Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) là công cụ quan trọng để điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội, trong đó ngân sách xã (NSX) đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo nguồn tài chính cho chính quyền cấp xã thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội. Thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam, với quy mô dân số trên 135 nghìn người và diện tích tự nhiên 8.787,3 ha, là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của tỉnh. Giai đoạn 2014-2016, kinh tế Phủ Lý tăng trưởng bình quân 14,8%/năm, thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 66,94 triệu đồng, với tổng thu ngân sách năm 2016 ước đạt 957 tỷ đồng, tăng 19,29% so với năm 2015.

Tuy nhiên, công tác quản lý thu NSX trên địa bàn thành phố vẫn còn nhiều hạn chế như thất thu, dự toán thu chưa chính xác, công tác giám sát và công khai còn yếu. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý thu ngân sách xã, phường tại Phủ Lý trong giai đoạn 2014-2016, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách xã đến năm 2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh tỉnh Hà Nam đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển bền vững nông nghiệp nông thôn, góp phần ổn định tài chính địa phương và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, bao gồm các khoản thu, chi được quyết định và thực hiện trong một năm nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. NSX là cấp ngân sách cuối cùng trong hệ thống NSNN, do UBND xã xây dựng và HĐND xã quyết định.

  • Lý thuyết quản lý thu ngân sách xã: Quản lý thu NSX là quá trình sử dụng các công cụ chính sách, pháp luật để tổ chức thu các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho chính quyền xã. Quản lý thu NSX phải tuân thủ nguyên tắc công khai, minh bạch, bình đẳng và đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người nộp thuế.

  • Khái niệm chính: Ngân sách nhà nước, ngân sách xã, thu ngân sách nhà nước, quản lý thu ngân sách, dự toán thu ngân sách, chấp hành thu ngân sách, quyết toán thu ngân sách, thanh tra kiểm tra thu ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng dữ liệu thứ cấp thu thập từ Phòng Tài chính - Kế hoạch UBND thành phố Phủ Lý, Chi cục Thuế, Kho bạc Nhà nước và các phòng ban liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua 50 phiếu điều tra trắc nghiệm với tỷ lệ phản hồi 100% từ cán bộ, công chức các xã, phường và các cơ quan quản lý thu ngân sách.

  • Phương pháp phân tích: Tổng hợp, phân tích và so sánh các chỉ tiêu thu ngân sách thực tế với dự toán trong giai đoạn 2014-2016. Phân tích định lượng dựa trên số liệu thu chi ngân sách, tỷ lệ thực hiện dự toán, tốc độ tăng trưởng thu ngân sách xã.

  • Phương pháp điều tra xã hội học: Khảo sát ý kiến cán bộ quản lý thu ngân sách xã, phường nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thu, các khó khăn, hạn chế và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2014-2016, đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách trên địa bàn Phủ Lý tăng liên tục, năm 2015 tăng 15,69% so với năm 2014, năm 2016 tăng 19,29% so với năm 2015, đạt 957 tỷ đồng năm 2016. Tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách xã đạt trên 100%, cho thấy hiệu quả quản lý thu có cải thiện.

  2. Cơ cấu nguồn thu chuyển dịch tích cực: Nguồn thu chủ yếu từ công nghiệp - xây dựng chiếm 59,65%, thương mại - dịch vụ 37,2%, nông nghiệp chỉ còn 3,14% năm 2016. Thu từ các khoản thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, lệ phí môn bài và các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách xã.

  3. Hạn chế trong quản lý thu ngân sách xã: Việc lập dự toán thu chưa chính xác, một số nguồn thu chưa được khai thác đầy đủ, còn tình trạng thất thu và thu không đúng quy định. Công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra thu ngân sách xã chưa sâu sát, công khai minh bạch thông tin còn hạn chế.

  4. Ảnh hưởng của yếu tố khách quan và chủ quan: Cơ chế chính sách phân cấp ngân sách chưa hoàn thiện, nhận thức của người nộp thuế còn hạn chế, đội ngũ cán bộ tài chính xã chưa đồng bộ về trình độ và năng lực, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách xã còn yếu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý thu ngân sách xã tại Phủ Lý đã có những bước tiến tích cực, thể hiện qua tốc độ tăng trưởng thu ngân sách và tỷ lệ thực hiện dự toán vượt kế hoạch. Điều này phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đặc biệt là sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, đô thị hóa.

Tuy nhiên, các hạn chế về lập dự toán, thất thu và công tác giám sát phản ánh những khó khăn trong việc áp dụng chính sách phân cấp ngân sách và năng lực quản lý tại cấp xã. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, như huyện Yên Lập hay quận Hà Đông, các vấn đề về năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin cũng là điểm chung cần được cải thiện.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách, bảng phân tích cơ cấu nguồn thu và tỷ lệ thực hiện dự toán sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về hiệu quả và tồn tại trong quản lý thu ngân sách xã. Những kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách xã, góp phần ổn định tài chính địa phương và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế chính sách phân cấp ngân sách xã

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh, bổ sung
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi phù hợp với điều kiện thực tế địa phương
    • Timeline: Triển khai trong giai đoạn 2023-2025
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh Hà Nam phối hợp Bộ Tài chính

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý thu ngân sách xã

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ
    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% cán bộ tài chính xã có trình độ chuyên môn phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý thu
    • Timeline: Tổ chức đào tạo định kỳ hàng năm từ 2023
    • Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, UBND thành phố Phủ Lý

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách xã

    • Động từ hành động: Triển khai, áp dụng, nâng cấp hệ thống công nghệ
    • Mục tiêu: Tăng cường tính minh bạch, rút ngắn thời gian xử lý, giảm thất thoát nguồn thu
    • Timeline: Hoàn thành hệ thống quản lý điện tử đến năm 2024
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố Phủ Lý phối hợp với các đơn vị công nghệ

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và công khai minh bạch

    • Động từ hành động: Tổ chức, giám sát, công khai
    • Mục tiêu: Giảm thiểu thất thu, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người nộp thuế
    • Timeline: Thực hiện thường xuyên, định kỳ hàng quý từ năm 2023
    • Chủ thể thực hiện: UBND xã, Chi cục Thuế, Phòng Tài chính thành phố

  5. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân về nghĩa vụ thuế

    • Động từ hành động: Tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ tự giác nộp thuế, giảm tình trạng trốn thuế, gian lận thuế
    • Timeline: Thực hiện liên tục, tập trung vào các kỳ thu thuế lớn
    • Chủ thể thực hiện: Mặt trận Tổ quốc, UBND xã, các tổ chức đoàn thể địa phương

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường

    • Lợi ích: Nắm vững lý luận và thực tiễn quản lý thu ngân sách xã, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thu ngân sách.
    • Use case: Cải thiện công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán thu ngân sách tại địa phương.

  2. Lãnh đạo UBND thành phố và các phòng ban liên quan

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách xã để xây dựng chính sách phù hợp.
    • Use case: Đề xuất các chính sách phân cấp ngân sách, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý thu ngân sách xã.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước.

  4. Cơ quan thuế và Kho bạc Nhà nước

    • Lợi ích: Cập nhật thông tin về thực trạng thu ngân sách xã, từ đó nâng cao hiệu quả phối hợp trong công tác thu, kiểm tra và quyết toán.
    • Use case: Tối ưu hóa quy trình thu ngân sách, giảm thất thoát và tăng cường công khai minh bạch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách xã có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Quản lý thu ngân sách xã cung cấp nguồn tài chính cho chính quyền cấp xã thực hiện các nhiệm vụ quản lý kinh tế - xã hội, xây dựng cơ sở hạ tầng và dịch vụ công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương bền vững.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu ngân sách xã?
    Bao gồm cơ chế chính sách phân cấp ngân sách, tình hình phát triển kinh tế - xã hội địa phương, năng lực cán bộ quản lý, nhận thức của người nộp thuế và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ quản lý thu ngân sách xã?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng nghiệp vụ, cập nhật chính sách mới và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách.

  4. Tại sao công khai minh bạch trong quản lý thu ngân sách xã lại quan trọng?
    Công khai minh bạch giúp tăng cường niềm tin của người dân, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, giảm thất thoát và tham nhũng, đồng thời tạo điều kiện cho nhân dân giám sát hoạt động thu ngân sách.

  5. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách xã?
    Kết hợp phân tích số liệu thu chi ngân sách, so sánh dự toán và thực hiện, khảo sát ý kiến cán bộ quản lý và người nộp thuế, sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích và điều tra xã hội học.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng quản lý thu ngân sách xã, phường trên địa bàn thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam giai đoạn 2014-2016.
  • Kết quả nghiên cứu cho thấy thu ngân sách xã tăng trưởng ổn định, cơ cấu nguồn thu chuyển dịch tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về lập dự toán, thất thu và công tác giám sát.
  • Các yếu tố khách quan như cơ chế chính sách và tình hình kinh tế địa phương, cùng yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu ngân sách xã.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện cơ chế chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường công khai minh bạch nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách xã đến năm 2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, cán bộ tài chính xã và các nhà nghiên cứu tiếp tục theo dõi, đánh giá và áp dụng các giải pháp nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và cán bộ tài chính xã cần chủ động triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường phối hợp với các đơn vị liên quan để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách xã, góp phần xây dựng nền tài chính địa phương vững mạnh.