Hiện Đại Hóa Hoạt Động Thông Tin - Thư Viện Tại Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Nam Định

Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong thư viện đại học là yếu tố quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa. Mặt khác, trong giai đoạn đổi mới giáo dục, các trường đại học đã chuyển sang đào tạo tín chỉ. Đào tạo theo hình thức này làm gia tăng nhu cầu tra cứu thông tin của người dùng tin, phục vụ cho quá trình giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học. Số lượng người dùng tin của thư viện đã tăng lên và hình thức phục vụ phải đa dạng hơn so với đào tạo theo niên chế, đòi hỏi hoạt động thư viện cũng phải thay đổi theo để đáp ứng nhu cầu của người dùng tin. Thư viện không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin theo yêu cầu mà phải chủ động, đón đầu, đó là cung cấp thông tin trước khi có nhu cầu.

Trường ĐHSPKT Nam Định là trường đào tạo giáo viên dạy kỹ thuật, cán bộ kỹ thuật, ngoại ngữ và kinh tế trình độ thạc sĩ, đại học, cao đẳng chất lượng cao. Từ năm 2011, Trường bắt đầu chuyển sang đào tạo theo hình thức tín chỉ. Với phương thức đào tạo mới này đòi hỏi thư viện Nhà trường cũng phải thay đổi về tổ chức và hoạt động để đáp ứng hiệu quả nhu cầu về thông tin, tài liệu của cán bộ, giảng viên, học viên và sinh viên. Hiện nay Trung tâm Thông tin - Thư viện Nhà trường mặc dù đã được quan tâm đầu tư tuy nhiên hoạt động còn mang tính chất truyền thống, chưa sử dụng phần mềm nghiệp vụ thư viện, nguồn tài liệu số chưa phong phú, chưa có sản phẩm và dịch vụ hiện đại cung cấp tin cho người dùng tin. Trình độ của cán bộ thư viện chưa đáp ứng xu hướng phát triển của thời đại mới. Đây cũng là hạn chế làm hiệu quả áp dụng đào tạo theo tín chỉ của Trường chưa được như mong muốn.

Các công trình đề cập đến vấn đề phát triển các bộ sưu tập số và cung cấp dịch vụ hiện đại hóa như: “Modernization of library and information services in technical higher education institutions in North India: state-of-the-art report” của tác giả Seema Vasishta (2008): đánh giá thực trạng, tác động của hiện đại hóa đến môi trường, phát triển bộ sưu tập, dịch vụ kết xuất và nguồn nhân lực trong các trường đại học kỹ thuật của Bắc Ấn Độ; đưa ra giải pháp để cải thiện tình hình hiện tại và cung cấp dịch vụ hiện đại hóa cho cộng đồng người dùng. Cuốn sách “Modernization of libraries: a challenge in digital era” (2008) của tác giả Chandrakant Swain: Trong quá trình hiện đại hóa xuất hiện những khái niệm mới, hiện đại; các bộ sưu tập số đang thay thế các bộ sưu tập truyền thống. Cuốn sách cũng là nỗ lực để giúp sinh viên, giáo viên, chuyên gia và các nhà nghiên cứu tự cập nhật các xu hướng gần đây của thư viện.

Những công trình đề cập đến vấn đề số hóa tài liệu như: “Hiện đại hoá hoạt động thông tin - thư viện các trường đại học trong thời đại công nghệ góp phần đổi mới chất lượng giáo dục đại học Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thanh Trà đăng trên Tạp chí Thư viện Việt Nam số 2 năm 2015, “Công tác xây dựng bộ sưu tập số tài liệu nội sinh tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Lê Vũ Hùng, Trường Đại học Đồng Tháp” của tác giả Nguyễn Hoàng Nam đăng trên Tạp chí Thư viện Việt Nam số 3 năm 2019, “Số hóa tài liệu nội sinh góp phần giảm khoảng cách số trong giáo dục và đào tạo cao đẳng - đại học” của tác giả Nguyễn Hoàng Vĩnh Vương đăng trên Tạp chí Thư viện Việt Nam số 3 năm 2014. Nhìn chung các viết trên trình bày tính tất yếu khách quan trước yêu cầu hiện đại hóa hoạt động TT-TV hiện nay, thực trạng công tác số hóa nguồn tài liệu, tài liệu nội sinh và đưa ra một số giải pháp thực hiện hiện đại hóa: chính sách đầu tư cơ sở vật chất, phát triển nguồn tài liệu điện tử, số hóa và xây dựng các bộ sưu tập số.

Cuốn sách “Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong đổi mới hoạt động thư viện” của tác giả Vương Toàn năm 2013 giúp ta nắm rõ nguồn tài nguyên thông tin trong thư viện và thư viện đó sử dụng CNTT như thế nào để truy hồi thông tin nhằm mục đích phục vụ tốt thông tin cho người dùng tin. Cuốn sách “Tự động hóa trong hoạt động thông tin - thư viện” (2007) của tác giả Trần Thị Quý và Đỗ Văn Hùng: Tự động hóa hoạt động TT-TV chính là quá trình mà mọi hoạt động nghiệp vụ truyền thống từng bước được hiện đại hóa. Trong quá trình hoạt động đó máy móc thiết bị và công nghệ đã và đang dần dần thay thế sức lao động của con người. Quá trình tự động hóa là yêu cầu bắt buộc trong định hướng phát triển của mỗi cơ quan TT- TV hiện nay.

Bài viết: “Sự tác động của công nghệ thông tin tới hoạt động thư viện - thông tin” (2015) của tác giả Đinh Thuý Quỳnh và Hoàng Thuý Phương. Bài viết đề cập đến quá trình chuyển mình của các thư viện từ thư viện truyền thống sang thư viện điện tử dưới sự tác động của công nghệ thông tin. Từ đó, tác giả cũng đề xuất các giải pháp phát triển nhằm nâng cao hoạt động các thư viện trong thời đại ngày nay. Các thư viện cần tập trung vào việc xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin vững chắc, số hóa tài liệu, và cung cấp các dịch vụ trực tuyến tiện lợi cho người dùng.

Cán bộ thư viện cần được trang bị kiến thức và kỹ năng về công nghệ thông tin, quản lý thông tin, và dịch vụ khách hàng. Điều này giúp họ đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dùng tin và đóng góp vào sự phát triển của thư viện. Các khóa đào tạo, hội thảo, và chương trình trao đổi kinh nghiệm là những phương pháp hiệu quả để nâng cao trình độ của cán bộ thư viện.

Thư viện cần đầu tư vào việc mua sắm các cơ sở dữ liệu trực tuyến, tạp chí điện tử, và sách điện tử. Điều này giúp người dùng tin có thể truy cập thông tin một cách nhanh chóng và dễ dàng. Ngoài ra, thư viện cũng cần xây dựng các bộ sưu tập số tài liệu nội sinh để bảo tồn và quảng bá các công trình nghiên cứu của trường.

Cần tiến hành khảo sát, phỏng vấn, và phân tích dữ liệu để đánh giá thực trạng hoạt động của thư viện. Điều này giúp xác định các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, và thách thức của thư viện. Kết quả đánh giá là cơ sở để xây dựng kế hoạch hiện đại hóa phù hợp với điều kiện thực tế của trường.

Lộ trình thực hiện cần xác định rõ các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp, và nguồn lực cần thiết. Cần phân công trách nhiệm cụ thể cho từng bộ phận và cá nhân, đồng thời thiết lập cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả. Lộ trình cần được điều chỉnh linh hoạt để phù hợp với sự thay đổi của môi trường và nhu cầu của người dùng tin.

Lãnh đạo nhà trường cần nhận thức rõ tầm quan trọng của thư viện trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Cần có chính sách đầu tư và hỗ trợ phù hợp để thư viện có thể phát triển một cách bền vững. Sự hỗ trợ này bao gồm cả về tài chính, cơ sở vật chất, và nguồn nhân lực.

Cán bộ thư viện cần không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ chuyên môn, và đổi mới phương pháp làm việc. Người dùng tin cần tích cực tham gia vào các hoạt động của thư viện, đóng góp ý kiến, và sử dụng hiệu quả các nguồn lực thông tin. Sự hợp tác giữa cán bộ thư viện và người dùng tin là yếu tố quan trọng để xây dựng một thư viện hiện đại và thân thiện.