Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi thường xuyên ngân sách xã, phường là một nội dung quan trọng trong công tác quản lý ngân sách nhà nước, góp phần đảm bảo hoạt động ổn định của bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Trên địa bàn thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định, tổng chi ngân sách xã, phường giai đoạn 2016-2020 tăng từ 204.423 triệu đồng lên 685.072 triệu đồng, tương đương mức tăng gấp 3,35 lần. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, trung bình đạt 95,8%, phản ánh vai trò chủ đạo của khoản chi này trong hoạt động tài chính địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách xã, phường trên địa bàn thị xã An Nhơn giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 15 xã, phường thuộc thị xã An Nhơn, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách và khảo sát thực tế. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách trong việc hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách cấp cơ sở, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt tập trung vào quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp xã, phường. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách như công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, đảm bảo phân bổ nguồn lực hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật. Chi thường xuyên ngân sách được định nghĩa là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động bình thường của bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.

  2. Lý thuyết quản lý công và nguyên tắc tài chính công: Tập trung vào các nguyên tắc quản lý chi ngân sách như nguyên tắc chi theo dự toán, tiết kiệm và hiệu quả, công khai minh bạch, chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước, và tuân thủ chế độ, tiêu chuẩn định mức chi tiêu.

Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên ngân sách nhà nước, quản lý chi ngân sách cấp xã, dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, thanh tra kiểm tra ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách xã, phường trên địa bàn thị xã An Nhơn giai đoạn 2016-2020, cùng với các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 và Thông tư số 344/2016/TT-BTC. Phương pháp khảo nghiệm thực tế được sử dụng để thu thập số liệu thực tế về dự toán, quyết toán và công tác quản lý ngân sách tại các xã, phường.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu thông qua bảng biểu, đồ thị nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 15 xã, phường trên địa bàn thị xã An Nhơn, với sự phối hợp của các cơ quan quản lý tài chính địa phương. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020 cho phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi ngân sách xã, phường: Tổng chi ngân sách xã, phường tăng từ 204.423 triệu đồng năm 2016 lên 685.072 triệu đồng năm 2020, tương đương mức tăng 3,35 lần. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng trung bình 95,8% trong tổng chi ngân sách, cho thấy vai trò chủ đạo của chi thường xuyên trong hoạt động tài chính địa phương.

  2. Tình hình lập và chấp hành dự toán chi thường xuyên: Việc lập dự toán chi thường xuyên đã được các xã, phường quan tâm và thực hiện theo quy định, phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế và các phòng ban liên quan. Tuy nhiên, tỷ lệ quyết toán chi vượt dự toán giao từ 135,2% đến 453,2% cho thấy dự toán chưa chính xác và công tác giám sát lập dự toán còn hạn chế.

  3. Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách: Đội ngũ cán bộ làm công tác tài chính kế toán tại các xã, phường gồm 31 người, trong đó 53,6% có trình độ đại học, 25,8% trình độ trung cấp. Tuy nhiên, một số cán bộ chưa thành thạo tin học và còn hạn chế về trình độ chuyên môn, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát chi ngân sách: Việc kiểm tra, giám sát các khoản chi, đặc biệt là chi đầu tư xây dựng cơ bản, đã được tăng cường phối hợp giữa cán bộ tài chính xã, phường và Kho bạc Nhà nước. Tuy nhiên, công tác giám sát chưa thường xuyên và liên tục, dẫn đến một số khoản chi chưa tiết kiệm và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng mạnh mẽ của tổng chi ngân sách xã, phường phản ánh sự phát triển kinh tế - xã hội của thị xã An Nhơn, đồng thời cho thấy nhu cầu chi thường xuyên ngày càng cao để duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ xã hội. Tuy nhiên, việc quyết toán chi vượt dự toán cho thấy hạn chế trong công tác lập dự toán và quản lý chi tiêu, có thể do dự báo nguồn thu chưa chính xác và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các đơn vị liên quan.

Chất lượng đội ngũ cán bộ tài chính kế toán còn hạn chế về trình độ và kỹ năng tin học là nguyên nhân làm giảm hiệu quả quản lý chi ngân sách. So sánh với kinh nghiệm tại TP. Quy Nhơn và huyện An Lão, việc nâng cao trình độ chuyên môn và ứng dụng công nghệ thông tin là yếu tố then chốt để cải thiện công tác quản lý.

Công tác thanh tra, kiểm tra tuy đã được chú trọng nhưng chưa đạt hiệu quả tối ưu do thiếu tính thường xuyên và liên tục. Việc này ảnh hưởng đến tính minh bạch và tiết kiệm trong sử dụng ngân sách. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách qua các năm, bảng so sánh dự toán và quyết toán chi ngân sách, cũng như biểu đồ phân bố trình độ cán bộ tài chính kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán chi thường xuyên: Áp dụng phương pháp dự toán khoa học, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, cơ quan thuế và UBND xã, phường để dự báo chính xác nguồn thu và nhu cầu chi. Mục tiêu giảm tỷ lệ quyết toán vượt dự toán xuống dưới 10% trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, Phòng Tài chính - Kế hoạch, UBND các xã, phường.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tài chính kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng tin học cho cán bộ tài chính cấp xã, phường. Mục tiêu đạt 80% cán bộ có trình độ đại học và thành thạo tin học trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ, Phòng Tài chính - Kế hoạch, UBND các xã, phường.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát chi ngân sách: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, phối hợp giữa các cơ quan liên quan để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm. Mục tiêu nâng tỷ lệ kiểm tra đạt chuẩn lên 90% các khoản chi thường xuyên trong năm 2022-2025. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, Kho bạc Nhà nước, Thanh tra thị xã.

  4. Đẩy mạnh công khai, minh bạch tài chính ngân sách xã, phường: Công khai các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách trên các phương tiện truyền thông và tại trụ sở UBND xã, phường để tăng cường sự giám sát của cộng đồng. Mục tiêu 100% xã, phường thực hiện công khai tài chính hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND các xã, phường, Phòng Tài chính - Kế hoạch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường: Nắm bắt các quy trình, nguyên tắc và thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách để nâng cao hiệu quả công tác tài chính địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách, quy định phù hợp với thực tiễn quản lý ngân sách cấp cơ sở.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tham khảo các khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phục vụ giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Các tổ chức thanh tra, kiểm toán và giám sát tài chính: Áp dụng các tiêu chí đánh giá và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát chi ngân sách xã, phường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách xã, phường gồm những khoản nào?
    Chi thường xuyên bao gồm chi cho quốc phòng, an ninh, giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao, bảo vệ môi trường, các hoạt động kinh tế, chi hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức chính trị xã hội, cùng các khoản chi xã hội khác theo quy định.

  2. Tại sao chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách xã, phường?
    Chi thường xuyên đảm bảo hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ xã hội, do đó chiếm tỷ trọng lớn, trung bình 95,8% tổng chi ngân sách tại thị xã An Nhơn giai đoạn 2016-2020.

  3. Nguyên nhân chính khiến quyết toán chi vượt dự toán?
    Nguyên nhân gồm dự toán lập chưa chính xác, bổ sung chi đột xuất từ cấp trên, công tác giám sát lập dự toán chưa chặt chẽ và sự cố gắng thu ngân sách vượt kế hoạch dẫn đến tăng chi.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ tài chính cấp xã, phường?
    Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng tin học, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách và tăng cường kiểm tra, đánh giá năng lực thường xuyên.

  5. Vai trò của công khai tài chính ngân sách xã, phường là gì?
    Công khai tài chính giúp tăng tính minh bạch, tạo điều kiện cho cộng đồng giám sát, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và phòng ngừa tham nhũng, lãng phí.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên ngân sách xã, phường trên địa bàn thị xã An Nhơn giai đoạn 2016-2020 có sự tăng trưởng mạnh mẽ, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách.
  • Việc lập dự toán và chấp hành dự toán còn tồn tại hạn chế, dẫn đến quyết toán chi vượt dự toán đáng kể.
  • Đội ngũ cán bộ tài chính kế toán còn hạn chế về trình độ và kỹ năng, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát chi ngân sách đã được chú trọng nhưng chưa đạt hiệu quả tối ưu do thiếu tính thường xuyên.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách xã, phường trong giai đoạn 2021-2025, tập trung vào lập dự toán, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra và công khai tài chính.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý và cán bộ tài chính cấp xã, phường được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương.