Tổng quan nghiên cứu

Du lịch cộng đồng (DLCĐ) đang trở thành xu hướng phát triển bền vững trong ngành du lịch toàn cầu, góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa bản địa, đồng thời nâng cao đời sống cộng đồng địa phương. Tại Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Bình Định, DLCĐ có tiềm năng phát triển lớn nhờ vào vị trí địa lý thuận lợi, tài nguyên thiên nhiên phong phú và nền văn hóa đa dạng. Từ năm 2016 đến 2020, tỉnh Bình Định đã chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng các cơ sở lưu trú homestay từ 1 lên 102 cơ sở, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của loại hình DLCĐ. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước (QLNN) về DLCĐ vẫn còn nhiều hạn chế, chưa phát huy hết tiềm năng vốn có.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng QLNN về DLCĐ tại Bình Định trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển DLCĐ bền vững giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào tỉnh Bình Định, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng địa phương và các doanh nghiệp du lịch. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý trong việc hoàn thiện chính sách, quy hoạch và nâng cao năng lực quản lý DLCĐ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về du lịch cộng đồng, bao gồm:

  • Lý thuyết về cộng đồng và vốn xã hội: Cộng đồng được hiểu là nhóm người sinh sống trên cùng một khu vực địa lý, có sự gắn kết về văn hóa, kinh tế và xã hội. DLCĐ dựa trên sự tham gia và làm chủ của cộng đồng trong phát triển du lịch, tạo ra vốn xã hội bền vững.

  • Mô hình quản lý nhà nước về du lịch cộng đồng: Bao gồm các chức năng hoạch định, tổ chức, điều tiết và giám sát của Nhà nước nhằm đảm bảo phát triển DLCĐ theo hướng bền vững, bảo vệ tài nguyên và văn hóa địa phương.

  • Khái niệm chính: Du lịch cộng đồng, quản lý nhà nước, phát triển bền vững, tài nguyên du lịch, homestay, xúc tiến du lịch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ Sở Du lịch Bình Định, Viện nghiên cứu phát triển Kinh tế - Xã hội tỉnh, Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về Trật tự xã hội, cùng các văn bản pháp luật liên quan đến du lịch cộng đồng.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu đại diện các điểm du lịch cộng đồng, cơ sở lưu trú homestay và các cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh.

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, phân tích SWOT, so sánh số liệu qua các năm để đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý. Phân tích tổng hợp và so sánh với kinh nghiệm quản lý nhà nước về DLCĐ ở các tỉnh khác như Quảng Nam, Thừa Thiên Huế.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2016-2020 về thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng phát triển DLCĐ tại Bình Định rất lớn với đa dạng tài nguyên tự nhiên và văn hóa, như bãi biển Kỳ Co, Eo Gió, đảo Cù Lao Xanh, các làng nghề truyền thống và di sản văn hóa phi vật thể. Tỉnh có bờ biển dài 134 km, nhiều khu vực sinh thái phong phú, tạo điều kiện thuận lợi cho các loại hình DLCĐ như du lịch sinh thái, du lịch làng chài, du lịch văn hóa.

  2. Số lượng cơ sở lưu trú homestay tăng nhanh từ 1 cơ sở năm 2016 lên 102 cơ sở năm 2020, trong đó 22 cơ sở thuộc doanh nghiệp và 80 cơ sở tư nhân. Tuy nhiên, hơn 50% cơ sở có quy mô nhỏ (2-5 phòng), chất lượng dịch vụ chưa chuyên nghiệp, cơ sở vật chất hạn chế, chưa tạo được nét đặc trưng văn hóa địa phương.

  3. Hạ tầng giao thông và kết nối đến các điểm DLCĐ còn nhiều hạn chế. Mặc dù có đầu tư nâng cấp các tuyến đường chính như QL1A, QL1D, đường ven biển Nhơn Hội - Tam Quan, nhiều tuyến đường nội bộ, đường liên xã vẫn nhỏ hẹp, chưa đáp ứng được phương tiện vận chuyển lớn, gây khó khăn cho khách du lịch và phát triển DLCĐ. Các điểm DLCĐ như Bãi Xép, Nhơn Hải thiếu bãi đỗ xe, bến thuyền, biển chỉ dẫn và nhà vệ sinh công cộng.

  4. Công tác quản lý nhà nước về DLCĐ còn nhiều bất cập. Việc xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển DLCĐ chưa đồng bộ, chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng và kiểm tra, thanh tra chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả. So với các tỉnh như Quảng Nam và Thừa Thiên Huế, Bình Định chưa có đề án hỗ trợ phát triển DLCĐ bài bản với nguồn kinh phí cụ thể.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc DLCĐ tại Bình Định mới phát triển trong thời gian gần đây, chưa có hệ thống quản lý chuyên nghiệp và đồng bộ. So sánh với Quảng Nam, nơi có gần 1,7 triệu lượt khách DLCĐ năm 2019 và Thừa Thiên Huế với chính sách hỗ trợ hơn 30 tỷ đồng cho phát triển DLCĐ, Bình Định cần học hỏi kinh nghiệm trong quy hoạch, đầu tư hạ tầng và chính sách hỗ trợ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng homestay qua các năm, bảng so sánh chỉ số hạ tầng giao thông và cơ sở vật chất giữa các điểm DLCĐ, cũng như bảng đánh giá mức độ hoàn thiện công tác quản lý nhà nước tại Bình Định so với các tỉnh khác.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng và đề xuất giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả QLNN về DLCĐ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương, bảo tồn tài nguyên và văn hóa, đồng thời nâng cao trải nghiệm du lịch cho khách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về DLCĐ: Thành lập hoặc nâng cao năng lực các cơ quan chuyên trách quản lý DLCĐ cấp tỉnh, đảm bảo phối hợp hiệu quả giữa các sở, ngành và địa phương. Thời gian thực hiện: 2021-2022. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Du lịch.

  2. Tập trung quản lý quy hoạch, kế hoạch phát triển DLCĐ: Xây dựng quy hoạch phát triển DLCĐ đồng bộ, phù hợp với tiềm năng từng vùng, gắn kết với quy hoạch phát triển du lịch chung của tỉnh. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: Sở Du lịch, Ban Quản lý dự án.

  3. Hoàn thiện chính sách, pháp luật về DLCĐ: Ban hành các cơ chế hỗ trợ đầu tư, ưu đãi về đất đai, tín dụng cho các cơ sở DLCĐ, đặc biệt homestay; đồng thời chuẩn hóa thủ tục hành chính, tạo môi trường đầu tư thuận lợi. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tư pháp, Sở Tài chính.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn về quản lý, kỹ năng phục vụ du lịch cho người dân; tuyên truyền về bảo vệ môi trường và văn hóa địa phương. Thời gian: liên tục từ 2021. Chủ thể: Sở Văn hóa, Sở Du lịch, UBND các huyện, xã.

  5. Tăng cường xúc tiến quảng bá và liên kết phát triển DLCĐ: Xây dựng thương hiệu DLCĐ Bình Định, phối hợp với các địa phương trong và ngoài tỉnh để tổ chức các sự kiện, hội thảo, quảng bá trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Sở Du lịch, Trung tâm Xúc tiến Du lịch.

  6. Đầu tư nâng cấp hạ tầng phục vụ DLCĐ: Ưu tiên đầu tư đường giao thông, bãi đỗ xe, bến thuyền, nhà vệ sinh công cộng và hệ thống biển chỉ dẫn tại các điểm DLCĐ trọng điểm như Nhơn Lý, Bãi Xép, Nhơn Hải. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Sở Giao thông Vận tải, UBND các huyện, thành phố.

  7. Nâng cao hiệu quả kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm: Tăng cường công tác giám sát, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động DLCĐ nhằm bảo vệ tài nguyên và môi trường. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Sở Du lịch, Công an tỉnh, Thanh tra Sở.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý nhà nước về du lịch: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, quy hoạch và nâng cao hiệu quả quản lý DLCĐ tại địa phương.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Thông tin về tiềm năng, thực trạng và các chính sách hỗ trợ giúp doanh nghiệp định hướng đầu tư, phát triển sản phẩm DLCĐ phù hợp.

  3. Cộng đồng địa phương và các tổ chức xã hội: Hiểu rõ vai trò, quyền lợi và trách nhiệm trong phát triển DLCĐ, từ đó tham gia tích cực và hiệu quả vào các hoạt động du lịch.

  4. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực quản lý kinh tế và du lịch: Cung cấp dữ liệu, phân tích và khung lý thuyết để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý nhà nước và phát triển du lịch bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có đặc điểm gì nổi bật?
    Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương làm chủ, quản lý và hưởng lợi, tập trung bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa bản địa. Đặc điểm nổi bật là sự tham gia trực tiếp của cộng đồng trong mọi khâu phát triển và khai thác du lịch.

  2. Tại sao quản lý nhà nước về du lịch cộng đồng lại quan trọng?
    QLNN giúp định hướng phát triển bền vững, bảo vệ tài nguyên và văn hóa, đảm bảo quyền lợi các bên liên quan, đồng thời tạo môi trường kinh doanh công bằng và hiệu quả cho các doanh nghiệp và cộng đồng.

  3. Bình Định có những tiềm năng gì để phát triển du lịch cộng đồng?
    Bình Định sở hữu bờ biển dài 134 km, nhiều danh lam thắng cảnh như Kỳ Co, Eo Gió, đảo Cù Lao Xanh, cùng các giá trị văn hóa đặc sắc như nghệ thuật bài chòi, lễ hội dân gian và làng nghề truyền thống, rất phù hợp cho phát triển DLCĐ.

  4. Những khó khăn chính trong phát triển DLCĐ tại Bình Định là gì?
    Khó khăn gồm hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, cơ sở lưu trú homestay còn nhỏ lẻ, thiếu chuyên nghiệp, công tác quản lý nhà nước chưa hoàn thiện, chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ và nhận thức cộng đồng còn hạn chế.

  5. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về DLCĐ?
    Các giải pháp gồm kiện toàn bộ máy quản lý, xây dựng quy hoạch đồng bộ, hoàn thiện chính sách hỗ trợ, đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức, xúc tiến quảng bá, đầu tư hạ tầng và tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý nhà nước về du lịch cộng đồng tại tỉnh Bình Định giai đoạn 2016-2020, chỉ ra tiềm năng phát triển lớn nhưng còn nhiều hạn chế trong quản lý và phát triển.
  • Số lượng cơ sở lưu trú homestay tăng nhanh, tuy nhiên chất lượng và tính chuyên nghiệp còn thấp, hạ tầng giao thông và dịch vụ hỗ trợ chưa đáp ứng nhu cầu phát triển.
  • Công tác quản lý nhà nước chưa đồng bộ, thiếu các chính sách hỗ trợ đặc thù và chưa phát huy hiệu quả công tác tuyên truyền, kiểm tra, giám sát.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm kiện toàn bộ máy quản lý, hoàn thiện quy hoạch, chính sách, nâng cao nhận thức cộng đồng, xúc tiến quảng bá và đầu tư hạ tầng phục vụ DLCĐ.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương trong việc phát triển DLCĐ bền vững tại Bình Định trong giai đoạn 2021-2025 và những năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển du lịch cộng đồng tại địa phương.