Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi thường xuyên từ ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì hoạt động ổn định của bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội. Tại huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên, với dân số khoảng 145.000 người và diện tích 249,36 km², hoạt động quản lý chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Phú Bình có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Giai đoạn nghiên cứu từ 2017 đến 2019 cho thấy, tổng thu NSNN tại KBNN Phú Bình tăng từ 125 tỷ đồng năm 2017 lên 139 tỷ đồng năm 2019, vượt dự toán giao lần lượt 81%, 31% và 48%. Tuy nhiên, công tác quản lý chi thường xuyên vẫn còn tồn tại những hạn chế như việc sử dụng ngân sách chưa hiệu quả, lãng phí và phân công nhiệm vụ chưa hợp lý.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại KBNN Phú Bình, xác định những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại KBNN huyện Phú Bình, sử dụng dữ liệu giai đoạn 2017-2019 và khảo sát ý kiến cán bộ công chức năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện cơ chế quản lý chi thường xuyên NSNN, góp phần tiết kiệm ngân sách và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước, trong đó nhấn mạnh vai trò của chi thường xuyên NSNN trong việc duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội. Khái niệm NSNN được hiểu là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn nhằm đảm bảo hoạt động ổn định của các cơ quan, đơn vị. Quản lý chi thường xuyên NSNN tại KBNN là quá trình sử dụng các công cụ, biện pháp nhằm phân bổ, kiểm soát và sử dụng nguồn ngân sách một cách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả.

Mô hình quản lý chi thường xuyên tại KBNN bao gồm các khái niệm chính: lập dự toán chi thường xuyên, thực hiện chi, quyết toán chi và kiểm tra, kiểm soát chi. Các nguyên tắc quản lý chi NSNN được áp dụng gồm: đảm bảo kỷ luật tài chính, gắn chi với chính sách kinh tế, minh bạch công khai, cân đối hài hòa giữa các ngành, địa phương và gắn kết chi đầu tư với chi thường xuyên. Ngoài ra, yếu tố nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin cũng được xem là nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật, tài liệu khoa học và các báo cáo của KBNN Phú Bình giai đoạn 2017-2019. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát toàn bộ 12 cán bộ công chức tại KBNN huyện Phú Bình trong tháng 9 năm 2019, sử dụng phiếu khảo sát theo thang đo Likert 5 cấp độ nhằm đánh giá các khía cạnh quản lý chi thường xuyên như quy trình quản lý, lập dự toán, thực hiện chi và quyết toán.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm và đối chiếu với quy định pháp luật hiện hành. Phương pháp so sánh cũng được sử dụng để đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên tại KBNN Phú Bình so với các KBNN khác trong tỉnh. Cỡ mẫu điều tra toàn bộ cán bộ công chức đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao cho kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy trình quản lý chi thường xuyên tại KBNN Phú Bình được đánh giá hợp lý và tuân thủ nghiêm ngặt: Khảo sát cho thấy 83% cán bộ công chức đánh giá quy trình quản lý chi thường xuyên hợp lý (điểm trung bình 3,75/5), 92% đồng ý rằng phân công nhiệm vụ rõ ràng (4,33/5), và 90% cho rằng quy trình tuân thủ chặt chẽ quy định của hệ thống KBNN (4,08/5).

  2. Chênh lệch giữa dự toán chi đã lập và dự toán được giao tồn tại qua các năm: Năm 2017, dự toán lập là 6.297 triệu đồng, nhưng dự toán giao chỉ 5.986 triệu đồng, giảm 311 triệu đồng (4,9%). Năm 2018 và 2019 cũng ghi nhận sự chênh lệch tương tự lần lượt 254 triệu đồng (3,4%) và 321 triệu đồng (3,6%). Điều này phản ánh sự thận trọng trong phân bổ ngân sách nhằm tiết kiệm chi tiêu nhưng cũng gây khó khăn cho việc thực hiện nhiệm vụ.

  3. Tỷ trọng chi thanh toán cá nhân chiếm phần lớn trong tổng dự toán chi thường xuyên: Dự toán chi thanh toán cá nhân tăng từ 4.033 triệu đồng năm 2017 lên 4.796 triệu đồng năm 2019, chiếm trên 70% tổng dự toán chi thường xuyên. Chi quản lý hành chính và chi hoạt động nghiệp vụ chiếm tỷ trọng thấp hơn, lần lượt khoảng 15% và 10%.

  4. Hiệu quả thu ngân sách nhà nước tại KBNN Phú Bình tăng trưởng ổn định: Số thu thực hiện năm 2017 đạt 125 tỷ đồng, vượt 81% dự toán; năm 2018 đạt 149 tỷ đồng, vượt 31%; năm 2019 đạt 139 tỷ đồng, vượt 48%. Tuy nhiên, một số xã, thị trấn vẫn chưa hoàn thành dự toán thu, ảnh hưởng đến cân đối ngân sách.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát và số liệu thống kê cho thấy KBNN Phú Bình đã xây dựng và thực hiện quy trình quản lý chi thường xuyên tương đối chặt chẽ, phân công nhiệm vụ rõ ràng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa dự toán lập và dự toán giao phản ánh sự thận trọng trong phân bổ ngân sách của cấp trên nhằm kiểm soát chi tiêu, nhưng cũng tạo áp lực cho KBNN huyện trong việc cân đối nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ.

Tỷ trọng chi thanh toán cá nhân chiếm phần lớn trong tổng chi thường xuyên phù hợp với đặc thù hoạt động của KBNN, tuy nhiên cần kiểm soát chặt chẽ để tránh lãng phí. Sự tăng trưởng ổn định trong thu ngân sách cho thấy hiệu quả trong công tác thu, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế ở một số địa phương chưa hoàn thành dự toán, ảnh hưởng đến nguồn lực chi thường xuyên.

So sánh với các KBNN huyện khác trong tỉnh, KBNN Phú Bình có nhiều điểm tương đồng về quy trình và cơ cấu chi, nhưng cần cải thiện hơn nữa về ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực cán bộ để đáp ứng yêu cầu quản lý ngày càng phức tạp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh dự toán lập và dự toán giao, biểu đồ tỷ trọng các khoản chi thường xuyên và bảng thống kê thu ngân sách qua các năm để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập dự toán chi thường xuyên: Tăng cường đào tạo cán bộ lập dự toán, áp dụng các phương pháp dự báo chính xác hơn, đảm bảo dự toán sát với nhu cầu thực tế và phù hợp với nguồn lực ngân sách. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: KBNN huyện phối hợp với KBNN tỉnh.

  2. Tăng cường kiểm soát và giám sát chi thường xuyên: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, sử dụng công nghệ thông tin để giám sát chi tiêu, phát hiện kịp thời các khoản chi không hợp lý. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban lãnh đạo KBNN Phú Bình và phòng kiểm soát nội bộ.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên: Xây dựng và hoàn thiện phần mềm quản lý chi, đào tạo cán bộ sử dụng hiệu quả, giảm thiểu sai sót và tăng tốc độ xử lý công việc. Thời gian thực hiện: 2 năm; Chủ thể: KBNN tỉnh và KBNN huyện.

  4. Nâng cao năng lực và phẩm chất đội ngũ cán bộ quản lý chi: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng kiểm soát chi và đạo đức nghề nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả công tác. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: KBNN tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  5. Hoàn thiện cơ chế phân bổ dự toán chi thường xuyên: Xem xét điều chỉnh cơ chế phân bổ dự toán theo hướng linh hoạt, phù hợp với đặc thù từng đơn vị, tránh áp dụng định mức cứng nhắc gây lãng phí hoặc thiếu hụt. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Bộ Tài chính, KBNN tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tại Kho bạc Nhà nước các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện công tác lập dự toán, kiểm soát chi và quyết toán.

  2. Các cơ quan tài chính và ngân sách địa phương: Tham khảo để hoàn thiện chính sách phân bổ ngân sách, tăng cường giám sát và kiểm soát chi tiêu ngân sách nhà nước tại địa phương.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý chi thường xuyên NSNN, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia phân tích tài chính công: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng, từ đó đề xuất các chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên NSNN là gì?
    Quản lý chi thường xuyên NSNN là quá trình sử dụng các công cụ, biện pháp để phân bổ, kiểm soát và sử dụng nguồn ngân sách nhằm đảm bảo các khoản chi phục vụ hoạt động ổn định của bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội. Ví dụ, chi trả lương, chi quản lý hành chính, chi hoạt động nghiệp vụ.

  2. Tại sao có sự chênh lệch giữa dự toán chi đã lập và dự toán được giao?
    Sự chênh lệch xuất phát từ việc cấp trên rà soát, loại bỏ các khoản chi không cần thiết hoặc vượt định mức nhằm tiết kiệm ngân sách. Điều này giúp kiểm soát chi tiêu nhưng cũng gây khó khăn cho đơn vị trong việc cân đối nguồn lực.

  3. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên?
    Ứng dụng công nghệ thông tin giúp tăng tốc độ xử lý hồ sơ, nâng cao tính chính xác, minh bạch và hiệu quả trong quản lý chi thường xuyên. Ví dụ, phần mềm quản lý chi giúp kiểm soát tự động các khoản chi, giảm thiểu sai sót và gian lận.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên tại KBNN Phú Bình?
    Khó khăn gồm nguồn nhân lực còn hạn chế, cán bộ kiêm nhiệm nhiều công việc, áp lực cân đối ngân sách do dự toán giao thấp hơn dự toán lập, và việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Các giải pháp gồm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kiểm soát chi, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và hoàn thiện cơ chế phân bổ dự toán linh hoạt.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý chi thường xuyên NSNN tại KBNN Phú Bình trong giai đoạn 2017-2019.
  • Đánh giá quy trình quản lý chi thường xuyên hợp lý, tuân thủ nghiêm ngặt, nhưng còn tồn tại sự chênh lệch dự toán và áp lực cân đối ngân sách.
  • Phân tích tỷ trọng chi thường xuyên chủ yếu tập trung vào chi thanh toán cá nhân, phản ánh đặc thù hoạt động của KBNN.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng lập dự toán, kiểm soát chi, ứng dụng công nghệ và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm triển khai đào tạo, hoàn thiện phần mềm quản lý và điều chỉnh cơ chế phân bổ dự toán trong vòng 1-2 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên tại KBNN Phú Bình.

Hành động ngay hôm nay để cải thiện quản lý chi thường xuyên sẽ góp phần tiết kiệm ngân sách, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho huyện Phú Bình và các địa phương tương tự.