Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi phí thi công xây dựng công trình là một trong những yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt và nguồn vốn đầu tư ngày càng thắt chặt. Theo ước tính, chi phí vật liệu chiếm khoảng 60-70% chi phí trực tiếp và 40-50% giá xây dựng công trình, cho thấy tầm quan trọng của việc kiểm soát chi phí trong toàn bộ quá trình thi công. Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý chi phí thi công xây dựng tại Công ty cổ phần Đường sắt Phú Khánh, một doanh nghiệp có lịch sử lâu đời trong lĩnh vực đầu tư xây dựng và bảo trì cơ sở hạ tầng đường sắt, nhưng mới được cổ phần hóa trong vài năm gần đây.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý chi phí thi công xây dựng công trình tại công ty từ năm 2017 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí trong giai đoạn thi công. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Công ty cổ phần Đường sắt Phú Khánh, với dữ liệu thu thập từ các công trình xây dựng cơ bản do công ty thực hiện. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp công ty tiết kiệm chi phí, giảm giá thành sản phẩm mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong ngành đường sắt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý chi phí trong doanh nghiệp xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo công dụng kinh tế (vật liệu, nhân công, máy thi công, chi phí chung), theo quy trình tập hợp (chi phí trực tiếp, chi phí gián tiếp), và theo mối quan hệ với khối lượng sản phẩm (chi phí cố định, chi phí biến đổi). Việc phân loại này giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí và kiểm soát hiệu quả.
  • Mô hình quản lý dự án xây dựng: Bao gồm các nội dung quản lý phạm vi, thời gian, chi phí, chất lượng, nguồn nhân lực, thông tin và rủi ro. Mô hình này nhấn mạnh sự phối hợp đồng bộ giữa các yếu tố để đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong giới hạn chi phí và đạt chất lượng yêu cầu.
  • Khái niệm và quy trình quản lý chi phí thi công xây dựng: Quản lý chi phí bao gồm lập kế hoạch tổng thể, ước lượng, dự toán, kiểm soát và điều chỉnh chi phí trong suốt quá trình thi công. Các quy định pháp luật hiện hành như Luật Xây dựng 2014, Thông tư 09/2019/TT-BXD và Nghị định 10/2021/NĐ-CP được áp dụng làm cơ sở pháp lý cho công tác quản lý chi phí.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ số liệu thực tế của Công ty cổ phần Đường sắt Phú Khánh, bao gồm báo cáo tài chính, dự toán chi phí, hồ sơ thiết kế và các tài liệu quản lý dự án từ năm 2017 đến nay. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào các công trình tiêu biểu do công ty thực hiện nhằm phản ánh chính xác thực trạng quản lý chi phí.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp định tính: thống kê số liệu chi phí, so sánh tỷ lệ chi phí từng hạng mục, phân tích nguyên nhân biến động chi phí và đánh giá hiệu quả các biện pháp quản lý hiện tại. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong vòng 12 tháng, bao gồm khảo sát thực địa, phỏng vấn cán bộ quản lý và thu thập tài liệu liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chi phí vật liệu chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí thi công: Theo số liệu phân tích, chi phí vật liệu chiếm khoảng 65% tổng chi phí trực tiếp, cao hơn mức trung bình ngành xây dựng cơ bản (khoảng 60%). Điều này cho thấy việc kiểm soát giá vật liệu và khối lượng sử dụng là yếu tố quyết định đến hiệu quả quản lý chi phí.

  2. Chi phí nhân công và máy thi công chiếm lần lượt 18% và 12% tổng chi phí trực tiếp: Tỷ lệ này phản ánh mức độ sử dụng nguồn nhân lực và thiết bị trong quá trình thi công. So với các doanh nghiệp cùng ngành, chi phí nhân công của công ty có xu hướng cao hơn do đặc thù công trình đường sắt đòi hỏi kỹ thuật chuyên môn cao và thời gian thi công kéo dài.

  3. Chi phí quản lý dự án chiếm khoảng 7% tổng mức đầu tư xây dựng: Đây là mức chi phí phù hợp với định mức quy định của Bộ Xây dựng, tuy nhiên công tác quản lý chi phí tại công ty còn tồn tại một số bất cập như chưa tối ưu hóa quy trình kiểm soát chi phí phát sinh và chưa áp dụng triệt để công nghệ thông tin trong quản lý.

  4. Tỷ lệ chi phí phát sinh ngoài dự toán chiếm khoảng 5-8% tổng chi phí thi công: Nguyên nhân chủ yếu do biến động giá nguyên vật liệu, chậm bàn giao mặt bằng và các yếu tố khách quan như thiên tai, dịch bệnh. So với các doanh nghiệp khác, tỷ lệ này tương đối cao, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của dự án.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chi phí vật liệu chiếm tỷ trọng lớn là do đặc thù ngành xây dựng cơ bản, trong đó vật liệu chiếm phần lớn giá trị đầu vào. Việc biến động giá nguyên vật liệu trên thị trường trong những năm gần đây đã làm tăng chi phí đầu vào, đồng thời ảnh hưởng đến kế hoạch tài chính của công ty. So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, tỷ lệ chi phí vật liệu của công ty cao hơn khoảng 5%, cho thấy cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn.

Chi phí nhân công cao phản ánh yêu cầu kỹ thuật và trình độ lao động chuyên môn trong thi công công trình đường sắt. Tuy nhiên, việc chưa tối ưu hóa tổ chức lao động và áp dụng công nghệ thi công hiện đại cũng góp phần làm tăng chi phí này. Các nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng nâng cao trình độ nhân lực và cơ giới hóa thi công là giải pháp hiệu quả để giảm chi phí nhân công.

Chi phí quản lý dự án tuy nằm trong giới hạn cho phép nhưng còn tồn tại các bất cập trong kiểm soát chi phí phát sinh và quản lý tiến độ. Việc áp dụng phần mềm quản lý dự án và xây dựng hệ thống báo cáo chi phí theo thời gian thực sẽ giúp công ty nâng cao hiệu quả quản lý.

Tỷ lệ chi phí phát sinh ngoài dự toán cao hơn mức trung bình ngành (khoảng 3-5%) cho thấy công tác dự báo và kiểm soát rủi ro chưa được thực hiện hiệu quả. Việc xây dựng các phương án dự phòng và điều chỉnh hợp đồng kịp thời là cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực đến chi phí.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn phân bổ tỷ trọng chi phí theo các nhóm (vật liệu, nhân công, máy thi công, quản lý dự án, chi phí phát sinh) và bảng so sánh tỷ lệ chi phí phát sinh giữa công ty và các doanh nghiệp cùng ngành.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm soát chi phí vật liệu: Áp dụng hệ thống quản lý kho vật tư hiện đại, theo dõi chặt chẽ khối lượng vật liệu sử dụng thực tế so với dự toán, đồng thời đàm phán giá mua với nhà cung cấp để giảm chi phí đầu vào. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi phí vật liệu xuống dưới 60% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Vật tư và Ban Quản lý dự án.

  2. Nâng cao năng lực và cơ giới hóa thi công: Đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ, công nhân; đầu tư máy móc thiết bị thi công hiện đại nhằm giảm chi phí nhân công và tăng năng suất lao động. Mục tiêu giảm chi phí nhân công 10% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự và Phòng Kỹ thuật.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án: Triển khai phần mềm quản lý chi phí và tiến độ thi công theo thời gian thực, giúp phát hiện sớm các phát sinh và điều chỉnh kịp thời. Mục tiêu hoàn thành triển khai trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Công nghệ thông tin.

  4. Xây dựng phương án dự phòng và quản lý rủi ro chi phí: Thiết lập quy trình đánh giá, phân tích rủi ro chi phí, xây dựng các kịch bản điều chỉnh hợp đồng và dự phòng chi phí hợp lý nhằm giảm thiểu chi phí phát sinh ngoài dự toán. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi phí phát sinh xuống dưới 3% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và Phòng Pháp chế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý dự án các doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí thi công, từ đó xây dựng chiến lược quản lý chi phí hiệu quả, nâng cao lợi nhuận và năng lực cạnh tranh.

  2. Chuyên viên quản lý chi phí và kế toán xây dựng: Cung cấp kiến thức về phân loại chi phí, phương pháp xác định và kiểm soát chi phí thi công, hỗ trợ công tác lập dự toán và thanh quyết toán chính xác.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý xây dựng: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý chi phí thi công công trình đường sắt, giúp nâng cao hiểu biết về lý thuyết và ứng dụng trong thực tế.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tư vấn xây dựng: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình phù hợp với thực tiễn doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí thi công xây dựng công trình gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý chi phí bao gồm lập kế hoạch tổng thể, ước lượng, dự toán, kiểm soát và điều chỉnh chi phí trong suốt quá trình thi công. Ví dụ, kiểm soát chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công và chi phí phát sinh ngoài dự toán.

  2. Tại sao chi phí vật liệu lại chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí thi công?
    Vật liệu xây dựng là yếu tố đầu vào chính, chiếm khoảng 60-70% chi phí trực tiếp. Biến động giá vật liệu và khối lượng sử dụng ảnh hưởng trực tiếp đến tổng chi phí. Do đó, kiểm soát vật liệu là yếu tố then chốt.

  3. Làm thế nào để giảm chi phí nhân công trong thi công xây dựng?
    Nâng cao trình độ chuyên môn, áp dụng cơ giới hóa thi công và tối ưu hóa tổ chức lao động giúp giảm chi phí nhân công. Ví dụ, sử dụng máy móc hiện đại thay thế công việc thủ công.

  4. Chi phí phát sinh ngoài dự toán thường do những nguyên nhân nào?
    Nguyên nhân chính gồm biến động giá nguyên vật liệu, chậm bàn giao mặt bằng, thiên tai, dịch bệnh và các yếu tố khách quan khác. Việc xây dựng phương án dự phòng giúp giảm thiểu tác động.

  5. Phần mềm quản lý chi phí thi công có vai trò gì?
    Phần mềm giúp theo dõi chi phí theo thời gian thực, phát hiện sớm các phát sinh, hỗ trợ điều chỉnh kịp thời và nâng cao hiệu quả quản lý. Ví dụ, phần mềm BIM được áp dụng trong nhiều dự án xây dựng hiện đại.

Kết luận

  • Quản lý chi phí thi công xây dựng công trình là yếu tố sống còn đối với sự phát triển bền vững của Công ty cổ phần Đường sắt Phú Khánh.
  • Chi phí vật liệu chiếm tỷ trọng lớn nhất, tiếp theo là chi phí nhân công và máy thi công, đòi hỏi kiểm soát chặt chẽ.
  • Công tác quản lý chi phí hiện tại còn tồn tại các bất cập như chi phí phát sinh cao và chưa ứng dụng triệt để công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí trong giai đoạn thi công, bao gồm kiểm soát vật liệu, nâng cao năng lực nhân lực, ứng dụng công nghệ và quản lý rủi ro.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để đảm bảo mục tiêu giảm chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Hành động ngay hôm nay để tối ưu hóa quản lý chi phí thi công xây dựng và nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp bạn!