Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu, công tác quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) giữ vai trò then chốt nhằm đảm bảo cân đối thu chi, tạo nguồn lực tài chính cho các hoạt động phát triển địa phương. Giai đoạn 2017-2019, huyện Phước Long đã đạt mức tăng trưởng kinh tế 11%, thu nhập bình quân đầu người đạt 58,8 triệu đồng/năm, vượt 3,52% chỉ tiêu nghị quyết đề ra. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách vẫn còn nhiều hạn chế như thất thu, chi đầu tư dàn trải, chi thường xuyên vượt dự toán, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu, chi ngân sách nhà nước tại huyện Phước Long trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý ngân sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung trong phạm vi hành chính huyện Phước Long, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo của Chi cục Thống kê và UBND huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền địa phương trong việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết cơ bản về ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách nhà nước, bao gồm:

  • Khái niệm và bản chất ngân sách nhà nước: NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một năm nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

  • Chức năng của ngân sách nhà nước: Bao gồm chức năng phân phối nguồn lực tài chính và chức năng giám đốc, giám sát việc sử dụng ngân sách nhằm đảm bảo hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

  • Nguyên tắc quản lý ngân sách nhà nước: Quản lý thống nhất, tập trung, công khai minh bạch, bảo đảm cân đối thu chi, ưu tiên các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.

  • Phân cấp quản lý ngân sách: Phân chia rõ ràng quyền hạn, trách nhiệm giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội từng vùng.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách: Cơ chế quản lý tài chính, nhận thức của địa phương, tổ chức bộ máy, trình độ cán bộ, hệ thống thông tin và các chính sách vĩ mô.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các lý luận về quản lý ngân sách nhà nước. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ Chi cục Thống kê huyện Phước Long và UBND huyện, bao gồm các báo cáo thu chi ngân sách giai đoạn 2017-2019. Phương pháp thống kê, so sánh được áp dụng để phân tích số liệu thu chi, dự toán ngân sách, từ đó đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các số liệu thu chi ngân sách của huyện trong giai đoạn nghiên cứu. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tính đại diện và khả năng thu thập dữ liệu chính xác. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019 nhằm phản ánh sát thực trạng quản lý ngân sách hiện tại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng nguồn thu ngân sách huyện Phước Long năm 2017 đạt khoảng 636 tỷ đồng, năm 2018 đạt 537 tỷ đồng, tuy có giảm nhẹ nhưng tỷ lệ động viên thu NSNN vào tổng giá trị sản phẩm tăng qua các năm, cho thấy khả năng huy động nguồn lực tài chính ngày càng tốt hơn.

  2. Chi ngân sách có sự chuyển biến tích cực: Tổng chi ngân sách năm 2017 là 558 tỷ đồng, năm 2018 giảm còn 458 tỷ đồng, chi đầu tư phát triển chiếm tỷ trọng lớn, góp phần nâng cao hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội. Chi thường xuyên được ưu tiên cho giáo dục, kinh tế, giảm tỷ trọng cho quản lý hành chính.

  3. Công tác lập dự toán còn hạn chế: Dự toán thu ngân sách năm 2019 đạt 293 tỷ đồng, thấp hơn so với thực tế thu (537 tỷ đồng), cho thấy việc lập dự toán chưa phản ánh chính xác khả năng thu thực tế. Một số chỉ tiêu thu đạt từ 102% đến gần 149% so với dự toán năm trước, trong khi một số chỉ tiêu chỉ đạt 86-97%.

  4. Phân cấp ngân sách được thực hiện hiệu quả: Ngân sách được phân cấp từ trên xuống, các đơn vị vừa tự chủ trong thu ngân sách vừa được cấp bổ sung kịp thời. Việc giao dự toán, chấp hành dự toán ngân sách được thực hiện theo quy định, tuy nhiên vẫn còn tồn tại tình trạng chi vượt dự toán ở một số khoản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý ngân sách huyện Phước Long chủ yếu do trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ lập dự toán còn hạn chế, chưa tính toán đầy đủ khả năng thu ngân sách thực tế. Việc lập dự toán chưa sát với tình hình thực tế dẫn đến dự toán thu thấp hơn thực tế, ảnh hưởng đến kế hoạch chi tiêu và cân đối ngân sách.

So sánh với một số địa phương khác như huyện Tuy Phước (Bình Định) và huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa), nơi có công tác tuyên truyền, phối hợp thuế và ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả, huyện Phước Long cần học hỏi để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế và phối hợp giữa các cơ quan tài chính, kho bạc là yếu tố then chốt giúp tăng thu ngân sách và giảm thất thu.

Việc chi ngân sách tập trung ưu tiên cho đầu tư phát triển và các lĩnh vực thiết yếu như giáo dục, kinh tế xã hội phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững của huyện. Tuy nhiên, chi thường xuyên vượt dự toán và chi đầu tư dàn trải cần được kiểm soát chặt chẽ hơn để tránh lãng phí nguồn lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh dự toán và thực hiện thu chi ngân sách các năm 2017-2019, giúp minh họa rõ ràng sự chênh lệch và xu hướng biến động, từ đó hỗ trợ việc ra quyết định quản lý ngân sách hiệu quả hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về lập dự toán, phân tích số liệu ngân sách cho đội ngũ cán bộ tài chính huyện và xã, nhằm nâng cao chất lượng dự toán và quản lý thu chi. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do UBND huyện phối hợp Sở Tài chính tỉnh chủ trì.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế và ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý thuế điện tử, phối hợp chặt chẽ giữa Chi cục Thuế, Kho bạc Nhà nước và các ngân hàng thương mại để nâng cao hiệu quả thu ngân sách, giảm thất thu. Mục tiêu tăng tỷ lệ thu đúng, đủ lên trên 95% trong 2 năm tới.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát chi ngân sách: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các khoản chi, đặc biệt là chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, nhằm đảm bảo chi đúng dự toán, tiết kiệm và hiệu quả. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện chủ trì.

  4. Hoàn thiện cơ chế phân cấp và giao dự toán ngân sách: Rà soát, điều chỉnh cơ chế phân cấp ngân sách phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện, đảm bảo quyền tự chủ và trách nhiệm của các cấp ngân sách, đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa các đơn vị dự toán. Thực hiện trong 18 tháng, phối hợp giữa UBND huyện và HĐND huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý ngân sách các cấp huyện, xã: Giúp hiểu rõ thực trạng, nguyên nhân và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương, từ đó áp dụng vào công tác quản lý thực tiễn.

  2. Các chuyên gia, nhà nghiên cứu kinh tế và quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn để nghiên cứu sâu hơn về quản lý ngân sách nhà nước ở cấp địa phương, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế vùng sâu, vùng xa.

  3. Sinh viên, học viên cao học ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Là tài liệu tham khảo bổ ích về phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản lý ngân sách nhà nước.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tài chính: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao quản lý ngân sách nhà nước lại quan trọng đối với huyện Phước Long?
Quản lý ngân sách nhà nước giúp huyện cân đối thu chi, tạo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ công cộng và nâng cao đời sống nhân dân.

2. Những khó khăn chính trong công tác quản lý ngân sách tại huyện Phước Long là gì?
Khó khăn gồm lập dự toán chưa chính xác, chi thường xuyên vượt dự toán, thất thu thuế, và hạn chế về năng lực cán bộ quản lý ngân sách.

3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thu ngân sách tại địa phương?
Cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thuế, kho bạc, ngân hàng, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người nộp thuế.

4. Giải pháp nào giúp kiểm soát chi ngân sách hiệu quả hơn?
Thiết lập quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ, công khai minh bạch các khoản chi, ưu tiên chi đầu tư phát triển và tiết kiệm chi thường xuyên.

5. Phân cấp quản lý ngân sách có vai trò như thế nào?
Phân cấp giúp phân chia rõ quyền hạn, trách nhiệm giữa các cấp ngân sách, tạo điều kiện cho địa phương chủ động trong quản lý, đồng thời đảm bảo sự phối hợp và kiểm soát thống nhất.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Phước Long giai đoạn 2017-2019, chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế trong công tác thu, chi ngân sách.
  • Đã vận dụng các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và phân tích số liệu thực tế để làm rõ nguyên nhân các tồn tại.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực như nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường kiểm tra giám sát và hoàn thiện cơ chế phân cấp ngân sách.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội huyện Phước Long.
  • Khuyến nghị các cấp chính quyền địa phương sớm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả quản lý ngân sách bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và cán bộ tài chính huyện Phước Long nên tổ chức hội thảo, tập huấn và xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý ngân sách nhà nước.