Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, việc học tiếng Anh trở thành nhu cầu thiết yếu để nâng cao năng lực giao tiếp và đáp ứng yêu cầu công việc. Tại Trung tâm Tin học Ngoại ngữ HUEIC, kỹ năng nghe tiếng Anh được đánh giá là một trong những kỹ năng khó khăn nhất đối với học viên, với kết quả thi nghe thường không đạt như mong đợi dù đã được đào tạo trong sáu tháng. Nghiên cứu này nhằm điều tra cách giáo viên sử dụng các hoạt động bổ trợ để thúc đẩy động lực học tập kỹ năng nghe tiếng Anh của học viên tại trung tâm. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các lớp học ở các trình độ từ sơ cấp đến trung cấp, với sự tham gia của 28 giáo viên và 180 học viên. Mục tiêu cụ thể là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc cải thiện kỹ năng nghe, đánh giá hiệu quả của các hoạt động bổ trợ trong việc tạo động lực, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ năng nghe, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của học viên và hỗ trợ phát triển chương trình đào tạo tại trung tâm. Theo khảo sát, hơn 74% học viên học tiếng Anh nhằm nâng cao kiến thức, 60% để phục vụ công việc, cho thấy nhu cầu học tập rất thực tế và đa dạng.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về Phương pháp dạy học giao tiếp (Communicative Language Teaching - CLT), nhấn mạnh việc sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp thực tế thay vì chỉ tập trung vào ngữ pháp. CLT đặc trưng bởi việc tạo cơ hội cho học viên tương tác, sử dụng ngôn ngữ một cách tự nhiên và sáng tạo, đồng thời sử dụng tài liệu thực tế để tăng tính xác thực trong học tập. Ngoài ra, nghiên cứu khai thác các khái niệm về kỹ năng nghe tiếng Anh, bao gồm các vi kỹ năng như dự đoán nội dung, đoán nghĩa từ mới, nhận biết các dấu hiệu ngôn ngữ và hiểu thông tin ngụ ý. Lý thuyết về động lực học tập cũng được áp dụng, phân biệt giữa động lực nội tại (học vì thích thú, tự thân) và động lực ngoại tại (học vì mục tiêu bên ngoài như thi cử, công việc). Mối quan hệ giữa động lực và thái độ học tập được xem là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến kết quả học tập kỹ năng nghe. Cuối cùng, khái niệm về các hoạt động bổ trợ trong giảng dạy kỹ năng nghe được phân tích, nhấn mạnh vai trò của các hoạt động này trong việc tạo môi trường học tập tích cực, tăng cường sự tham gia và cải thiện hiệu quả tiếp thu.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc. Cỡ mẫu gồm 28 giáo viên và 180 học viên được chọn ngẫu nhiên từ các lớp sơ cấp, trung cấp và trung cấp nâng cao tại Trung tâm HUEIC. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi dành cho cả giáo viên và học viên, quan sát lớp học và phỏng vấn không cấu trúc với 8 giáo viên nhằm khai thác quan điểm và kinh nghiệm thực tế. Bảng hỏi học viên gồm 15 câu hỏi tập trung vào lý do học tiếng Anh, nhận thức về các hoạt động bổ trợ và thái độ học tập kỹ năng nghe. Bảng hỏi giáo viên gồm 10 câu hỏi nhằm đánh giá nhận thức, phương pháp sử dụng hoạt động bổ trợ và khó khăn gặp phải. Quan sát lớp học giúp ghi nhận thực trạng giảng dạy và phản ứng của học viên trong quá trình học. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng thống kê tần suất và phần trăm, trong khi dữ liệu định tính từ phỏng vấn và quan sát được phân tích mô tả nhằm làm rõ các vấn đề nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài khoảng 6 tháng, đảm bảo thu thập đủ dữ liệu phản ánh thực tế giảng dạy và học tập tại trung tâm.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Lý do học tiếng Anh của học viên: Khoảng 74,7% học viên học để nâng cao kiến thức tiếng Anh, 60,1% nhằm phục vụ công việc, 33,8% học để đáp ứng yêu cầu công việc, 36% học để giao tiếp với người nước ngoài. Điều này phản ánh nhu cầu học tập rất thực tế và đa dạng tại trung tâm.
Khó khăn trong kỹ năng nghe: 41,9% học viên cho rằng kỹ năng nghe là khó nhất trong bốn kỹ năng tiếng Anh, tiếp theo là nói (32,8%), viết (14,1%) và đọc (11,2%). Hơn 76% học viên không tự tin khi nghe tiếng Anh, trong đó 15% hoàn toàn không tự tin.
Thái độ học tập và động lực: Học viên có thái độ tích cực với các hoạt động bổ trợ; 77,8% cho rằng các hoạt động này rất cần thiết hoặc cần thiết trong việc học kỹ năng nghe. Quan sát lớp học cho thấy khi giáo viên sử dụng các hoạt động bổ trợ như nghe nhạc, nghe tin tức, học viên tham gia tích cực và hứng thú hơn.
Các yếu tố ảnh hưởng đến việc cải thiện kỹ năng nghe: Bao gồm yếu tố người nghe (động lực, kiến thức ngôn ngữ, kinh nghiệm), người nói (giọng điệu, tốc độ), phương pháp giảng dạy và tài liệu học tập. Việc sử dụng tài liệu thực tế và các hoạt động bổ trợ giúp tăng tính hấp dẫn và hiệu quả học tập.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy động lực học tập đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao kỹ năng nghe, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về mối liên hệ giữa động lực và thành tích học tập. Việc học viên thiếu tự tin và gặp khó khăn trong nghe phản ánh sự cần thiết của các phương pháp giảng dạy đổi mới, đặc biệt là sử dụng các hoạt động bổ trợ nhằm tạo môi trường học tập tích cực và thực tế hơn. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng CLT và các hoạt động bổ trợ đã được chứng minh là hiệu quả trong việc cải thiện kỹ năng nghe. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ học viên gặp khó khăn ở từng kỹ năng, biểu đồ cột về mức độ tự tin và biểu đồ thanh về sự đánh giá tầm quan trọng của hoạt động bổ trợ. Những phát hiện này nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong việc lựa chọn và triển khai các hoạt động phù hợp để duy trì động lực và nâng cao hiệu quả học tập.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường sử dụng hoạt động bổ trợ đa dạng: Giáo viên cần áp dụng các hoạt động như nghe nhạc, xem video, thảo luận nhóm, trò chơi ngôn ngữ nhằm kích thích sự hứng thú và tăng cường kỹ năng nghe. Mục tiêu là nâng tỷ lệ học viên tham gia tích cực lên ít nhất 80% trong vòng 6 tháng.
Đào tạo nâng cao năng lực giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy nghe theo CLT và kỹ thuật sử dụng tài liệu thực tế, giúp giáo viên tự tin và sáng tạo hơn trong giảng dạy. Thời gian thực hiện trong 3 tháng, do ban quản lý trung tâm phối hợp với các chuyên gia đào tạo.
Cải tiến tài liệu học tập: Sử dụng tài liệu nghe đa dạng, phù hợp với trình độ và nhu cầu học viên, bao gồm các đoạn hội thoại thực tế, tin tức, bài hát. Mục tiêu nâng cao chất lượng tài liệu trong vòng 4 tháng, do bộ phận biên soạn và giáo viên phối hợp thực hiện.
Tăng cường đánh giá và phản hồi: Thiết lập hệ thống đánh giá thường xuyên về kỹ năng nghe và thu thập phản hồi từ học viên để điều chỉnh phương pháp giảng dạy kịp thời. Mục tiêu đạt tỷ lệ hài lòng của học viên trên 85% trong 1 năm, do giáo viên và ban quản lý trung tâm thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ: Nghiên cứu cung cấp các phương pháp và hoạt động bổ trợ thiết thực giúp nâng cao kỹ năng nghe và động lực học tập của học viên.
Quản lý và nhà hoạch định chương trình đào tạo: Tham khảo để xây dựng hoặc điều chỉnh chương trình giảng dạy phù hợp với nhu cầu thực tế và xu hướng giảng dạy hiện đại.
Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính trong lĩnh vực giáo dục ngôn ngữ.
Các tổ chức đào tạo giáo viên: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các khóa đào tạo nâng cao năng lực giảng dạy kỹ năng nghe theo phương pháp giao tiếp và sử dụng hoạt động bổ trợ.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao kỹ năng nghe lại khó đối với học viên tiếng Anh?
Kỹ năng nghe đòi hỏi sự phối hợp nhiều vi kỹ năng như dự đoán, nhận biết ngữ điệu, từ vựng và ngữ pháp trong thời gian thực. Hơn nữa, giọng điệu, tốc độ nói và từ mới gây khó khăn cho người học, đặc biệt khi thiếu động lực và kinh nghiệm nghe.Hoạt động bổ trợ là gì và tại sao cần thiết?
Hoạt động bổ trợ là các hoạt động ngoài nội dung chính sách giảng dạy, giúp tăng tính tương tác và hứng thú học tập như nghe nhạc, xem video, trò chơi ngôn ngữ. Chúng giúp học viên tiếp xúc với ngôn ngữ thực tế, nâng cao động lực và hiệu quả học tập.Làm thế nào để giáo viên lựa chọn hoạt động bổ trợ phù hợp?
Giáo viên cần căn cứ vào trình độ, nhu cầu và sở thích của học viên, đồng thời đảm bảo hoạt động phù hợp với mục tiêu bài học và tạo điều kiện cho học viên tham gia tích cực.Động lực học tập ảnh hưởng thế nào đến kỹ năng nghe?
Động lực cao giúp học viên kiên trì luyện tập, chủ động tiếp thu và vượt qua khó khăn trong nghe. Ngược lại, động lực thấp dẫn đến thiếu tập trung, dễ bỏ cuộc và kết quả học tập kém.Làm sao để cải thiện sự tự tin khi nghe tiếng Anh?
Tăng cường luyện nghe thường xuyên với các tài liệu phù hợp, sử dụng hoạt động bổ trợ tạo môi trường học tập tích cực, đồng thời giáo viên cần khích lệ và hỗ trợ học viên vượt qua nỗi sợ sai.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định rõ các yếu tố ảnh hưởng đến việc nâng cao kỹ năng nghe tiếng Anh tại Trung tâm HUEIC, trong đó động lực và phương pháp giảng dạy đóng vai trò then chốt.
- Hoạt động bổ trợ được đánh giá cao trong việc tạo động lực và cải thiện hiệu quả học tập kỹ năng nghe.
- Kết quả khảo sát cho thấy phần lớn học viên học tiếng Anh vì mục đích nâng cao kiến thức và phục vụ công việc, đồng thời gặp nhiều khó khăn và thiếu tự tin trong kỹ năng nghe.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, bao gồm đa dạng hóa hoạt động bổ trợ, đào tạo giáo viên, cải tiến tài liệu và tăng cường đánh giá.
- Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 6-12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các trung tâm khác để so sánh và hoàn thiện phương pháp.
Hành động ngay: Các giáo viên và quản lý trung tâm nên áp dụng các hoạt động bổ trợ được đề xuất để nâng cao chất lượng giảng dạy kỹ năng nghe, đồng thời tiếp tục nghiên cứu và chia sẻ kinh nghiệm nhằm phát triển bền vững chương trình đào tạo tiếng Anh.