụ
Nhiều chương trình đào tạo hiện nay tập trung vào ngữ pháp và từ vựng, ít chú trọng đến các tình huống giao tiếp nghiệp vụ hải quan cụ thể. Điều này khiến học viên gặp khó khăn khi áp dụng kiến thức đã học vào thực tế công việc. Cần có sự điều chỉnh để chương trình đào tạo phản ánh sát hơn nhu cầu thực tế của cán bộ hải quan.
2.2. Thiếu phương pháp giảng dạy thực tiễn và sinh động
Phương pháp giảng dạy truyền thống thường tập trung vào việc truyền đạt kiến thức một chiều, ít tạo cơ hội cho học viên thực hành và tương tác. Điều này khiến học viên cảm thấy nhàm chán và khó tiếp thu kiến thức. Cần có sự đổi mới trong phương pháp giảng dạy, tăng cường tính tương tác và thực hành để nâng cao hiệu quả đào tạo.
2.3. Rào cản tâm lý và sự tự tin của học viên
Nhiều học viên cảm thấy thiếu tự tin khi nói tiếng Anh, đặc biệt là trước đám đông hoặc trong các tình huống quan trọng. Rào cản tâm lý này ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng giao tiếp của họ. Cần có các biện pháp hỗ trợ tâm lý, tạo môi trường học tập thoải mái và khuyến khích để giúp học viên vượt qua rào cản này.
III. Phương Pháp Học Tập Dựa Trên Tình Huống Cho Hải Quan
Học tập dựa trên tình huống trong hải quan (SBL) là một phương pháp hiệu quả giúp cán bộ phát triển kỹ năng giao tiếp cho cán bộ hải quan một cách toàn diện. SBL tạo ra môi trường học tập thực tế, cho phép học viên áp dụng kiến thức và kỹ năng vào giải quyết các vấn đề cụ thể. Phương pháp này giúp học viên tự tin hơn, sáng tạo hơn và có khả năng làm việc nhóm tốt hơn. Jinks và Razdar (2012) chia SBL thành ba giai đoạn: lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá.
3.1. Ưu điểm của học tập dựa trên tình huống SBL
SBL mang lại nhiều lợi ích cho học viên, bao gồm tăng cường khả năng tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, và làm việc nhóm. Phương pháp này cũng giúp học viên phát triển kỹ năng xử lý tình huống cho hải quan một cách linh hoạt và hiệu quả. Yetick et al. (2012) nhấn mạnh rằng SBL giúp tăng cường động lực, sự tự tin và khả năng hợp tác của người học.
3.2. Các bước triển khai học tập dựa trên tình huống hiệu quả
Để triển khai SBL hiệu quả, cần xác định rõ mục tiêu học tập, lựa chọn các tình huống phù hợp với nghiệp vụ hải quan, và thiết kế các hoạt động tương tác và thực hành. Quá trình đánh giá cần tập trung vào khả năng áp dụng kiến thức và kỹ năng vào giải quyết vấn đề thực tế.
3.3. Ví dụ về tình huống học tập thực tế trong hải quan
Một ví dụ điển hình là tình huống cán bộ hải quan phải giải quyết tranh chấp với khách hàng về việc áp mã HS cho một lô hàng. Học viên sẽ được yêu cầu phân tích tình huống, áp dụng kiến thức về quy định hải quan, và sử dụng kỹ năng đàm phán trong hải quan để đạt được thỏa thuận hợp lý.
IV. Ứng Dụng Thực Tế Và Kết Quả Nghiên Cứu Về SBL Trong Hải Quan
Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thoa (2021) tại Trường Hải quan Việt Nam đã chứng minh hiệu quả của SBL trong việc nâng cao kỹ năng nói cho cán bộ hải quan. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp dữ liệu định lượng và định tính, cho thấy SBL giúp học viên tự tin hơn, chủ động hơn trong giao tiếp, và có khả năng áp dụng kiến thức vào thực tế công việc. Kết quả nghiên cứu cho thấy SBL có tác động đáng kể đến khả năng nói của người học, đồng thời tăng cường sự tham gia, tò mò, tin tưởng, sáng tạo và học tập hợp tác.
4.1. Phân tích dữ liệu từ khảo sát và phỏng vấn học viên
Khảo sát cho thấy học viên đánh giá cao tính thực tế và hữu ích của SBL. Phỏng vấn sâu cho thấy học viên cảm thấy tự tin hơn khi giao tiếp bằng tiếng Anh sau khi tham gia các hoạt động SBL. Họ cũng nhận thấy SBL giúp họ hiểu rõ hơn về các quy định hải quan và cách áp dụng chúng vào thực tế.
4.2. So sánh kết quả kiểm tra trước và sau khi áp dụng SBL
Kết quả kiểm tra cho thấy sự cải thiện đáng kể về khả năng nói của học viên sau khi áp dụng SBL. Điểm số trung bình tăng lên đáng kể, cho thấy SBL có tác động tích cực đến kỹ năng thuyết trình cho cán bộ hải quan và khả năng giao tiếp tổng thể.
4.3. Đánh giá của giảng viên về hiệu quả của phương pháp SBL
Giảng viên đánh giá cao tính tương tác và sinh động của SBL. Họ nhận thấy học viên tham gia tích cực hơn vào các hoạt động học tập và có khả năng áp dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề thực tế tốt hơn. Giảng viên cũng nhận thấy SBL giúp họ tạo ra môi trường học tập thoải mái và khuyến khích hơn.
V. Kết Luận Và Hướng Phát Triển Của Học Tập Dựa Trên Tình Huống
Học tập dựa trên tình huống là một phương pháp hiệu quả để nâng cao kỹ năng nói cho cán bộ hải quan. Phương pháp này giúp học viên tự tin hơn, chủ động hơn trong giao tiếp, và có khả năng áp dụng kiến thức vào thực tế công việc. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển SBL để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của ngành hải quan. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở đào tạo và các đơn vị hải quan để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp và hiệu quả.
5.1. Tóm tắt những lợi ích chính của SBL trong đào tạo hải quan
SBL giúp tăng cường khả năng giao tiếp, tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, và làm việc nhóm. Phương pháp này cũng giúp học viên phát triển kỹ năng ứng xử trong hải quan một cách chuyên nghiệp và hiệu quả. SBL tạo ra môi trường học tập thực tế, giúp học viên tự tin hơn và chủ động hơn trong công việc.
5.2. Đề xuất cải tiến và mở rộng ứng dụng SBL trong tương lai
Cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển SBL để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của ngành hải quan. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở đào tạo và các đơn vị hải quan để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp và hiệu quả. Cần tăng cường sử dụng công nghệ thông tin để tạo ra các tình huống học tập ảo, giúp học viên có cơ hội thực hành và trải nghiệm nhiều hơn.
5.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo về SBL trong lĩnh vực hải quan
Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của SBL trong việc nâng cao nghiệp vụ hải quan cụ thể, như kiểm tra hàng hóa, xác định giá trị hải quan, hoặc giải quyết tranh chấp thương mại. Các nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc phát triển các mô hình SBL phù hợp với từng đối tượng học viên và từng lĩnh vực nghiệp vụ.
