Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) trên địa bàn cấp huyện đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh và hoạt động bộ máy nhà nước. Tại huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang, trong giai đoạn 2015-2019, công tác chi ngân sách đã có nhiều chuyển biến tích cực với cơ cấu chi hợp lý, góp phần phát triển đồng bộ kinh tế xã hội. Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều hạn chế như phân bổ chi chưa đồng đều, dàn trải, dẫn đến chậm tiến độ các công trình do thiếu vốn; định mức phân bổ chi quản lý hành chính, an ninh, quốc phòng còn thấp so với yêu cầu thực tế; công tác quản lý còn bất cập với sự chồng chéo chức năng và năng lực cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu. Luận văn nhằm phân tích thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Yên Dũng, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách trong giai đoạn tiếp theo. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung chính gồm lập dự toán chi NSNN, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm soát chi ngân sách, với phạm vi thời gian từ 2015 đến 2019. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần ổn định và phát triển kinh tế xã hội địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào quản lý chi ngân sách cấp huyện. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách như công cụ điều tiết kinh tế, đảm bảo cân đối thu chi, minh bạch và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực công. Quản lý chi ngân sách là quá trình tác động của Nhà nước nhằm đảm bảo các khoản chi đúng chế độ, tiết kiệm và phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế xã hội.

  • Mô hình chu trình quản lý ngân sách: Bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm soát chi ngân sách. Mỗi khâu có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính pháp lý, hiệu quả và minh bạch của công tác quản lý chi ngân sách.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chi ngân sách nhà nước cấp huyện, chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên, phân cấp quản lý ngân sách, công cụ quản lý ngân sách (pháp luật, mục lục ngân sách, kế hoạch hóa, kiểm toán), và các tiêu chí đánh giá quản lý chi ngân sách như chi đúng, đủ, kịp thời, tiết kiệm và cân đối thu chi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính với cỡ mẫu 100 đối tượng là cán bộ quản lý và chuyên viên tài chính tại các đơn vị thuộc huyện Yên Dũng, trong đó thu về 92 phiếu hợp lệ, đảm bảo độ tin cậy 95%. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ các cán bộ liên quan đến công tác quản lý chi ngân sách trên địa bàn.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: Số liệu thu chi ngân sách giai đoạn 2015-2019 từ các báo cáo của UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước huyện; các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Nghị định, Thông tư hướng dẫn.

  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát xã hội học bằng bảng hỏi với các cán bộ quản lý tài chính, thu thập ý kiến về thực trạng, khó khăn và đề xuất giải pháp.

Phương pháp phân tích gồm:

  • Thống kê mô tả: Mô tả số liệu thu chi ngân sách theo thời gian, cơ cấu chi, tỷ lệ phần trăm.

  • Phân tổ thống kê: Phân nhóm số liệu theo các tiêu chí để so sánh và đánh giá.

  • So sánh đối chiếu: So sánh số liệu qua các năm và với các huyện lân cận để nhận diện xu hướng và điểm khác biệt.

  • Tổng hợp và phân tích chuyên sâu: Đánh giá thực trạng, nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp.

Quy trình nghiên cứu gồm thu thập tài liệu, phân tích số liệu thứ cấp, khảo sát thực địa, xử lý dữ liệu và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Yên Dũng: Tổng thu ngân sách giai đoạn 2015-2019 tăng trưởng ổn định với GDP bình quân đầu người đạt khoảng 40 triệu đồng, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 15,55%. Cơ cấu chi ngân sách chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên chiếm tỷ lệ lớn trong tổng chi ngân sách. Tỷ lệ chi đầu tư xây dựng cơ bản trong tổng chi ngân sách nhà nước trên địa bàn đạt khoảng 30-35%, chi thường xuyên chiếm khoảng 60-65%.

  2. Hiệu quả lập dự toán chi ngân sách: Việc lập dự toán chi ngân sách được thực hiện theo quy trình tổng hợp từ dưới lên, dựa trên các căn cứ pháp lý và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy khoảng 25% đơn vị sử dụng ngân sách phản ánh dự toán chưa sát với nhu cầu thực tế, dẫn đến việc điều chỉnh dự toán nhiều lần trong năm.

  3. Chấp hành dự toán chi ngân sách: Tỷ lệ chấp hành dự toán chi ngân sách đạt khoảng 85-90% qua các năm, tuy nhiên vẫn còn tình trạng chi vượt dự toán hoặc chi chưa đúng mục đích. Việc bổ sung dự toán theo vụ việc chiếm khoảng 10-15% tổng chi ngân sách, gây khó khăn trong quản lý và kiểm soát.

  4. Kiểm soát và quyết toán chi ngân sách: Công tác kiểm soát chi ngân sách được thực hiện bởi Kho bạc Nhà nước và Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, tuy nhiên hiệu quả kiểm soát còn hạn chế do thiếu nhân lực chuyên môn và công nghệ thông tin hỗ trợ. Tỷ lệ quyết toán đúng hạn đạt khoảng 80%, còn lại chậm trễ do thủ tục phức tạp và thiếu phối hợp giữa các đơn vị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm sự chồng chéo trong phân công chức năng quản lý giữa các cơ quan, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, và hệ thống pháp luật, quy định chưa đồng bộ, chưa sát thực tế phát sinh nhiệm vụ chi. So với các huyện lân cận như Lục Ngạn và Tân Yên, huyện Yên Dũng có mức độ chấp hành dự toán và kiểm soát chi ngân sách thấp hơn khoảng 5-7%, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý.

Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách còn hạn chế, chưa tận dụng được các phần mềm quản lý hiện đại như Tabmis để theo dõi, giám sát chi tiết các khoản chi. Điều này ảnh hưởng đến tính minh bạch và kịp thời trong công tác quản lý chi ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ trọng chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên qua các năm, biểu đồ so sánh tỷ lệ chấp hành dự toán và quyết toán chi ngân sách giữa các huyện, cũng như bảng tổng hợp ý kiến khảo sát về hiệu quả quản lý chi ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi ngân sách: Tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, đơn vị sử dụng ngân sách để xây dựng dự toán sát với nhu cầu thực tế, giảm thiểu việc điều chỉnh dự toán trong năm. Áp dụng phần mềm quản lý dự toán hiện đại, hoàn thành trong vòng 1 năm, do UBND huyện chủ trì phối hợp Phòng Tài chính - Kế hoạch thực hiện.

  2. Nâng cao hiệu quả chấp hành dự toán chi ngân sách: Xây dựng quy trình chặt chẽ, minh bạch trong việc phân bổ và sử dụng ngân sách, hạn chế chi vượt dự toán. Tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách tại các đơn vị sử dụng vốn, thực hiện thường xuyên hàng quý. Chủ thể thực hiện là Kho bạc Nhà nước huyện và Phòng Tài chính - Kế hoạch.

  3. Cải tiến công tác quyết toán và kiểm soát chi ngân sách: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý quyết toán, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, nâng cao tỷ lệ quyết toán đúng hạn lên trên 95% trong 2 năm tới. Tăng cường đào tạo cán bộ chuyên môn về kiểm soát chi ngân sách.

  4. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các lớp tập huấn, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện, đặc biệt về kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và pháp luật ngân sách. Thực hiện định kỳ hàng năm, do UBND huyện phối hợp Sở Tài chính tổ chức.

  5. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và quy định quản lý chi ngân sách: Đề xuất các cơ quan cấp trên rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý chi ngân sách nhà nước, đảm bảo tính đồng bộ, phù hợp với thực tiễn địa phương. Chủ thể thực hiện là Bộ Tài chính và UBND tỉnh Bắc Giang.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính cấp huyện và xã: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách, giúp nâng cao năng lực lập dự toán, chấp hành và kiểm soát chi ngân sách hiệu quả.

  2. Các cơ quan tài chính, kế hoạch và Kho bạc Nhà nước: Tài liệu tham khảo hữu ích để hoàn thiện quy trình quản lý chi ngân sách, cải tiến công tác kiểm soát và quyết toán ngân sách tại địa phương.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý chi ngân sách cấp huyện, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và học tập.

  4. Lãnh đạo địa phương và các cơ quan quản lý nhà nước: Giúp nhận diện các tồn tại, hạn chế trong quản lý chi ngân sách, từ đó xây dựng chính sách, giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý chi ngân sách cấp huyện bao gồm lập dự toán chi ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán chi ngân sách và kiểm soát chi ngân sách. Mỗi khâu đảm bảo các khoản chi được thực hiện đúng quy định, tiết kiệm và hiệu quả.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi ngân sách tại huyện Yên Dũng?
    Các yếu tố gồm năng lực cán bộ quản lý, hệ thống pháp luật và quy định, điều kiện kinh tế xã hội địa phương, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

  3. Tại sao việc lập dự toán chi ngân sách lại quan trọng?
    Lập dự toán chi ngân sách là bước đầu tiên trong chu trình quản lý ngân sách, giúp xác định nguồn lực tài chính cần thiết, phân bổ hợp lý cho các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo cân đối thu chi và hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách?
    Cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ chuyên môn, hoàn thiện quy trình kiểm soát, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tài chính, Kho bạc và đơn vị sử dụng ngân sách, đồng thời tăng cường thanh tra, giám sát.

  5. Giải pháp nào giúp giảm thiểu tình trạng chi vượt dự toán?
    Hoàn thiện quy trình lập dự toán sát thực tế, tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách, xử lý nghiêm các vi phạm, nâng cao năng lực quản lý và ý thức trách nhiệm của cán bộ quản lý ngân sách tại các đơn vị sử dụng vốn.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Yên Dũng giai đoạn 2015-2019, chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế trong công tác quản lý.
  • Nghiên cứu xác định các nhân tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi ngân sách, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
  • Các giải pháp tập trung vào hoàn thiện công tác lập dự toán, nâng cao hiệu quả chấp hành dự toán, cải tiến công tác quyết toán và kiểm soát chi ngân sách, đồng thời tăng cường đào tạo cán bộ và hoàn thiện hệ thống pháp luật.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội huyện Yên Dũng và có thể áp dụng tham khảo cho các địa phương tương tự.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý tài chính, UBND huyện và các đơn vị liên quan phối hợp triển khai các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo để đạt được mục tiêu quản lý chi ngân sách hiệu quả, minh bạch và bền vững.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan nên tổ chức hội thảo, tập huấn phổ biến kết quả nghiên cứu và triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao năng lực quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Yên Dũng.