Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự phát triển mạnh mẽ của ngành xây dựng tại Việt Nam, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình (QLDA ĐTXD) ngày càng trở nên phức tạp và đòi hỏi tính chuyên nghiệp cao. Tổng Công ty Cổ phần Đầu tư Phát triển Xây dựng (DIC) là một trong những đơn vị đầu tư đa ngành nghề với quy mô dự án trải dài từ Bắc vào Nam, tổng vốn đầu tư lên đến hàng ngàn tỷ đồng. Giai đoạn 2004-2013, tổng giá trị sản xuất kinh doanh của Tổng công ty tăng từ 4.204 tỷ đồng lên 15.689 tỷ đồng, doanh thu tăng từ 3.723 tỷ đồng lên 12.325 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế tăng từ 105 tỷ đồng lên 2.331 tỷ đồng, đồng thời tổng vốn đầu tư cũng tăng từ 945,9 tỷ đồng lên 6.121 tỷ đồng. Tuy nhiên, với khối lượng đầu tư lớn và đa dạng, công tác quản lý dự án vẫn còn nhiều thách thức như tiến độ, chi phí, chất lượng và công tác giải phóng mặt bằng.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng công tác QLDA tại Tổng công ty DIC trong giai đoạn 2013-2018, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các khâu quan trọng như công tác đấu thầu, bồi thường giải phóng mặt bằng, giám sát thi công xây lắp, cung cấp vật tư thiết bị và xây dựng quy trình quản lý dự án. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, giảm thiểu lãng phí và thất thoát vốn đầu tư, đồng thời đảm bảo tiến độ và chất lượng các dự án xây dựng của Tổng công ty.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án (Project Management Theory): Nhấn mạnh các chức năng quản lý dự án gồm lập kế hoạch, điều phối thực hiện và giám sát điều chỉnh nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu.

  • Chu trình hoạt động dự án (Project Life Cycle): Gồm các giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư, thi công xây dựng và kết thúc dự án, mỗi giai đoạn có đặc điểm chi phí và mức độ nỗ lực khác nhau.

  • Khái niệm dự án đầu tư xây dựng công trình: Là tập hợp các hoạt động có phối hợp, có thời hạn xác định nhằm tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể, với đặc trưng là tính độc đáo, rủi ro cao và sự tham gia của nhiều bên liên quan.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: dự án đầu tư, quản lý dự án, chu kỳ dự án, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án (yếu tố nội bộ và yếu tố bên ngoài như chính sách nhà nước), các hình thức quản lý dự án (chủ đầu tư trực tiếp, thuê tư vấn).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thống kê từ các báo cáo sản xuất kinh doanh, kế hoạch đầu tư, hồ sơ dự án và các tài liệu pháp lý liên quan của Tổng công ty DIC trong giai đoạn 2013-2018.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về tiến độ, chi phí, năng suất lao động và kết quả sản xuất kinh doanh. Phân tích tổng hợp, đánh giá ưu nhược điểm, nguyên nhân tồn tại trong công tác quản lý dự án thông qua khảo sát thực tế, phỏng vấn cán bộ quản lý và so sánh với các kinh nghiệm quản lý dự án tại Trung Quốc và các thành phố lớn của Việt Nam như TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng do Tổng công ty làm chủ đầu tư, bao gồm các dự án khu đô thị, khu công nghiệp, công trình dân dụng và hạ tầng kỹ thuật. Các ban quản lý dự án, phòng ban chức năng và lãnh đạo Tổng công ty là đối tượng khảo sát chính.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2013-2018, dựa trên số liệu và tình hình quản lý dự án từ năm 2004 đến nay để có cái nhìn toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng sản xuất kinh doanh và đầu tư: Tổng giá trị sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2013 đạt 15.689 tỷ đồng, tăng 3,7 lần so với giai đoạn 2004-2008; tổng vốn đầu tư tăng từ 945,9 tỷ đồng lên 6.121 tỷ đồng, tương đương tăng hơn 6 lần. Số lao động bình quân cũng tăng từ 3.675 lên khoảng 4.000 người, thu nhập bình quân đạt khoảng 1.190 nghìn đồng/người/tháng.

  2. Tiến độ và chất lượng dự án: Các dự án khu đô thị như Chí Linh, Đại Phước và Phương Nam đã hoàn thành các hạng mục hạ tầng kỹ thuật và bàn giao nhà ở với tỷ lệ hoàn thành trên 70-90%. Tuy nhiên, tiến độ chuẩn bị đầu tư và giải phóng mặt bằng còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ tổng thể của dự án.

  3. Công tác đấu thầu và quản lý hợp đồng: Việc tổ chức đấu thầu còn tồn tại một số hạn chế về minh bạch và hiệu quả lựa chọn nhà thầu. Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch đấu thầu so với thực hiện có sự chênh lệch, dẫn đến chi phí phát sinh và rủi ro trong quản lý dự án.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố bên trong và bên ngoài: Yếu tố nội bộ như năng lực quản lý, phối hợp giữa các phòng ban, công tác giám sát thi công còn hạn chế. Yếu tố bên ngoài như chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng, thủ tục hành chính và sự phối hợp với chính quyền địa phương cũng là nguyên nhân gây chậm trễ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Tổng công ty DIC đã đạt được nhiều thành tựu trong phát triển sản xuất kinh doanh và đầu tư xây dựng, thể hiện qua sự tăng trưởng mạnh mẽ về giá trị sản xuất, doanh thu và lợi nhuận. Tuy nhiên, các vấn đề về tiến độ dự án, công tác đấu thầu và giải phóng mặt bằng vẫn là những thách thức lớn.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự thiếu đồng bộ trong quản lý dự án, năng lực quản lý dự án chưa đồng đều giữa các ban quản lý dự án và phòng ban chức năng. So sánh với kinh nghiệm quản lý dự án tại Trung Quốc, nơi có cơ chế pháp luật chặt chẽ, kỷ cương cao và thị trường hóa dịch vụ tư vấn, đấu thầu, Tổng công ty cần học hỏi để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong công tác đấu thầu và quản lý hợp đồng.

Kinh nghiệm từ TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng cho thấy vai trò của cộng đồng và sự phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương trong công tác giải phóng mặt bằng là yếu tố then chốt giúp đẩy nhanh tiến độ dự án. Việc phát huy dân chủ cơ sở, minh bạch thông tin và tạo sự đồng thuận trong dân cư góp phần giảm thiểu chi phí và thời gian giải phóng mặt bằng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng giá trị sản xuất kinh doanh, bảng so sánh tiến độ dự án và tỷ lệ hoàn thành công tác đấu thầu, cũng như sơ đồ mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án để minh họa rõ nét hơn các vấn đề và giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác đấu thầu minh bạch và hiệu quả: Áp dụng cơ chế đấu thầu công khai, minh bạch theo mô hình “xương cá” để lựa chọn nhà thầu có năng lực, giảm thiểu tiêu cực và nâng cao chất lượng công trình. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án và phòng kinh tế - kỹ thuật. Thời gian: Triển khai ngay trong giai đoạn 2019-2021.

  2. Hoàn thiện quy trình quản lý dự án: Xây dựng và áp dụng quy trình quản lý dự án chuẩn hóa, bao gồm các bước từ chuẩn bị đầu tư, khảo sát, thiết kế, thi công đến nghiệm thu và quyết toán. Chủ thể thực hiện: Phòng kế hoạch dự án phối hợp với các ban quản lý dự án. Thời gian: 2019-2020.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và giám sát thi công: Tổ chức đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý dự án, tăng cường giám sát thi công, kiểm soát chất lượng và tiến độ dự án. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án và phòng kinh tế - kỹ thuật. Thời gian: 2019-2022.

  4. Cải thiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng: Phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, tăng cường đối thoại với cộng đồng dân cư, áp dụng các chính sách bồi thường hợp lý và minh bạch để rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng. Chủ thể thực hiện: Ban bồi thường giải phóng mặt bằng và lãnh đạo Tổng công ty. Thời gian: Liên tục trong các dự án mới.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án: Triển khai hệ thống quản lý dự án điện tử để theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng công trình một cách chính xác và kịp thời. Chủ thể thực hiện: Phòng công nghệ thông tin phối hợp với các ban quản lý dự án. Thời gian: 2020-2023.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý Tổng công ty Cổ phần Đầu tư Phát triển Xây dựng: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý dự án, tối ưu hóa nguồn lực và giảm thiểu rủi ro trong đầu tư xây dựng.

  2. Các ban quản lý dự án và phòng ban chức năng trong doanh nghiệp xây dựng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện quy trình quản lý, nâng cao năng lực giám sát và điều phối dự án.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý dự án, xây dựng và kinh tế đầu tư: Là tài liệu tham khảo khoa học về quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình trong điều kiện thực tế Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý dự án đầu tư xây dựng phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình là gì?
    Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình là quá trình lập kế hoạch, điều phối và giám sát toàn bộ các hoạt động từ chuẩn bị đầu tư đến nghiệm thu, nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án?
    Yếu tố nội bộ như năng lực quản lý, phối hợp giữa các phòng ban, công tác giám sát; yếu tố bên ngoài như chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng, thủ tục hành chính và sự phối hợp với chính quyền địa phương đều ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý dự án.

  3. Tại sao công tác đấu thầu lại quan trọng trong quản lý dự án?
    Đấu thầu công khai, minh bạch giúp lựa chọn nhà thầu có năng lực, giá cả hợp lý, nâng cao chất lượng công trình và giảm thiểu tiêu cực, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư.

  4. Làm thế nào để rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng?
    Phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, tăng cường đối thoại với cộng đồng dân cư, áp dụng chính sách bồi thường hợp lý và minh bạch, đồng thời phát huy vai trò dân chủ cơ sở giúp rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng.

  5. Các giải pháp công nghệ nào có thể hỗ trợ quản lý dự án?
    Ứng dụng hệ thống quản lý dự án điện tử giúp theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng công trình chính xác, kịp thời, đồng thời hỗ trợ báo cáo và ra quyết định hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Tổng Công ty Cổ phần Đầu tư Phát triển Xây dựng đã đạt được sự tăng trưởng vượt bậc về sản xuất kinh doanh và đầu tư trong giai đoạn 2004-2013, với tổng vốn đầu tư tăng hơn 6 lần.
  • Công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng còn tồn tại nhiều thách thức về tiến độ, chi phí, chất lượng và công tác giải phóng mặt bằng.
  • Các yếu tố nội bộ và bên ngoài đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và nâng cao năng lực quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường đấu thầu minh bạch, nâng cao năng lực giám sát, cải thiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cụ thể cho Tổng công ty trong giai đoạn 2019-2023 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng và kinh tế địa phương.

Call to action: Các nhà quản lý và chuyên gia trong lĩnh vực đầu tư xây dựng nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý dự án, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để thích ứng với xu hướng phát triển mới.