Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2019, tỉnh Bắc Ninh đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vụ án liên quan đến tội gây rối trật tự công cộng. Theo số liệu từ Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh, trong 5 năm này, có 113 vụ án với 412 bị cáo bị xét xử về tội danh này, chiếm khoảng 2,11% tổng số vụ án hình sự được xét xử sơ thẩm. Tội gây rối trật tự công cộng tuy không phải là loại tội phạm có tính nguy hiểm cao nhất nhưng lại phổ biến và đa dạng, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh trật tự và sự ổn định xã hội tại địa phương. Hành vi phạm tội thường diễn ra công khai tại các nơi đông người như đường phố, khu công nghiệp, gây hoang mang, lo lắng trong nhân dân và làm giảm niềm tin vào công tác quản lý của chính quyền.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực tiễn định tội danh và quyết định hình phạt tội gây rối trật tự công cộng tại tỉnh Bắc Ninh, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong lĩnh vực này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các vụ án xét xử tại TAND tỉnh Bắc Ninh trong khoảng thời gian 5 năm, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về tình hình thực tiễn và những khó khăn, hạn chế trong công tác xét xử. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm gây rối trật tự công cộng, góp phần bảo đảm an ninh, trật tự xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và Pháp luật, kết hợp với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng trong phòng chống tội phạm. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  • Lý thuyết về tội phạm và trách nhiệm hình sự: Định nghĩa tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong Bộ luật Hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện với lỗi cố ý hoặc vô ý, xâm phạm các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ.

  • Lý thuyết về trật tự công cộng: Trật tự công cộng được hiểu là trạng thái ổn định, có tổ chức và kỷ luật tại các không gian công cộng, bảo vệ lợi ích chung của xã hội. Tội gây rối trật tự công cộng là hành vi làm náo loạn, phá vỡ trật tự này, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự và an toàn xã hội.

Các khái niệm chính được nghiên cứu bao gồm: trật tự công cộng, tội phạm, tội gây rối trật tự công cộng, các dấu hiệu pháp lý của tội phạm, và các tình tiết định khung hình phạt.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu đặc thù của khoa học luật hình sự:

  • Phân tích, tổng hợp và thống kê xã hội học: Thu thập và xử lý số liệu từ các bản án, hồ sơ xét xử tội gây rối trật tự công cộng tại tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2019.

  • Phương pháp so sánh đối chiếu: So sánh quy định pháp luật về tội gây rối trật tự công cộng qua các giai đoạn Bộ luật Hình sự (1985, 1999, 2015) và so sánh với các tội phạm có liên quan như tội cố ý gây thương tích, tội đua xe trái phép, tội chống người thi hành công vụ.

  • Phương pháp điều tra án điển hình: Phân tích chi tiết các vụ án tiêu biểu tại Bắc Ninh để đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật, nhận diện các vướng mắc, hạn chế.

Nguồn dữ liệu chính gồm các bản án hình sự, báo cáo xét xử của TAND tỉnh Bắc Ninh, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu nghiên cứu khoa học và các bài viết chuyên ngành. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ 113 vụ án với 412 bị cáo xét xử trong giai đoạn nghiên cứu. Phương pháp phân tích được lựa chọn nhằm đảm bảo tính khách quan, toàn diện và sâu sắc trong đánh giá thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số vụ án và bị cáo: Số vụ án gây rối trật tự công cộng tại Bắc Ninh tăng từ 14 vụ với 64 bị cáo năm 2015 lên 28 vụ với 85 bị cáo năm 2019, tương đương mức tăng khoảng 100% về số vụ và 32,8% về số bị cáo trong 5 năm. Tỷ lệ tội này chiếm khoảng 2,11% tổng số vụ án hình sự xét xử sơ thẩm.

  2. Phân bố hình phạt: Trong 412 bị cáo, 42,48% bị áp dụng hình phạt tù nhưng cho hưởng án treo, 37,62% bị phạt tù dưới 3 năm, 17% bị phạt tù từ 3 đến dưới 7 năm, và 2,9% bị cải tạo không giam giữ. Không có trường hợp bị phạt tiền thuần túy. Điều này phản ánh tính nghiêm trọng và mức độ xử lý hình sự đa dạng đối với tội phạm này.

  3. Thực tiễn định tội danh: Các cơ quan tố tụng tại Bắc Ninh cơ bản định tội danh đúng người, đúng tội theo quy định tại Điều 318 BLHS 2015. Ví dụ, vụ án đánh nhau tại quán Lasvegas (2017) và vụ cản trở thi công dự án Dabaco (2018) đều được xác định rõ hành vi, chủ thể, hậu quả và áp dụng hình phạt phù hợp.

  4. Vướng mắc trong xét xử: Một số vụ án có định tội danh không chính xác, như vụ án đuổi đánh gây tai nạn chết người nhưng bị xét xử về tội gây rối trật tự công cộng thay vì tội giết người. Ngoài ra, việc định khung hình phạt và quyết định hình phạt chưa phù hợp trong một số trường hợp, gây ảnh hưởng đến tính nghiêm minh và hiệu quả răn đe.

Thảo luận kết quả

Sự gia tăng các vụ án gây rối trật tự công cộng phản ánh những thách thức trong quản lý xã hội tại Bắc Ninh, đặc biệt trong bối cảnh phát triển công nghiệp hóa, đô thị hóa nhanh. Việc áp dụng hình phạt đa dạng cho thấy sự linh hoạt trong xử lý, tuy nhiên cũng đặt ra yêu cầu về sự thống nhất và chính xác trong định tội danh và quyết định hình phạt.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này khẳng định tính phổ biến và phức tạp của tội phạm gây rối trật tự công cộng tại địa phương, đồng thời chỉ ra những hạn chế trong công tác xét xử, như thiếu hướng dẫn thi hành pháp luật cụ thể cho tội danh này. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng số vụ án và phân bố hình phạt giúp minh họa rõ nét xu hướng và mức độ xử lý, hỗ trợ cho việc đánh giá và đề xuất giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật: Ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể về định tội danh và quyết định hình phạt tội gây rối trật tự công cộng, nhằm đảm bảo sự thống nhất trong áp dụng pháp luật. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp phối hợp với TANDTC.

  2. Tăng cường đào tạo, tập huấn cho cán bộ tư pháp: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật hình sự liên quan đến tội gây rối trật tự công cộng cho thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên tại tỉnh Bắc Ninh. Mục tiêu nâng cao năng lực xét xử chính xác, kịp thời. Thời gian: 6-12 tháng. Chủ thể: Học viện Tư pháp, TAND tỉnh Bắc Ninh.

  3. Nâng cao công tác tuyên truyền, phòng ngừa tội phạm: Đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật về trật tự công cộng, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật trong cộng đồng, đặc biệt tại các khu công nghiệp, đô thị đông dân cư. Thời gian: liên tục. Chủ thể: UBND tỉnh Bắc Ninh, Công an tỉnh.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành trong xử lý vụ án: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa công an, viện kiểm sát và tòa án trong điều tra, truy tố và xét xử các vụ án gây rối trật tự công cộng để đảm bảo xử lý kịp thời, đúng pháp luật. Thời gian: ngay lập tức và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Công an tỉnh, VKSND tỉnh, TAND tỉnh Bắc Ninh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ tư pháp và pháp luật: Thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên tại các cơ quan tố tụng tỉnh Bắc Ninh và các địa phương khác có thể sử dụng luận văn để nâng cao hiểu biết về tội gây rối trật tự công cộng, từ đó áp dụng pháp luật chính xác hơn trong xét xử.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên luật: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú, giúp các nhà nghiên cứu và giảng viên phát triển các bài giảng, nghiên cứu chuyên sâu về luật hình sự và trật tự công cộng.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước: Các cơ quan như Bộ Tư pháp, UBND tỉnh Bắc Ninh có thể tham khảo để xây dựng chính sách, hoàn thiện văn bản pháp luật và tổ chức các chương trình phòng chống tội phạm hiệu quả.

  4. Cộng đồng và tổ chức xã hội: Các tổ chức xã hội, đoàn thể có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để triển khai các hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức pháp luật, góp phần giảm thiểu hành vi gây rối trật tự công cộng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tội gây rối trật tự công cộng được định nghĩa như thế nào theo pháp luật Việt Nam?
    Tội gây rối trật tự công cộng là hành vi làm náo loạn, phá phách, hành hung hoặc có hành vi khác làm rối loạn các hoạt động ở nơi công cộng, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp.

  2. Khung hình phạt áp dụng cho tội gây rối trật tự công cộng là gì?
    Theo Điều 318 BLHS 2015, khung hình phạt cơ bản là phạt tiền từ 5.000 đồng, cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Khung hình phạt tăng nặng từ 2 đến 7 năm tù áp dụng khi có các tình tiết như có tổ chức, dùng vũ khí, gây cản trở giao thông nghiêm trọng, xúi giục người khác gây rối.

  3. Làm thế nào để phân biệt tội gây rối trật tự công cộng với tội cố ý gây thương tích?
    Tội gây rối trật tự công cộng xâm phạm trật tự công cộng, gây náo loạn nơi đông người, còn tội cố ý gây thương tích là hành vi dùng sức mạnh vật chất tác động vào cơ thể người khác gây tổn hại sức khỏe. Hậu quả thương tích là yếu tố bắt buộc để truy cứu trách nhiệm hình sự tội cố ý gây thương tích.

  4. Tại sao có trường hợp định tội danh không chính xác trong xét xử tội gây rối trật tự công cộng?
    Nguyên nhân chủ yếu do thiếu hướng dẫn thi hành pháp luật cụ thể, sự phức tạp của vụ án, và nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ tố tụng về mức độ nguy hiểm của hành vi, dẫn đến việc áp dụng tội danh chưa phù hợp với tính chất hành vi phạm tội.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả xử lý tội gây rối trật tự công cộng?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật, tăng cường đào tạo cán bộ tư pháp, đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật trong cộng đồng, và tăng cường phối hợp liên ngành trong xử lý vụ án nhằm đảm bảo xử lý đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Kết luận

  • Tội gây rối trật tự công cộng tại tỉnh Bắc Ninh có xu hướng gia tăng về số vụ và số bị cáo trong giai đoạn 2015-2019, gây ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh trật tự xã hội.
  • Luận văn đã làm rõ các dấu hiệu pháp lý, khung hình phạt và phân biệt tội danh với các tội phạm liên quan, đồng thời phân tích thực tiễn xét xử tại địa phương.
  • Thực tiễn xét xử cơ bản đúng người, đúng tội nhưng còn tồn tại một số vướng mắc như định tội danh và quyết định hình phạt chưa chính xác.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng, góp phần ổn định trật tự công cộng tại Bắc Ninh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, ban hành hướng dẫn thi hành pháp luật và tăng cường phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm.

Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các cơ quan tư pháp, nhà nghiên cứu và các tổ chức xã hội trong công tác phòng chống tội phạm gây rối trật tự công cộng. Đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp triển khai các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ trật tự công cộng.