I. Tổng Quan Về Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước Hiện Nay
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an ninh tài chính quốc gia và ổn định kinh tế vĩ mô. Cùng với quản lý thu, quản lý chi NSNN góp phần thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế. Bài toán đặt ra là làm sao để đáp ứng nhu cầu chi cần thiết với nguồn lực tài chính quốc gia có hạn, nhằm đạt được các mục tiêu quốc gia về kinh tế, chính trị, xã hội và an ninh quốc phòng. Điều này đòi hỏi các cấp, các ngành phải có giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách của cơ quan, địa phương. Ngân sách cấp huyện là một bộ phận quan trọng trong hệ thống NSNN, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, góp phần thúc đẩy tăng trưởng và đảm bảo an sinh xã hội của địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều bất cập trong quá trình triển khai thực hiện, khiến cho việc sử dụng NSNN không đạt hiệu quả như mong đợi. Do đó, tăng cường quản lý chi NSNN là một nhiệm vụ cấp thiết đối với Đảng và các cấp chính quyền hiện nay.
1.1. Vai Trò Của Chi Ngân Sách Nhà Nước Trong Phát Triển
Chi ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nền kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Việc phân bổ và sử dụng nguồn lực ngân sách một cách hiệu quả sẽ tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống người dân và đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước. Theo tác giả Nguyễn Thị Minh (2014), việc khai thác, huy động nguồn thu vào NSNN và sử dụng vốn NSNN, chi tiêu NSNN một cách tiết kiệm, có hiệu quả là yếu tố mang tính quyết định để thực hiện mục tiêu phát triển KT-XH.
1.2. Các Nguyên Tắc Cơ Bản Trong Quản Lý Chi Ngân Sách
Quản lý chi ngân sách nhà nước cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản như: công khai, minh bạch, hiệu quả và tiết kiệm. Việc đảm bảo tính công khai, minh bạch trong quá trình lập dự toán, phân bổ và sử dụng ngân sách sẽ giúp tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý, đồng thời tạo điều kiện cho người dân tham gia giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách. Tính hiệu quả và tiết kiệm đòi hỏi các cơ quan quản lý phải sử dụng nguồn lực ngân sách một cách tối ưu, tránh lãng phí và thất thoát.
II. Thực Trạng Quản Lý Chi Ngân Sách Tại Huyện Thuận Thành
Huyện Thuận Thành là một huyện kinh tế phát triển chậm của tỉnh Bắc Ninh, người dân chủ yếu vẫn dựa vào nông nghiệp. Theo kết quả kiểm kê đất đai năm 2018, toàn huyện Thuận Thành có tổng diện tích tự nhiên là 11.783,41 ha; trong đó, diện tích nhóm đất nông nghiệp là 7.579,45 ha, chiếm tới hơn 64% diện tích đất toàn huyện (Phòng Tài nguyên môi trường huyện Thuận Thành, 2019). Hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chưa phát triển, nguồn thu NSNN không nhiều, chủ yếu thu từ tiền cấp quyền sử dụng đất: năm 2019 là 869,940 triệu đồng, chiếm đến 84% trên tổng thu cân đối ngân sách huyện (Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Thuận Thành, 2019). Trong khi đó, huyện đặt mục tiêu 2020 trở thành đô thị loại IV, hướng tới năm 2021 trở thành Thị Xã Thuận Thành, do đó nhu cầu đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng cho huyện tương đối lớn, nên việc cân đối ngân sách huyện là rất khó khăn. Chi thường xuyên, chi đầu tư XDCB và các khoản chi khác trên địa bàn chủ yếu từ nguồn bổ sung của ngân sách cấp trên. Do đó, việc quản lý, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả chi NSNN, đảm bảo đáp ứng kịp thời, đầy đủ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội là nhiệm vụ cần thiết phải thực hiện.
2.1. Phân Tích Nguồn Thu Ngân Sách Nhà Nước Huyện Thuận Thành
Nguồn thu ngân sách nhà nước của huyện Thuận Thành chủ yếu dựa vào tiền cấp quyền sử dụng đất, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách. Điều này cho thấy sự phụ thuộc lớn vào nguồn thu không ổn định, đồng thời phản ánh hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chưa phát triển mạnh mẽ. Cần có các giải pháp để đa dạng hóa nguồn thu, tăng cường thu từ các hoạt động kinh tế khác để đảm bảo tính bền vững của ngân sách.
2.2. Thực Trạng Chi Ngân Sách Cho Đầu Tư Phát Triển Tại Thuận Thành
Do nguồn thu hạn chế, huyện Thuận Thành phụ thuộc lớn vào nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên để chi cho đầu tư phát triển. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc quản lý và sử dụng nguồn vốn đầu tư một cách hiệu quả, tập trung vào các dự án trọng điểm, có tác động lan tỏa đến phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Cần tăng cường giám sát, đánh giá hiệu quả các dự án đầu tư để đảm bảo nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích và mang lại lợi ích cao nhất.
2.3. Đánh Giá Hiệu Quả Chi Thường Xuyên Ngân Sách Huyện Thuận Thành
Chi thường xuyên là một phần quan trọng trong cơ cấu chi ngân sách của huyện Thuận Thành. Việc đánh giá hiệu quả chi thường xuyên cần tập trung vào các lĩnh vực như giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội và quản lý hành chính. Cần rà soát, cắt giảm các khoản chi không cần thiết, đồng thời tăng cường đầu tư vào các lĩnh vực ưu tiên để nâng cao chất lượng dịch vụ công và đáp ứng nhu cầu của người dân.
III. Giải Pháp Hoàn Thiện Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước
Hiện nay công tác quản lý NSNN nói chung và chi NSNN nói riêng trên địa bàn huyện Thuận Thành vẫn còn chưa được khoa học, đồng bộ chưa ứng dụng được công nghệ thông tin đồng bộ từ cấp huyện đến các xã, thị trấn. Trình độ cán bộ thực hiện công tác quản lý ngân sách ở các cơ quan chuyên môn làm kiêm nhiệm, không được đào tạo đúng chuyên ngành, ở một số xã trình độ chuyên môn còn yếu do vậy còn tồn tại nhiều vấn đề như: Công tác lập dự toán vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu dẫn đến khâu thực hiện dự toán còn phải điều chỉnh nhiều, công tác điều hành ngân sách còn hạn chế dẫn đến cuối năm ngân sách phải chuyển nguồn các nhiệm vụ chi, có những nhiệm vụ thuộc kinh phí ủy quyền từ cấp tỉnh, hết năm ngân sách không giải ngân được bị thu hồi. Nhiều khoản chi sai nguyên tắc, chế độ chính sách, nhiều khoản chi vẫn quản lý ngoài sổ sách không được hạch toán dẫn đến sự thất thoát và không minh bạch. Một số địa phương phát sinh đơn thư khiếu nại, tố cáo, có trường hợp phải xử lý kỷ luật cán bộ.
3.1. Nâng Cao Chất Lượng Lập Dự Toán Chi Ngân Sách
Để nâng cao chất lượng lập dự toán chi ngân sách, cần tăng cường công tác dự báo, phân tích tình hình kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo sự tham gia của các đơn vị sử dụng ngân sách trong quá trình lập dự toán. Dự toán chi phải được xây dựng trên cơ sở các định mức, tiêu chuẩn chi tiêu hợp lý, đồng thời phải phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Cần khắc phục tình trạng lập dự toán còn mang tính hình thức, thiếu chính xác.
3.2. Tăng Cường Kiểm Tra Giám Sát Quá Trình Chi Ngân Sách
Công tác kiểm tra, giám sát quá trình chi ngân sách cần được thực hiện thường xuyên, liên tục và có hiệu quả. Cần tăng cường vai trò của các cơ quan thanh tra, kiểm toán trong việc phát hiện và xử lý các sai phạm trong quá trình chi ngân sách. Đồng thời, cần khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc giám sát chi ngân sách để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.
3.3. Đẩy Mạnh Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Trong Quản Lý Chi
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách sẽ giúp nâng cao hiệu quả, minh bạch và giảm thiểu rủi ro. Cần xây dựng hệ thống thông tin quản lý ngân sách đồng bộ, kết nối từ cấp huyện đến các xã, thị trấn. Đồng thời, cần đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác tài chính để có thể sử dụng thành thạo các phần mềm quản lý ngân sách.
IV. Kinh Nghiệm Quản Lý Chi Ngân Sách Từ Các Địa Phương Khác
Việc học hỏi kinh nghiệm quản lý chi ngân sách từ các địa phương khác có thể giúp huyện Thuận Thành nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực ngân sách. Các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội tương đồng có thể chia sẻ kinh nghiệm về lập dự toán, phân bổ, sử dụng và kiểm soát ngân sách. Đồng thời, cần nghiên cứu, áp dụng các mô hình quản lý ngân sách tiên tiến để phù hợp với điều kiện thực tế của huyện.
4.1. Bài Học Từ Thị Xã Từ Sơn Tỉnh Bắc Ninh
Thị xã Từ Sơn là một địa phương có nhiều kinh nghiệm trong quản lý chi ngân sách, đặc biệt là trong việc thu hút đầu tư và phát triển kinh tế. Huyện Thuận Thành có thể học hỏi kinh nghiệm của Từ Sơn về việc xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư, đồng thời tăng cường quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư.
4.2. Kinh Nghiệm Từ Huyện Thường Tín TP Hà Nội
Huyện Thường Tín có nhiều kinh nghiệm trong việc quản lý chi ngân sách cho các lĩnh vực như giáo dục, y tế và văn hóa. Huyện Thuận Thành có thể học hỏi kinh nghiệm của Thường Tín về việc xây dựng các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo nguồn lực ngân sách được sử dụng hiệu quả.
V. Đề Xuất Chính Sách Về Quản Lý Chi Ngân Sách Thuận Thành
Để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Thuận Thành, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành và sự tham gia của cộng đồng. Cần xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị sử dụng ngân sách. Đồng thời, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về ngân sách để nâng cao nhận thức của người dân về quyền và nghĩa vụ của mình trong việc quản lý và sử dụng ngân sách.
5.1. Kiến Nghị Đối Với Chính Phủ Và Bộ Tài Chính
Chính phủ và Bộ Tài chính cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về ngân sách, đồng thời tăng cường phân cấp quản lý ngân sách cho các địa phương. Cần có các chính sách hỗ trợ các địa phương khó khăn về nguồn thu ngân sách, đồng thời khuyến khích các địa phương chủ động khai thác các nguồn thu mới.
5.2. Kiến Nghị Đối Với UBND Tỉnh Bắc Ninh
UBND tỉnh Bắc Ninh cần tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, giám sát công tác quản lý ngân sách tại các địa phương. Cần có các chính sách ưu tiên đầu tư cho các huyện nghèo, đồng thời khuyến khích các huyện chủ động khai thác các tiềm năng, lợi thế để phát triển kinh tế - xã hội.
VI. Kết Luận Về Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước Hiện Nay
Quản lý chi ngân sách nhà nước là một nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả các cấp, các ngành và sự tham gia của cộng đồng. Việc nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống người dân và đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước. Huyện Thuận Thành cần tiếp tục đổi mới công tác quản lý ngân sách, học hỏi kinh nghiệm từ các địa phương khác và có các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế để nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực ngân sách.
6.1. Tầm Quan Trọng Của Minh Bạch Trong Quản Lý Ngân Sách
Minh bạch là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả quản lý ngân sách. Việc công khai thông tin về ngân sách sẽ giúp tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý, đồng thời tạo điều kiện cho người dân tham gia giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách.
6.2. Hướng Tới Phát Triển Bền Vững Trong Quản Lý Chi Ngân Sách
Quản lý chi ngân sách cần hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, đảm bảo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường. Cần ưu tiên đầu tư vào các lĩnh vực như giáo dục, y tế, năng lượng tái tạo và bảo vệ môi trường để đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước.
