Tổng quan nghiên cứu

Huyện Bình Khê, nay là huyện Tây Sơn thuộc tỉnh Bình Định, là vùng đất có truyền thống lịch sử lâu đời và nhiều di tích văn hóa quan trọng. Từ khi thành lập năm 1888 đến năm 1945, huyện Bình Khê đã trải qua nhiều biến động về địa giới hành chính, kinh tế - xã hội và chính trị, đặc biệt là trong thời kỳ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc làm Tri huyện (1909-1910). Di tích lịch sử huyện đường Bình Khê được xếp hạng cấp tỉnh năm 2000 và cấp quốc gia năm 2017, là minh chứng vật chất cho quá trình phát triển và truyền thống yêu nước của nhân dân địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm rõ lịch sử hình thành, bộ máy cai trị, cũng như quá trình xây dựng, bảo tồn và phát huy giá trị di tích huyện đường Bình Khê. Nghiên cứu còn đánh giá tác động của di tích đến đời sống văn hóa - xã hội và tiềm năng phát triển du lịch địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm giai đoạn từ khi thành lập huyện Bình Khê đến năm 1945, với trọng tâm là thời kỳ cụ Nguyễn Sinh Sắc làm Tri huyện, đồng thời khảo sát hiện trạng di tích tại huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc bổ sung tư liệu lịch sử địa phương, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, đồng thời khai thác tiềm năng du lịch từ di tích lịch sử huyện đường Bình Khê, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Định.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên quan điểm lịch sử theo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về lịch sử và di tích lịch sử, nhấn mạnh vai trò của di tích trong việc phản ánh quá trình phát triển xã hội và truyền thống văn hóa. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết về di tích lịch sử - văn hóa như tài sản vật chất và tinh thần của dân tộc, có giá trị giáo dục và phát triển kinh tế xã hội.
  • Mô hình “chế độ lưỡng thể” trong quản lý hành chính thời thực dân phong kiến, thể hiện sự tồn tại song song và mâu thuẫn giữa bộ máy cai trị phong kiến và thực dân Pháp.

Các khái niệm chính bao gồm: huyện đường (trung tâm hành chính cấp huyện thời phong kiến), bộ máy cai trị phong kiến và thực dân, di tích lịch sử - văn hóa, truyền thống yêu nước, và phát triển du lịch văn hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập từ nhiều loại tư liệu đa dạng: văn kiện Đảng, sách lịch sử địa phương, hồ sơ khoa học xếp hạng di tích, văn bản hành chính triều Nguyễn và thực dân Pháp, tài liệu mật thám, hồi ký nhân chứng, tranh ảnh và bản đồ lịch sử.

Phương pháp nghiên cứu chủ yếu là phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp logic, nhằm phục dựng bức tranh lịch sử một cách hệ thống và khoa học. Ngoài ra, các phương pháp bổ trợ như sưu tầm, phân tích, tổng hợp, điền dã, phỏng vấn và điều tra cũng được sử dụng để làm phong phú và hoàn thiện luận văn.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các tài liệu liên quan đến huyện Bình Khê và huyện đường Bình Khê trong giai đoạn 1888-1945, cùng với khảo sát thực địa di tích tại huyện Tây Sơn. Phương pháp chọn mẫu tập trung vào các tài liệu có giá trị lịch sử, pháp lý và văn hóa đặc thù, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2023, bao gồm giai đoạn thu thập tư liệu, phân tích, viết luận văn và hoàn thiện hồ sơ khoa học di tích.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quá trình hình thành và phát triển huyện Bình Khê: Huyện được thành lập năm 1888, ban đầu gồm 4 tổng với 46 thôn, dân số khoảng 14.000 người, tăng lên khoảng 50.000 người trước năm 1945. Địa giới hành chính nhiều lần thay đổi, đặc biệt sau năm 1945 khi huyện Bình Khê hợp nhất với huyện Vĩnh Thạnh thành huyện Tây Sơn.
  2. Bộ máy cai trị và chính quyền địa phương: Huyện đường Bình Khê là trung tâm hành chính cấp huyện, do Tri huyện đứng đầu. Bộ máy cai trị gồm các chức vụ như Lại mục, Thừa biện, Lệ mục, Chánh tổng và Xã trưởng. Thời kỳ thực dân Pháp, tồn tại song song bộ máy phong kiến và bộ máy cai trị thực dân, tạo nên chế độ “lưỡng thể” với sự kiểm soát chặt chẽ của Pháp.
  3. Vai trò của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc: Giữ chức Tri huyện Bình Khê từ tháng 7/1909 đến tháng 1/1910, cụ là vị quan yêu nước, thương dân, thường đứng về phía nông dân chống lại cường hào ác bá. Cụ bị cách chức do xung đột với chính quyền thực dân và phong kiến, nhưng để lại hình ảnh thanh liêm, chính trực trong lòng nhân dân.
  4. Di tích huyện đường Bình Khê và tác động xã hội: Di tích được xếp hạng cấp tỉnh năm 2000 và cấp quốc gia năm 2017, là nơi lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa và tinh thần của địa phương. Di tích góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về truyền thống yêu nước, đồng thời có tiềm năng phát triển du lịch văn hóa, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hình thành huyện Bình Khê gắn liền với sự mở rộng lãnh thổ và tổ chức hành chính của triều Nguyễn, đồng thời chịu ảnh hưởng sâu sắc của chính sách cai trị thực dân Pháp. Bộ máy cai trị lưỡng thể tạo ra nhiều mâu thuẫn, dẫn đến các cuộc đấu tranh của nhân dân địa phương. Cụ Nguyễn Sinh Sắc là biểu tượng của tinh thần yêu nước và chính trực trong bối cảnh xã hội đầy biến động, thể hiện sự phản kháng âm thầm nhưng kiên cường trước áp bức.

So sánh với các nghiên cứu khác, luận văn đã tổng hợp và hệ thống hóa thông tin một cách chi tiết hơn về huyện đường Bình Khê, đặc biệt là về vai trò của cụ Nguyễn Sinh Sắc và quá trình hình thành di tích. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ dân số theo thời gian, sơ đồ tổ chức bộ máy hành chính và bản đồ địa giới hành chính thay đổi qua các giai đoạn.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích mà còn góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, nâng cao nhận thức cộng đồng và khai thác tiềm năng du lịch văn hóa, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác bảo tồn và tôn tạo di tích: Thực hiện các dự án bảo tồn kiến trúc và cảnh quan di tích huyện đường Bình Khê trong vòng 3 năm tới, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Định chủ trì phối hợp với các chuyên gia di sản.
  2. Phát triển du lịch văn hóa gắn với di tích lịch sử: Xây dựng các tour du lịch lịch sử - văn hóa kết hợp tham quan di tích huyện đường Bình Khê, hướng tới tăng lượng khách du lịch lên khoảng 20% trong 5 năm tới, do Ban Quản lý Di tích và các doanh nghiệp du lịch địa phương thực hiện.
  3. Đẩy mạnh công tác giáo dục truyền thống lịch sử địa phương: Tích hợp nội dung về huyện đường Bình Khê và cụ Nguyễn Sinh Sắc vào chương trình giảng dạy lịch sử tại các trường học trong tỉnh, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tham quan thực tế hàng năm nhằm nâng cao nhận thức thế hệ trẻ.
  4. Xây dựng hồ sơ khoa học và quảng bá di tích: Hoàn thiện hồ sơ khoa học di tích huyện đường Bình Khê, tổ chức các hội thảo khoa học, xuất bản tài liệu, phim tư liệu để quảng bá rộng rãi giá trị di tích trong và ngoài nước trong vòng 2 năm tới.
  5. Hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương từ di tích: Khuyến khích phát triển các sản phẩm thủ công truyền thống, dịch vụ lưu trú, ẩm thực địa phương gắn với du lịch di tích, nhằm tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu lịch sử và văn hóa: Luận văn cung cấp tư liệu hệ thống về lịch sử huyện Bình Khê, bộ máy cai trị và di tích lịch sử, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử địa phương và lịch sử Việt Nam thời cận đại.
  2. Cán bộ quản lý di tích và du lịch: Thông tin về quá trình bảo tồn, phát huy giá trị di tích và đề xuất phát triển du lịch giúp các cán bộ hoạch định chính sách và quản lý di tích có cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch phù hợp.
  3. Giáo viên và học sinh các trường phổ thông: Nội dung luận văn giúp bổ sung kiến thức lịch sử địa phương, phục vụ công tác giảng dạy và học tập, đồng thời tạo điều kiện tổ chức các hoạt động ngoại khóa, giáo dục truyền thống.
  4. Cộng đồng dân cư địa phương và doanh nghiệp du lịch: Hiểu rõ giá trị lịch sử và tiềm năng phát triển kinh tế từ di tích, từ đó nâng cao ý thức bảo vệ di sản và khai thác hiệu quả các cơ hội kinh doanh liên quan đến du lịch văn hóa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Huyện đường Bình Khê là gì và có ý nghĩa như thế nào?
    Huyện đường Bình Khê là trung tâm hành chính cấp huyện thời phong kiến, nơi đặt bộ máy cai trị và quản lý địa phương. Di tích này lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa, phản ánh truyền thống yêu nước và quá trình phát triển xã hội của huyện Bình Khê.

  2. Ai là cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc và vai trò của ông tại Bình Khê?
    Nguyễn Sinh Sắc là một nhà nho yêu nước, giữ chức Tri huyện Bình Khê từ 1909 đến 1910. Ông nổi tiếng thanh liêm, thương dân, chống lại cường hào và chính quyền thực dân phong kiến, để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử địa phương.

  3. Tại sao huyện Bình Khê có bộ máy cai trị “lưỡng thể”?
    Do sự tồn tại song song của bộ máy cai trị phong kiến do triều đình Huế bổ nhiệm và bộ máy cai trị thực dân Pháp, tạo ra sự kiểm soát chặt chẽ và mâu thuẫn trong quản lý hành chính, gọi là chế độ “lưỡng thể”.

  4. Di tích huyện đường Bình Khê đã được bảo tồn như thế nào?
    Di tích được xếp hạng cấp tỉnh năm 2000 và cấp quốc gia năm 2017. Các dự án bảo tồn, tôn tạo và xây dựng khu tưởng niệm cụ Nguyễn Sinh Sắc đã được triển khai, góp phần giữ gìn và phát huy giá trị di tích.

  5. Di tích huyện đường Bình Khê có tiềm năng phát triển du lịch ra sao?
    Di tích có giá trị lịch sử và văn hóa đặc sắc, kết hợp với cảnh quan thiên nhiên và truyền thống địa phương, tạo điều kiện phát triển du lịch văn hóa, giáo dục truyền thống và thúc đẩy kinh tế địa phương.

Kết luận

  • Huyện Bình Khê là vùng đất có truyền thống lịch sử lâu đời, với nhiều biến động về địa giới hành chính và bộ máy cai trị từ 1888 đến 1945.
  • Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là biểu tượng của tinh thần yêu nước, chính trực trong thời kỳ phong kiến thực dân, để lại dấu ấn sâu sắc tại huyện Bình Khê.
  • Di tích huyện đường Bình Khê có giá trị lịch sử, văn hóa và tinh thần to lớn, được bảo tồn và xếp hạng cấp quốc gia, góp phần giáo dục truyền thống và phát triển du lịch.
  • Luận văn đã tổng hợp, hệ thống hóa tư liệu lịch sử và đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị di tích, đồng thời khai thác tiềm năng kinh tế từ du lịch văn hóa.
  • Các bước tiếp theo bao gồm hoàn thiện hồ sơ khoa học, triển khai dự án bảo tồn, phát triển du lịch và tăng cường giáo dục truyền thống, nhằm phát huy tối đa giá trị di tích huyện đường Bình Khê.

Quý độc giả và các nhà nghiên cứu quan tâm có thể sử dụng luận văn này làm tài liệu tham khảo để hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa và tiềm năng phát triển của huyện Bình Khê, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản quý báu của dân tộc.