Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, việc ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền thông (ICT) trong giảng dạy tiếng Anh như một ngoại ngữ (EFL) ngày càng trở nên thiết yếu. Tại Việt Nam, đặc biệt là ở các trường tiểu học tại thành phố Quy Nhơn, việc tích hợp ICT vào giảng dạy tiếng Anh vẫn còn nhiều thách thức. Nghiên cứu được thực hiện với sự tham gia của 32 giáo viên tiếng Anh tiểu học tại 12 trường khác nhau trong thành phố, nhằm khảo sát nhận thức và thực tiễn sử dụng ICT trong giảng dạy tiếng Anh. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2023. Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá quan điểm của giáo viên về lợi ích và khó khăn khi sử dụng ICT, đồng thời khảo sát thực tiễn áp dụng ICT trong lớp học. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ vai trò của ICT trong nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh mà còn cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng cho các nhà quản lý giáo dục và các nhà hoạch định chính sách nhằm thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ trong giáo dục tiểu học. Qua đó, nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy, tăng cường sự hứng thú và tương tác của học sinh trong quá trình học tập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: Lý thuyết về nhận thức của giáo viên và Mô hình Chấp nhận Công nghệ (Technology Acceptance Model - TAM). Lý thuyết nhận thức nhấn mạnh vai trò của quan điểm và thái độ của giáo viên trong việc quyết định hành vi giảng dạy, trong đó nhận thức tích cực thúc đẩy việc áp dụng ICT hiệu quả. Mô hình TAM tập trung vào hai yếu tố then chốt ảnh hưởng đến việc chấp nhận công nghệ là: tính hữu ích cảm nhận (perceived usefulness) và tính dễ sử dụng cảm nhận (perceived ease of use). Ngoài ra, nghiên cứu cũng sử dụng các khái niệm chuyên ngành như: ICT trong giáo dục, nhận thức của giáo viên, lợi ích và thách thức khi sử dụng ICT, cũng như các thuật ngữ liên quan đến phương pháp dạy học tiếng Anh tích hợp công nghệ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu áp dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp cả định lượng và định tính nhằm thu thập dữ liệu toàn diện. Cỡ mẫu gồm 32 giáo viên tiếng Anh tiểu học tại 12 trường ở Quy Nhơn, được chọn theo phương pháp thuận tiện và ngẫu nhiên có chủ đích. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi trực tuyến với các câu hỏi Likert 4 mức độ, tập trung vào nhận thức về lợi ích và khó khăn khi sử dụng ICT. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc với 5 giáo viên và quan sát 4 tiết học thực tế để khảo sát thực tiễn sử dụng ICT. Thời gian thu thập dữ liệu từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2023. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng thống kê mô tả (tần suất, phần trăm), trong khi dữ liệu định tính được phân tích theo chủ đề nhằm làm rõ các khía cạnh sâu sắc hơn về nhận thức và thực hành của giáo viên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức tích cực về lợi ích ICT trong học tập của học sinh: 100% giáo viên đồng ý rằng ICT làm cho hoạt động học tập trở nên thú vị và thu hút hơn. Khoảng 97% cho rằng ICT giúp học sinh chủ động hơn và cải thiện các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, đặc biệt là từ vựng. 93,7% tin rằng ICT giúp học sinh tiếp cận học tập mọi lúc mọi nơi, hỗ trợ phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm.

  2. ICT hỗ trợ hiệu quả cho công tác giảng dạy của giáo viên: 100% giáo viên cho biết ICT giúp họ cập nhật kỹ năng số mới thường xuyên và cung cấp tài nguyên học tập nhanh chóng. 96,9% nhận định ICT giúp trình bày bài giảng dễ dàng hơn, 93,8% cho rằng ICT đa dạng hóa hình thức đánh giá học sinh. Tuy nhiên, chỉ 84,4% thấy ICT giúp đánh giá tiến trình học tập của học sinh thuận tiện.

  3. Khó khăn trong việc sử dụng ICT: 68,8% giáo viên gặp khó khăn do tốc độ Internet không ổn định; 65,6% thiếu thời gian tích hợp ICT vào bài giảng; 50% thiếu hỗ trợ kỹ thuật; 46,9% thiếu kinh nghiệm và đào tạo về ICT; 43,8% thiếu thiết bị máy tính đủ dùng; 37,5% phải chia sẻ thiết bị với đồng nghiệp.

  4. Thực tiễn sử dụng ICT trong lớp học: Các trường chỉ trang bị cơ bản với máy tính, máy chiếu, loa, nhưng số lượng hạn chế và thiết bị cũ kỹ. Giáo viên chủ yếu sử dụng laptop cá nhân để hỗ trợ giảng dạy. Kết nối Wi-Fi không ổn định gây gián đoạn. Các hoạt động ICT tập trung vào trình chiếu bài giảng, sử dụng phần mềm hỗ trợ và giao bài tập trực tuyến qua các nền tảng như Kahoot, Zalo.

Thảo luận kết quả

Nhận thức tích cực của giáo viên về lợi ích ICT phù hợp với các nghiên cứu trước đây, cho thấy ICT không chỉ nâng cao sự hứng thú mà còn cải thiện hiệu quả học tập. Việc ICT hỗ trợ đa dạng hóa phương pháp giảng dạy và đánh giá cũng được khẳng định, góp phần làm phong phú trải nghiệm học tập. Tuy nhiên, các khó khăn về hạ tầng kỹ thuật, thời gian và đào tạo là rào cản lớn, tương đồng với các nghiên cứu trong và ngoài nước. Dữ liệu quan sát minh họa rõ sự thiếu đồng bộ về thiết bị và kết nối, ảnh hưởng trực tiếp đến việc áp dụng ICT. Biểu đồ tần suất các khó khăn và mức độ đồng thuận về lợi ích ICT có thể được sử dụng để trực quan hóa các phát hiện này, giúp nhà quản lý giáo dục nhận diện ưu tiên cải thiện. Kết quả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao năng lực giáo viên và hỗ trợ kỹ thuật để thúc đẩy ứng dụng ICT hiệu quả hơn trong giảng dạy tiếng Anh tiểu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư hạ tầng ICT: Các trường cần nâng cấp thiết bị máy tính, máy chiếu, loa và đảm bảo kết nối Internet ổn định nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng ICT trong giảng dạy. Mục tiêu đạt 100% phòng học có thiết bị đầy đủ trong vòng 2 năm, do Sở Giáo dục và các trường phối hợp thực hiện.

  2. Tổ chức đào tạo nâng cao năng lực ICT cho giáo viên: Cần xây dựng các khóa bồi dưỡng kỹ năng sử dụng công nghệ, tập trung vào ứng dụng phần mềm giảng dạy và quản lý lớp học trực tuyến. Mục tiêu 80% giáo viên được đào tạo trong năm học tiếp theo, do các trung tâm đào tạo giáo viên và nhà trường triển khai.

  3. Xây dựng hệ thống hỗ trợ kỹ thuật chuyên nghiệp: Thiết lập đội ngũ kỹ thuật viên chuyên trách hỗ trợ giáo viên trong quá trình sử dụng ICT, giảm thiểu sự cố kỹ thuật và tăng hiệu quả ứng dụng. Mục tiêu có ít nhất 1 kỹ thuật viên cho mỗi 3 trường trong vòng 1 năm.

  4. Tăng cường thời gian và khuyến khích tích hợp ICT trong kế hoạch giảng dạy: Nhà trường cần điều chỉnh lịch giảng dạy, tạo điều kiện cho giáo viên có thời gian chuẩn bị bài giảng tích hợp ICT, đồng thời khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm và tài nguyên số giữa các giáo viên. Mục tiêu tăng 30% số tiết học sử dụng ICT trong năm học tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tiểu học: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về lợi ích và thách thức khi sử dụng ICT, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả bài học.

  2. Nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng: Tài liệu giúp nhận diện các vấn đề về hạ tầng, đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phát triển ICT trong trường học.

  3. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn về việc ứng dụng ICT trong giảng dạy tiếng Anh, làm cơ sở để thiết kế các chương trình đào tạo và đầu tư phù hợp.

  4. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực giáo dục và công nghệ: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về tích hợp công nghệ trong giảng dạy ngoại ngữ, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. ICT có thực sự giúp cải thiện kỹ năng tiếng Anh của học sinh tiểu học không?
    Có, 97% giáo viên trong nghiên cứu cho rằng ICT giúp học sinh phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và từ vựng hiệu quả hơn nhờ môi trường học tập sinh động và tương tác.

  2. Những khó khăn phổ biến nhất khi giáo viên sử dụng ICT là gì?
    Các khó khăn chính gồm tốc độ Internet không ổn định (68,8%), thiếu thời gian chuẩn bị bài giảng tích hợp ICT (65,6%), thiếu hỗ trợ kỹ thuật (50%) và thiếu đào tạo chuyên sâu (46,9%).

  3. Giáo viên có được đào tạo đầy đủ về ICT trước khi áp dụng vào giảng dạy không?
    Nghiên cứu cho thấy gần 47% giáo viên cảm thấy chưa đủ kinh nghiệm và chưa được đào tạo đầy đủ về ICT, điều này ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng công nghệ trong lớp học.

  4. Các trường có đủ thiết bị ICT để phục vụ giảng dạy không?
    Phần lớn các trường chỉ có thiết bị cơ bản và số lượng hạn chế, 43,8% giáo viên cho biết trường không đủ máy tính cho giáo viên sử dụng trong giờ học, gây khó khăn trong việc áp dụng ICT.

  5. Làm thế nào để giáo viên có thể khắc phục các khó khăn khi sử dụng ICT?
    Giáo viên nên tham gia các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng, chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp, sử dụng thiết bị cá nhân khi cần thiết và phối hợp với nhà trường để được hỗ trợ kỹ thuật kịp thời.

Kết luận

  • Giáo viên tiếng Anh tiểu học tại Quy Nhơn có nhận thức tích cực về lợi ích của ICT trong việc nâng cao chất lượng dạy và học.
  • ICT hỗ trợ hiệu quả trong việc cung cấp tài nguyên, trình bày bài giảng và đánh giá học sinh, góp phần đa dạng hóa phương pháp giảng dạy.
  • Các khó khăn chính bao gồm hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, thiếu thời gian, thiếu đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật.
  • Thực tiễn sử dụng ICT còn hạn chế do thiết bị thiếu hụt và kết nối Internet không ổn định.
  • Cần có các giải pháp đồng bộ về đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo giáo viên, hỗ trợ kỹ thuật và điều chỉnh kế hoạch giảng dạy để thúc đẩy ứng dụng ICT hiệu quả hơn.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao năng lực và điều kiện sử dụng ICT trong giảng dạy tiếng Anh tiểu học. Để biết thêm chi tiết và áp dụng thực tiễn, độc giả được khuyến khích tham khảo toàn bộ luận văn.