Tổng quan nghiên cứu

Huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh, với diện tích tự nhiên khoảng 71.361 ha và dân số khoảng 75 nghìn người, là huyện đảo duy nhất của thành phố, có vị trí địa lý đặc biệt với hơn 70% diện tích là rừng ngập mặn và sông rạch. Từ năm 2016 đến 2021, hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân (HĐND) huyện Cần Giờ đã được tái lập và từng bước hoàn thiện nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng và cải thiện đời sống nhân dân địa phương. Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 đã quy định rõ chức năng giám sát của HĐND, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho hoạt động này.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy hoạt động giám sát của HĐND huyện Cần Giờ còn nhiều hạn chế như chưa thường xuyên, hiệu quả chưa cao, một số kiến nghị chưa được thực hiện nghiêm túc. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng, đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND huyện trong giai đoạn 2016-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công, đặc biệt là:

  • Lý thuyết về chức năng giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước: Giám sát được hiểu là hoạt động theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện pháp luật và nghị quyết nhằm đảm bảo quyền lực nhà nước được thực thi đúng đắn.
  • Mô hình tổ chức bộ máy nhà nước địa phương: HĐND cấp huyện là cơ quan quyền lực nhà nước đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, có chức năng quyết định và giám sát.
  • Khái niệm giám sát và phân biệt với kiểm tra, thanh tra: Giám sát là hoạt động chủ động, thường xuyên, có tính pháp lý và chính trị cao, khác với kiểm tra và thanh tra về phạm vi, phương pháp và hậu quả pháp lý.
  • Các yếu tố bảo đảm hoạt động giám sát: Bao gồm yếu tố chính trị (sự lãnh đạo của Đảng), pháp lý (văn bản quy phạm pháp luật), tổ chức bộ máy và nguồn nhân lực, kinh tế (nguồn lực tài chính).

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: giám sát, chức năng giám sát của HĐND, đối tượng giám sát, hình thức giám sát, vai trò và yêu cầu của hoạt động giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu, báo cáo hoạt động giám sát của HĐND huyện Cần Giờ giai đoạn 2016-2021.
  • Tài liệu pháp luật liên quan như Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND 2015.
  • Phỏng vấn, khảo sát ý kiến đại biểu HĐND, cán bộ công chức và người dân địa phương.
  • So sánh với hoạt động giám sát của HĐND các huyện, quận khác trong TP.HCM.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng 100 đại biểu và cán bộ liên quan, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích định tính và so sánh tỷ lệ phần trăm các chỉ số hiệu quả hoạt động giám sát. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu đại biểu và tổ chức bộ máy HĐND huyện Cần Giờ: HĐND huyện có 35 đại biểu, trong đó đại biểu chuyên trách chiếm khoảng 30%. Tổ chức bộ máy gồm Thường trực HĐND và 3 Ban chuyên trách, hoạt động theo quy định pháp luật. Số lượng các tổ đại biểu là 5, đảm bảo đại diện cho các xã, thị trấn.

  2. Hoạt động giám sát tại kỳ họp và giữa hai kỳ họp: Trong giai đoạn 2016-2021, HĐND huyện tổ chức trung bình 4 kỳ họp/năm, với khoảng 15 cuộc giám sát chuyên đề được thực hiện. Tỷ lệ các cuộc giám sát có kết luận và kiến nghị đạt khoảng 85%, trong đó 70% kiến nghị được các cơ quan thực hiện đúng hạn.

  3. Chất lượng và hiệu quả hoạt động giám sát: Khoảng 60% đại biểu đánh giá hoạt động giám sát có hiệu quả trung bình đến cao. Tuy nhiên, 40% phản ánh còn tồn tại hạn chế như nội dung giám sát chưa tập trung, hình thức giám sát chủ yếu là nghe báo cáo văn bản, thiếu khảo sát thực tế. Thời gian giám sát trung bình mỗi cuộc khoảng 5 ngày, chưa đủ để phát hiện sâu các vấn đề.

  4. Nguyên nhân hạn chế: Bao gồm năng lực đại biểu còn hạn chế (khoảng 35% đại biểu chưa có trình độ chuyên môn cao), sự phối hợp giữa HĐND với các cơ quan liên quan chưa chặt chẽ, nguồn kinh phí cho hoạt động giám sát còn hạn chế (chỉ đạt khoảng 60% nhu cầu thực tế), và một số cán bộ, tổ chức chưa nhận thức đầy đủ về vai trò giám sát.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động giám sát của HĐND huyện Cần Giờ đã có những bước tiến đáng kể so với giai đoạn trước năm 2016, phù hợp với quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 và Luật Hoạt động giám sát 2015. Tuy nhiên, hiệu quả giám sát chưa đạt mức tối ưu do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.

So sánh với một số huyện khác trong TP.HCM, tỷ lệ kiến nghị được thực hiện của Cần Giờ thấp hơn khoảng 10%, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực và cải tiến phương pháp giám sát. Việc chủ yếu dựa vào báo cáo văn bản và thiếu khảo sát thực tế làm giảm tính thực tiễn và khả năng phát hiện sai phạm. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ các hình thức giám sát và mức độ thực hiện kiến nghị sẽ minh họa rõ nét hơn các điểm mạnh, yếu.

Ngoài ra, sự phối hợp chưa đồng bộ giữa HĐND với các cơ quan như UBND, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị xã hội làm giảm hiệu quả tổng thể của hoạt động giám sát. Việc đầu tư kinh phí chưa tương xứng cũng ảnh hưởng đến chất lượng các đoàn giám sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đại biểu HĐND: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, pháp luật và kỹ năng giám sát cho đại biểu, đặc biệt là đại biểu chuyên trách. Mục tiêu đạt 90% đại biểu có trình độ chuyên môn phù hợp trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: HĐND huyện phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia.

  2. Đổi mới phương pháp giám sát: Tăng cường khảo sát thực tế, sử dụng công nghệ thông tin trong thu thập và phân tích dữ liệu giám sát. Xây dựng kế hoạch giám sát chi tiết, tập trung vào các lĩnh vực trọng điểm như kinh tế, xã hội, đất đai. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024. Chủ thể: Thường trực HĐND và các Ban chuyên trách.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa HĐND, UBND, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị xã hội trong công tác giám sát, tránh chồng chéo và nâng cao hiệu quả. Thời gian: trong vòng 12 tháng. Chủ thể: HĐND huyện, UBND huyện, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc huyện.

  4. Bảo đảm nguồn kinh phí và điều kiện vật chất: Đề xuất cấp trên tăng kinh phí cho hoạt động giám sát, đồng thời xây dựng quy chế phụ cấp cho đại biểu chuyên trách và cán bộ giúp việc. Mục tiêu đạt 100% nhu cầu kinh phí trong 3 năm tới. Chủ thể: HĐND huyện, Sở Tài chính TP.HCM.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình: Đẩy mạnh công tác thông tin, báo cáo kết quả giám sát đến cử tri và nhân dân qua các phương tiện truyền thông đại chúng, tổ chức tiếp xúc cử tri định kỳ. Chủ thể: Đại biểu HĐND, Văn phòng HĐND huyện. Thời gian: liên tục hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về chức năng, nhiệm vụ và phương pháp giám sát, từ đó thực hiện hiệu quả hơn vai trò đại diện cho nhân dân.

  2. Cán bộ quản lý nhà nước tại địa phương: Hiểu rõ hơn về vai trò giám sát của HĐND, từ đó phối hợp chặt chẽ, nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành các lĩnh vực kinh tế - xã hội.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên chuyên ngành quản lý công và chính trị học: Tài liệu tham khảo có giá trị về lý luận và thực tiễn hoạt động giám sát của cơ quan dân cử cấp huyện tại Việt Nam.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Tham khảo để tăng cường phối hợp giám sát, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát xã hội và quyền làm chủ của nhân dân.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giám sát của HĐND huyện Cần Giờ có vai trò gì trong phát triển địa phương?
    Hoạt động giám sát giúp đảm bảo việc thực hiện pháp luật, nghị quyết của HĐND và chính sách địa phương, góp phần phát hiện và xử lý kịp thời các tồn tại, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  2. Phương pháp giám sát nào được HĐND huyện Cần Giờ sử dụng phổ biến?
    HĐND huyện chủ yếu sử dụng hình thức xem xét báo cáo công tác, tổ chức đoàn giám sát và chất vấn tại kỳ họp. Tuy nhiên, khảo sát thực tế còn hạn chế, cần được tăng cường.

  3. Nguyên nhân chính khiến hoạt động giám sát chưa đạt hiệu quả cao?
    Bao gồm năng lực đại biểu còn hạn chế, phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ, nguồn kinh phí chưa đủ và nhận thức của một số cán bộ, tổ chức về vai trò giám sát chưa đầy đủ.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực đại biểu HĐND trong giám sát?
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng giám sát, cập nhật kiến thức pháp luật và thực tiễn quản lý nhà nước, đồng thời tăng cường thực hành giám sát thực tế.

  5. Vai trò của sự phối hợp giữa HĐND với các tổ chức khác trong hoạt động giám sát?
    Phối hợp giúp tránh chồng chéo, tận dụng nguồn lực, thông tin đa chiều, nâng cao hiệu quả giám sát và đảm bảo các kiến nghị được thực hiện kịp thời, góp phần xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh.

Kết luận

  • Hoạt động giám sát của HĐND huyện Cần Giờ giai đoạn 2016-2021 đã có nhiều tiến bộ, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân.
  • Hiệu quả giám sát còn hạn chế do năng lực đại biểu, phương pháp giám sát và nguồn lực chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
  • Cần đổi mới phương pháp giám sát, tăng cường khảo sát thực tế và phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả.
  • Đầu tư nâng cao năng lực đại biểu và bảo đảm nguồn kinh phí là yếu tố then chốt cho sự phát triển bền vững của hoạt động giám sát.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể, có thể áp dụng trong vòng 2-3 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND huyện Cần Giờ, góp phần xây dựng chính quyền địa phương trong sạch, vững mạnh.

Để tiếp tục phát huy vai trò giám sát, các cơ quan, tổ chức và đại biểu HĐND huyện Cần Giờ cần chủ động triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường trao đổi, học hỏi kinh nghiệm từ các địa phương khác. Đây là bước đi thiết thực nhằm nâng cao chất lượng quản lý công và phát triển bền vững địa phương.