Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển xã hội hiện nay, dịch vụ công tác xã hội (CTXH) trong bệnh viện ngày càng trở nên cần thiết nhằm hỗ trợ bệnh nhân vượt qua khó khăn về tâm lý, xã hội và tài chính trong quá trình khám chữa bệnh. Theo khảo sát năm 2019 trên 503 bệnh viện tại Việt Nam, 100% bệnh viện tuyến trung ương, 96,14% bệnh viện tuyến tỉnh và 88,65% bệnh viện tuyến huyện đã thành lập phòng hoặc tổ CTXH, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực này. Tuy nhiên, tại Bệnh viện Trưng Vương, một bệnh viện hạng nhất tại TP. Hồ Chí Minh, hoạt động CTXH vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt sau đại dịch Covid-19 khi nguồn lực và sự quan tâm chưa tương xứng với nhu cầu ngày càng tăng của bệnh nhân.

Nghiên cứu tập trung vào ba dịch vụ CTXH chính tại Bệnh viện Trưng Vương gồm: dịch vụ tư vấn, dịch vụ kết nối nguồn lực và dịch vụ truyền thông. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng các dịch vụ này, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả hoạt động, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hỗ trợ bệnh nhân. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn tại Bệnh viện Trưng Vương, trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2022, với đối tượng khảo sát gồm 130 bệnh nhân và 9 cán bộ, nhân viên, lãnh đạo bệnh viện.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn, giúp lãnh đạo bệnh viện và các nhà hoạch định chính sách nhận diện các nhân tố quyết định đến hoạt động CTXH, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe, tăng sự hài lòng của bệnh nhân và gia đình, góp phần phát triển bền vững ngành công tác xã hội trong lĩnh vực y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: Lý thuyết nhu cầu, Lý thuyết hệ thống sinh thái và Lý thuyết vai trò. Lý thuyết nhu cầu giúp xác định các nhu cầu đa dạng của bệnh nhân trong quá trình điều trị, từ đó thiết kế các dịch vụ CTXH phù hợp. Lý thuyết hệ thống sinh thái nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa bệnh nhân với môi trường xã hội và y tế, giúp nhân viên CTXH hiểu và can thiệp hiệu quả vào các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý bệnh nhân. Lý thuyết vai trò tập trung vào chức năng và nhiệm vụ của nhân viên CTXH trong bệnh viện, làm rõ vai trò cầu nối giữa bệnh nhân, gia đình và nhân viên y tế.

Ba khái niệm trọng tâm trong nghiên cứu gồm: dịch vụ tư vấn (hỗ trợ tâm lý, pháp lý, hướng dẫn thủ tục), dịch vụ kết nối nguồn lực (vận động tài trợ, hỗ trợ tài chính, vật chất) và dịch vụ truyền thông (giáo dục sức khỏe, phổ biến chính sách, xây dựng hình ảnh bệnh viện). Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTXH được phân tích theo bốn nhóm: nhân viên CTXH (kiến thức, kỹ năng, thái độ), người bệnh (tâm lý, nhận thức, hợp tác), cơ sở vật chất (hạ tầng, trang thiết bị) và kinh phí (nguồn tài trợ, ngân sách).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua khảo sát 130 bệnh nhân (bao gồm nội trú và ngoại trú) bằng bảng hỏi cấu trúc với thang đo Likert 5 điểm, nhằm đánh giá mức độ hài lòng và nhận thức về các dịch vụ CTXH. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn sâu 9 cán bộ, nhân viên và lãnh đạo bệnh viện nhằm làm rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng với bệnh nhân, đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng sử dụng dịch vụ CTXH tại bệnh viện. Thời gian thu thập dữ liệu từ 15/03/2022 đến 25/07/2022. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS với các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tương quan và hồi quy để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Phân tích định tính được thực hiện thông qua mã hóa nội dung phỏng vấn, so sánh và tổng hợp các ý kiến nhằm bổ sung và giải thích kết quả định lượng.

Phương pháp quan sát cũng được sử dụng để thu thập thông tin về môi trường làm việc, cơ sở vật chất và quy trình cung cấp dịch vụ CTXH tại bệnh viện, giúp đánh giá toàn diện thực trạng hoạt động.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng dịch vụ CTXH tại Bệnh viện Trưng Vương: Khoảng 75% bệnh nhân khảo sát đã từng tiếp cận ít nhất một trong ba dịch vụ CTXH (tư vấn, kết nối nguồn lực, truyền thông). Mức độ hài lòng trung bình về dịch vụ tư vấn đạt 4,1/5, dịch vụ kết nối nguồn lực 3,8/5 và dịch vụ truyền thông 3,9/5. Tỷ lệ bệnh nhân biết đến dịch vụ CTXH chiếm khoảng 68%, cho thấy vẫn còn khoảng 32% chưa nhận thức đầy đủ về các dịch vụ này.

  2. Yếu tố nhân viên CTXH: 85% bệnh nhân đánh giá cao kiến thức và kỹ năng của nhân viên CTXH, tuy nhiên 40% phản ánh đội ngũ nhân viên chưa đủ về số lượng để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Phân tích hồi quy cho thấy yếu tố kiến thức, kỹ năng nhân viên có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến mức độ hài lòng của bệnh nhân (p < 0.01).

  3. Yếu tố người bệnh: Tâm lý và thái độ của bệnh nhân ảnh hưởng đến việc sử dụng dịch vụ CTXH, với 30% bệnh nhân cho biết họ ngại tiếp cận dịch vụ do thiếu thông tin hoặc tâm lý e ngại. Sự hiểu biết về dịch vụ có mối tương quan thuận với mức độ hài lòng (r = 0.62, p < 0.01).

  4. Yếu tố cơ sở vật chất và kinh phí: Cơ sở vật chất của phòng CTXH được đánh giá ở mức trung bình khá (3,7/5), trong khi kinh phí dành cho hoạt động CTXH còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng mở rộng và nâng cao chất lượng dịch vụ. Bệnh viện chưa có ngân sách riêng biệt cho truyền thông và vận động nguồn lực, gây khó khăn trong việc duy trì các chương trình hỗ trợ bệnh nhân.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy dịch vụ CTXH tại Bệnh viện Trưng Vương đã đạt được những bước tiến đáng kể, đặc biệt trong việc cung cấp dịch vụ tư vấn và kết nối nguồn lực. Tuy nhiên, mức độ nhận biết dịch vụ của bệnh nhân còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và sử dụng dịch vụ. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, cho thấy nhận thức và thái độ của người bệnh là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hoạt động CTXH.

Yếu tố nhân viên CTXH được xác định là nhân tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ, đồng thời đội ngũ nhân viên còn thiếu về số lượng và cần được đào tạo chuyên sâu hơn. Kết quả này tương đồng với nghiên cứu tại các bệnh viện lớn khác ở Việt Nam, nơi mà nhân viên CTXH thường kiêm nhiệm và chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng chuyên môn.

Cơ sở vật chất và kinh phí là những rào cản lớn trong việc phát triển dịch vụ CTXH, đặc biệt trong bối cảnh bệnh viện phải đối mặt với áp lực tài chính sau đại dịch Covid-19. Việc thiếu ngân sách riêng cho các hoạt động truyền thông và vận động tài trợ làm giảm hiệu quả kết nối nguồn lực, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hỗ trợ bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hài lòng theo từng dịch vụ CTXH, bảng phân tích tương quan giữa các yếu tố ảnh hưởng và mức độ hài lòng, cũng như sơ đồ mô tả cơ cấu tổ chức và quy trình cung cấp dịch vụ CTXH tại bệnh viện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển đội ngũ nhân viên CTXH: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng tư vấn, vận động nguồn lực và truyền thông cho nhân viên CTXH trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với các trường đào tạo công tác xã hội.

  2. Nâng cao nhận thức và truyền thông về dịch vụ CTXH cho bệnh nhân: Xây dựng và triển khai chiến dịch truyền thông nội bộ và cộng đồng nhằm nâng cao hiểu biết của bệnh nhân về các dịch vụ CTXH trong 6 tháng tới. Phòng CTXH phối hợp với phòng Truyền thông và các tổ chức xã hội thực hiện.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ CTXH: Đầu tư nâng cấp phòng làm việc, trang thiết bị hỗ trợ truyền thông và tư vấn trong vòng 18 tháng. Ban Quản lý bệnh viện chịu trách nhiệm bố trí ngân sách và giám sát thực hiện.

  4. Mở rộng mạng lưới kết nối nguồn lực bên ngoài: Thiết lập quan hệ hợp tác với các tổ chức từ thiện, doanh nghiệp và cộng đồng để tăng cường nguồn tài trợ và hỗ trợ bệnh nhân khó khăn trong 12 tháng tới. Phòng CTXH chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

  5. Xây dựng chính sách và quy định hỗ trợ nhân viên CTXH: Ban hành các chính sách về chế độ đãi ngộ, phụ cấp và đánh giá hiệu quả công việc nhằm giữ chân và động viên nhân viên CTXH trong 24 tháng tới. Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với phòng Tổ chức cán bộ thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện: Giúp nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTXH, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phát triển dịch vụ phù hợp, nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân.

  2. Nhân viên công tác xã hội và nhân viên y tế: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về vai trò, nhiệm vụ và kỹ năng cần thiết trong công tác xã hội tại bệnh viện, hỗ trợ nâng cao hiệu quả công việc và sự phối hợp liên ngành.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công tác xã hội, y tế công cộng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, thực trạng và giải pháp phát triển dịch vụ CTXH trong bệnh viện tại Việt Nam.

  4. Các tổ chức xã hội, từ thiện và nhà hoạch định chính sách: Giúp hiểu rõ hơn về nhu cầu và khó khăn của bệnh nhân trong quá trình điều trị, từ đó thiết kế các chương trình hỗ trợ hiệu quả và bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dịch vụ công tác xã hội trong bệnh viện gồm những hoạt động gì?
    Dịch vụ CTXH bao gồm tư vấn tâm lý, hỗ trợ pháp lý, kết nối nguồn lực tài chính và vật chất, truyền thông giáo dục sức khỏe, giúp bệnh nhân và gia đình vượt qua khó khăn trong quá trình điều trị.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chất lượng dịch vụ CTXH?
    Kiến thức, kỹ năng và thái độ của nhân viên CTXH là yếu tố quan trọng nhất, quyết định sự hài lòng và hiệu quả hỗ trợ bệnh nhân, theo kết quả phân tích hồi quy trong nghiên cứu.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của bệnh nhân về dịch vụ CTXH?
    Thông qua các chiến dịch truyền thông, phổ biến thông tin tại bệnh viện, tổ chức hội thảo, phát tờ rơi và sử dụng mạng xã hội để tiếp cận đa dạng đối tượng bệnh nhân.

  4. Cơ sở vật chất ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động CTXH?
    Cơ sở vật chất tốt tạo môi trường làm việc thuận lợi cho nhân viên CTXH, giúp họ cung cấp dịch vụ hiệu quả hơn và tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh nhân tiếp cận dịch vụ.

  5. Ngân sách hạn chế có thể khắc phục bằng cách nào?
    Mở rộng mạng lưới kết nối với các tổ chức xã hội, doanh nghiệp để vận động tài trợ, đồng thời tối ưu hóa nguồn lực hiện có và đề xuất chính sách hỗ trợ từ bệnh viện và cơ quan quản lý.

Kết luận

  • Dịch vụ công tác xã hội tại Bệnh viện Trưng Vương đã có bước phát triển tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về nhận thức bệnh nhân, nhân lực và nguồn lực vật chất.
  • Yếu tố nhân viên CTXH, người bệnh, cơ sở vật chất và kinh phí đều ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả hoạt động dịch vụ CTXH.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ, cải thiện cơ sở vật chất, tăng cường truyền thông và mở rộng mạng lưới hỗ trợ.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho lãnh đạo bệnh viện và các nhà hoạch định chính sách trong việc phát triển dịch vụ CTXH bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, nâng cấp cơ sở vật chất và xây dựng chính sách hỗ trợ nhân viên CTXH trong vòng 1-2 năm tới.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng dịch vụ công tác xã hội, góp phần cải thiện trải nghiệm và kết quả điều trị cho bệnh nhân tại Bệnh viện Trưng Vương!