I. Tổng Quan Về Thực Hành Quyền Công Tố Xét Xử Sơ Thẩm
Thực hành quyền công tố của VKSND là thực hành quyền lực nhà nước trong tư pháp. Không ai thay thế VKSND trong truy tố tội phạm ra Tòa. Mục đích là mọi hành vi, người phạm tội phải được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm. Đảng ta đã quan tâm đến công tác này, thể hiện trong Nghị quyết 08-NQ/TW và Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX. Hiến pháp 2013 và Luật Tổ chức VKSND 2014 khẳng định: “Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố…” [15]. Thực hành quyền công tố là hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng hình sự để thực hiện việc buộc tội của Nhà nước. Thời gian qua, công tác này đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, hạn chế oan sai và xử lý kịp thời tội phạm, bảo vệ lợi ích của Nhà nước. Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế, bất cập như oan sai, bỏ lọt tội phạm, chất lượng xét hỏi của KSV còn hạn chế.
1.1. Bản Chất Của Quyền Công Tố Trong Tố Tụng Hình Sự
Quyền công tố là hoạt động buộc tội của Nhà nước đối với người phạm tội, được thực hiện từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự. Đây là chức năng quan trọng của Viện kiểm sát nhân dân, đảm bảo mọi hành vi phạm tội được xử lý theo pháp luật. Việc thực hiện quyền công tố một cách hiệu quả góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và cá nhân, đồng thời duy trì an ninh trật tự, an toàn xã hội.
1.2. Vai Trò Của Kiểm Sát Viên Tại Phiên Tòa Sơ Thẩm
Kiểm sát viên đóng vai trò quan trọng tại phiên tòa sơ thẩm, là người đại diện cho Viện kiểm sát, thực hiện việc công tố và tranh tụng. Kiểm sát viên có trách nhiệm trình bày cáo trạng, đưa ra chứng cứ buộc tội, tham gia xét hỏi và tranh luận với luật sư bào chữa. Chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên có ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả xét xử của vụ án, do đó đòi hỏi Kiểm sát viên phải có kiến thức pháp luật vững vàng, kỹ năng tranh tụng sắc bén và tinh thần trách nhiệm cao.
II. Các Vấn Đề Thường Gặp Khi Thực Hành Quyền Công Tố Sơ Thẩm
Thực tiễn cho thấy công tác thực hành quyền công tố vẫn còn những hạn chế, bất cập như: vẫn còn một số vụ án truy tố oan, sai gây bức xúc trong nhân dân, tình trạng bỏ lọt tội phạm, chất lượng xét hỏi của KSV còn hạn chế, KSV chưa làm tốt công tác chuẩn bị cho hoạt động xét xử, chất lượng tranh tụng trong nhiều phiên tòa chưa thực sự đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp. Vì vậy, cải cách tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động thực hành quyền công tố của VKSND là một đòi hỏi cấp bách của Đảng, Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Viện Kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố…; được tổ chức phù hợp với hệ thống tổ chức của Tòa án; tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra”.
2.1. Nhận Diện Các Vi Phạm Tố Tụng Hình Sự Phổ Biến
Trong quá trình thực hành quyền công tố, Kiểm sát viên cần nhận diện các vi phạm tố tụng hình sự phổ biến, như vi phạm về thu thập chứng cứ, vi phạm về quyền của bị can, bị cáo, vi phạm về trình tự thủ tục xét xử. Việc phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm tố tụng này góp phần đảm bảo tính hợp pháp và công bằng của quá trình xét xử, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.
2.2. Bất Cập Trong Thu Thập Và Đánh Giá Chứng Cứ
Một trong những thách thức lớn trong thực hành quyền công tố là vấn đề thu thập và đánh giá chứng cứ. Chứng cứ phải được thu thập hợp pháp, đầy đủ và khách quan, đồng thời phải được đánh giá một cách toàn diện, có căn cứ. Bất cập trong thu thập và đánh giá chứng cứ có thể dẫn đến sai sót trong quá trình truy tố và xét xử, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên liên quan và uy tín của cơ quan tư pháp.
III. Phương Pháp Nâng Cao Chất Lượng Công Tố Xét Xử Sơ Thẩm
Xuất phát từ thực tiễn nêu trên, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao, phức tạp của công cuộc đấu tranh chống và phòng ngừa vi phạm pháp luật, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, tổ chức và công dân, với trách nhiệm là một công chức trong ngành, công tác ở một địa bàn cụ thể, học viên đã chọn đề tài: “Thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi” làm luận văn thạc sỹ chuyên ngành Luật hình sự là cần thiết về lý luận cũng như thực tiễn. Mục đích nghiên cứu là đề xuất giải pháp tăng cường công tác thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại VKSND huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian đến.
3.1. Tăng Cường Đào Tạo Bồi Dưỡng Kiểm Sát Viên Sơ Thẩm
Để nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng Kiểm sát viên sơ thẩm về kiến thức pháp luật, kỹ năng tranh tụng, kỹ năng thu thập và đánh giá chứng cứ. Chương trình đào tạo, bồi dưỡng cần được thiết kế phù hợp với yêu cầu thực tiễn, chú trọng cập nhật các quy định mới của pháp luật và các án lệ quan trọng. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để Kiểm sát viên tham gia các hội thảo, diễn đàn khoa học để trao đổi kinh nghiệm và nâng cao trình độ chuyên môn.
3.2. Cải Thiện Cơ Sở Vật Chất Trang Thiết Bị Hỗ Trợ Công Tác
Cơ sở vật chất, trang thiết bị đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả công tác của Kiểm sát viên. Cần đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, như máy tính, phần mềm quản lý hồ sơ, hệ thống ghi âm, ghi hình tại phiên tòa. Việc trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị giúp Kiểm sát viên thực hiện công việc một cách nhanh chóng, chính xác và hiệu quả.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Kinh Nghiệm Từ Huyện Mộ Đức QN
Thời gian qua, công tác thực hành quyền công tố của VKSND đã đạt được những kết quả quan trọng, đã hạn chế tình trạng truy tố oan sai, đã phát hiện, khởi tố, xử lý kịp thời các hành vi phạm tội và tội phạm, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân góp phần hiệu quả trong công cuộc đấu tranh phòng và chống tội phạm, giữ vững an ninh trật tự, an toàn xã hội. Nghiên cứu công tác thực hành quyền công tố trong hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hình sự huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi là rất cần thiết, trên cơ sở đó sẽ đưa ra các giải pháp để tiếp tục tăng cường hoạt động này nhằm đáp ứng được yêu cầu của địa phương và tiến trình cải cách tư pháp hiện nay.
4.1. Phân Tích Các Vụ Án Điển Hình Tại Mộ Đức
Việc phân tích các vụ án điển hình tại huyện Mộ Đức giúp rút ra những kinh nghiệm quý báu trong thực hành quyền công tố. Cần chú trọng phân tích các vụ án có tính chất phức tạp, dư luận xã hội quan tâm, hoặc các vụ án có sai sót trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử. Từ đó, xác định những điểm mạnh, điểm yếu trong công tác thực hành quyền công tố và đề xuất các giải pháp khắc phục.
4.2. Đánh Giá Hiệu Quả Công Tác Thực Hành Quyền Công Tố
Đánh giá hiệu quả công tác thực hành quyền công tố là một bước quan trọng để xác định những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế. Việc đánh giá cần dựa trên các tiêu chí cụ thể, như số lượng vụ án được giải quyết, tỷ lệ oan sai, tỷ lệ bỏ lọt tội phạm, chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên. Kết quả đánh giá là cơ sở để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác trong thời gian tới.
V. Giải Pháp Cải Thiện Thực Hành Quyền Công Tố Tại Quảng Ngãi
Các công trình nghiên cứu trên với những cách tiếp cận khác nhau, đã làm rõ một số vấn đề liên quan trực tiếp và gián tiếp đến các vấn đề lý luận, thực tiễn cũng như định hướng, giải pháp giải quyết vấn đề liên quan đến đề tài. Một số công trình nghiên cứu đã tập trung vào nội dung thực hành quyền công tố của VKSND trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại một số địa phương cụ thể, và đề xuất các giải pháp gắn liền với điều kiện kinh tế, xã hội của địa phương đó.
5.1. Hoàn Thiện Thể Chế Pháp Luật Về Tố Tụng Hình Sự
Để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thực hành quyền công tố, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật về tố tụng hình sự. Việc sửa đổi, bổ sung các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự cần đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng, phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp. Đặc biệt, cần chú trọng đến các quy định về thu thập, đánh giá chứng cứ, quyền của bị can, bị cáo và thủ tục tranh tụng tại phiên tòa.
5.2. Tăng Cường Kiểm Tra Giám Sát Hoạt Động Tố Tụng
Công tác kiểm tra, giám sát hoạt động tố tụng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính hợp pháp và công bằng của quá trình xét xử. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng, đặc biệt là hoạt động điều tra, truy tố, xét xử. Việc phát hiện và xử lý nghiêm minh các vi phạm tố tụng góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan và củng cố niềm tin của nhân dân vào hệ thống tư pháp.
VI. Tương Lai Của Công Tác Thực Hành Quyền Công Tố Tại VN
Các kết quả nêu trên sẽ được tác giả tiếp tục kế thừa có chọn lọc, vận dụng hợp lý vào các nội dung cụ thể của luận văn. Tuy nhiên, tác giả nhận thấy, thực hành quyền công tố của VKSND trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cần tiếp tục được làm rõ thêm một số vấn đề, đặc biệt là trong quá trình thực thi Bộ luật Hình sự 2015 và Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, cũng như yêu cầu thực hiện chiến lược cải cách tư pháp hiện nay.
6.1. Đẩy Mạnh Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin
Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thực hành quyền công tố mang lại nhiều lợi ích, như tăng cường tính minh bạch, nâng cao hiệu quả quản lý hồ sơ, hỗ trợ Kiểm sát viên trong việc thu thập, đánh giá chứng cứ. Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động tố tụng, như xây dựng cơ sở dữ liệu về các vụ án hình sự, phát triển phần mềm hỗ trợ tranh tụng, triển khai hệ thống xét xử trực tuyến.
6.2. Nâng Cao Nhận Thức Của Cộng Đồng Về Pháp Luật
Nâng cao nhận thức của cộng đồng về pháp luật là một yếu tố quan trọng để phòng ngừa tội phạm và tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thực hành quyền công tố. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người dân, đặc biệt là các quy định về quyền và nghĩa vụ của công dân trong tố tụng hình sự. Việc nâng cao nhận thức pháp luật giúp người dân chủ động bảo vệ quyền lợi của mình và hợp tác với các cơ quan chức năng trong đấu tranh phòng chống tội phạm.
