Tổng quan nghiên cứu

Công tác xã hội (CTXH) trong bệnh viện là một lĩnh vực chuyên môn mới mẻ tại Việt Nam, đặc biệt trong các bệnh viện nhi tuyến trung ương như Bệnh viện Nhi đồng 1. Theo thống kê năm 2019, tỷ lệ bệnh viện tuyến trung ương có nhân viên CTXH chuyên trách chỉ đạt khoảng 64,29%, trong khi tuyến tỉnh và huyện lần lượt là 44,22% và 25,2%. Tình trạng quá tải bệnh nhân, áp lực công việc và sự thiếu hụt nhân lực CTXH đã tạo ra nhiều thách thức trong việc đáp ứng nhu cầu hỗ trợ tâm lý, xã hội cho bệnh nhi và thân nhân. Nghiên cứu này tập trung đánh giá thực trạng hoạt động CTXH tại Bệnh viện Nhi đồng 1 trong năm 2022, nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác xã hội trong môi trường bệnh viện nhi.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu bao gồm: đánh giá thực trạng các hoạt động CTXH tại Bệnh viện Nhi đồng 1; xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTXH; đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động CTXH. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 4 hoạt động chính gồm tiếp nhận vận động hỗ trợ viện phí, hỗ trợ tinh thần, hỗ trợ thông tin hướng dẫn và đào tạo công tác xã hội trong bệnh viện, trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng chăm sóc toàn diện cho bệnh nhi, giảm áp lực cho nhân viên y tế và nâng cao sự hài lòng của người bệnh và thân nhân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:

  1. Lý thuyết nhu cầu của Maslow: Phân loại nhu cầu của con người thành 5 bậc thang từ nhu cầu sinh lý cơ bản đến nhu cầu tự hoàn thiện, giúp xác định nhu cầu đa dạng của bệnh nhi và thân nhân trong bệnh viện, từ đó xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp.

  2. Thuyết hệ thống sinh thái: Nhấn mạnh sự tương tác giữa cá nhân với môi trường xã hội xung quanh, giúp nhân viên CTXH đánh giá toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến bệnh nhi và gia đình, từ đó can thiệp hiệu quả.

  3. Lý thuyết công tác xã hội trong bệnh viện: Định nghĩa CTXH bệnh viện là hoạt động chuyên môn nhằm hỗ trợ bệnh nhân và thân nhân giải quyết các vấn đề xã hội, tâm lý liên quan đến quá trình khám chữa bệnh, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe toàn diện.

Các khái niệm chính bao gồm: công tác xã hội bệnh viện, nhân viên công tác xã hội, bệnh nhân và thân nhân, hoạt động hỗ trợ tinh thần, vận động viện phí, tư vấn tâm lý, đào tạo CTXH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích tài liệu, khảo sát bảng hỏi và phỏng vấn sâu.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, văn bản pháp luật như Quyết định 32/2010/QĐ-TTg, Thông tư 43/2015/TT-BYT, Quyết định 112/QĐ-TTg; dữ liệu sơ cấp gồm khảo sát 130 thân nhân bệnh nhi và phỏng vấn sâu 15 đối tượng gồm lãnh đạo, nhân viên CTXH, nhân viên y tá và thân nhân bệnh nhi tại Bệnh viện Nhi đồng 1.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu định lượng, phân tích thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ; phân tích nội dung phỏng vấn sâu để làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2022, phân tích và tổng hợp kết quả trong quý I năm 2023.

Cỡ mẫu khảo sát được xác định dựa trên tổng số bệnh nhân nội trú khoảng 1.200 người, với sai số cho phép 10% và độ tin cậy 90%. Mẫu chọn thuận tiện dựa trên sự tiếp cận của nhân viên điều tra.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đa dạng hoạt động CTXH tại bệnh viện: Bệnh viện triển khai 4 hoạt động CTXH chính gồm tiếp nhận vận động hỗ trợ viện phí, hỗ trợ tinh thần, hỗ trợ thông tin hướng dẫn và đào tạo CTXH. Trong đó, hoạt động hỗ trợ viện phí đã giúp hơn 15.000 lượt bệnh nhi khó khăn từ năm 2016 đến 2021, với tổng kinh phí vận động khoảng 32 tỷ đồng.

  2. Nhu cầu hỗ trợ đa dạng của bệnh nhân và thân nhân: Khảo sát cho thấy 85% thân nhân bệnh nhi có nhu cầu được tư vấn tâm lý, 78% cần hỗ trợ về thủ tục hành chính, 65% mong muốn được hỗ trợ viện phí và chi phí đi lại. Tỷ lệ hài lòng chung về hoạt động CTXH đạt 72%, trong đó hoạt động hỗ trợ tinh thần và tư vấn được đánh giá cao nhất.

  3. Thiếu hụt nhân lực và chuyên môn CTXH: Hiện tại, Bệnh viện Nhi đồng 1 có 5 nhân viên CTXH chuyên trách, chưa đáp ứng đủ nhu cầu phục vụ hơn 1.200 bệnh nhân nội trú hàng ngày. 64,29% bệnh viện tuyến trung ương có nhân viên CTXH chuyên trách, thấp hơn so với nhu cầu thực tế. Nhân viên CTXH còn thiếu kỹ năng chuyên sâu về tâm lý và kỹ năng can thiệp khủng hoảng.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động CTXH: Qua phỏng vấn sâu, các yếu tố chính gồm: nhân sự hạn chế, thiếu kinh phí hoạt động, nhận thức chưa đầy đủ của bệnh nhân và thân nhân về vai trò CTXH, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhân viên CTXH với nhân viên y tế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động CTXH tại Bệnh viện Nhi đồng 1 đã góp phần quan trọng trong việc giảm áp lực tâm lý cho bệnh nhi và thân nhân, đồng thời hỗ trợ tài chính cho các trường hợp khó khăn. Tuy nhiên, sự thiếu hụt nhân lực và kỹ năng chuyên môn là rào cản lớn, tương tự với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Ví dụ, mô hình CTXH tại Mỹ và Singapore đều nhấn mạnh vai trò của đội ngũ nhân viên CTXH chuyên nghiệp trong việc hỗ trợ toàn diện bệnh nhân.

Sự đa dạng nhu cầu của bệnh nhân và thân nhân đòi hỏi các hoạt động CTXH phải linh hoạt và chuyên sâu hơn, không chỉ dừng lại ở hỗ trợ vật chất mà còn cần tư vấn tâm lý, hỗ trợ pháp lý và kết nối nguồn lực xã hội. Việc áp dụng thuyết hệ thống sinh thái giúp nhân viên CTXH nhìn nhận toàn diện các yếu tố ảnh hưởng, từ đó xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp.

Cơ sở vật chất và nhận thức của các bên liên quan cũng ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động. Việc nâng cao nhận thức về vai trò CTXH trong bệnh viện sẽ giúp giảm thiểu mâu thuẫn giữa nhân viên y tế và thân nhân bệnh nhân, đồng thời tăng cường sự phối hợp liên ngành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hài lòng của thân nhân theo từng hoạt động CTXH, bảng thống kê số lượng bệnh nhi được hỗ trợ viện phí qua các năm, và sơ đồ mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTXH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyển dụng và đào tạo nhân viên CTXH chuyên ngành

    • Mục tiêu: Đáp ứng đủ nhân lực chuyên trách CTXH tại bệnh viện, nâng cao kỹ năng chuyên môn.
    • Thời gian: Triển khai trong 2 năm tới.
    • Chủ thể: Ban giám đốc bệnh viện phối hợp với các trường đào tạo CTXH.

  2. Xây dựng chương trình đào tạo liên tục về kỹ năng tâm lý và can thiệp khủng hoảng cho nhân viên CTXH

    • Mục tiêu: Nâng cao năng lực tư vấn, hỗ trợ tinh thần cho bệnh nhân và thân nhân.
    • Thời gian: Hàng năm, bắt đầu từ năm 2023.
    • Chủ thể: Phòng CTXH phối hợp với các chuyên gia tâm lý.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động CTXH

    • Mục tiêu: Tạo môi trường làm việc và tiếp nhận bệnh nhân thân thiện, chuyên nghiệp.
    • Thời gian: 1-3 năm.
    • Chủ thể: Ban quản lý bệnh viện và phòng kế hoạch tài chính.

  4. Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức về vai trò CTXH trong bệnh viện

    • Mục tiêu: Giảm mâu thuẫn, tăng sự phối hợp giữa nhân viên y tế, CTXH và thân nhân bệnh nhân.
    • Thời gian: Liên tục.
    • Chủ thể: Phòng CTXH phối hợp phòng truyền thông bệnh viện.

  5. Phát triển mạng lưới tình nguyện viên và kết nối với các tổ chức xã hội, nhà hảo tâm

    • Mục tiêu: Mở rộng nguồn lực hỗ trợ bệnh nhân khó khăn, vận động viện phí hiệu quả hơn.
    • Thời gian: 1-2 năm.
    • Chủ thể: Phòng CTXH và Ban vận động xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTXH, từ đó xây dựng chính sách phát triển phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch nhân sự, đầu tư cơ sở vật chất và tổ chức đào tạo.

  2. Nhân viên công tác xã hội và nhân viên y tế trong bệnh viện

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò CTXH, cải thiện kỹ năng phối hợp liên ngành.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xã hội trong thực tiễn.

  3. Sinh viên và giảng viên ngành công tác xã hội

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình thực hành CTXH trong bệnh viện nhi, làm tài liệu học tập và nghiên cứu.
    • Use case: Chuẩn bị thực tập, nghiên cứu chuyên sâu về CTXH y tế.

  4. Các tổ chức xã hội, nhà hảo tâm và cơ quan quản lý nhà nước

    • Lợi ích: Hiểu nhu cầu hỗ trợ bệnh nhân và thân nhân, phối hợp vận động nguồn lực hiệu quả.
    • Use case: Xây dựng chương trình hỗ trợ, chính sách phát triển CTXH trong y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác xã hội trong bệnh viện là gì?
    Công tác xã hội trong bệnh viện là hoạt động chuyên môn nhằm hỗ trợ bệnh nhân và thân nhân giải quyết các vấn đề xã hội, tâm lý liên quan đến quá trình khám chữa bệnh, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe toàn diện.

  2. Nhân viên công tác xã hội trong bệnh viện có vai trò gì?
    Họ là cầu nối giữa bệnh nhân, thân nhân và nhân viên y tế, thực hiện tư vấn tâm lý, hỗ trợ tài chính, hướng dẫn thủ tục hành chính và kết nối nguồn lực xã hội nhằm giảm áp lực và nâng cao hiệu quả điều trị.

  3. Những khó khăn chính trong hoạt động CTXH tại bệnh viện nhi hiện nay?
    Thiếu hụt nhân lực chuyên môn, nhận thức chưa đầy đủ về vai trò CTXH, cơ sở vật chất hạn chế, kinh phí hoạt động thấp và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bộ phận.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác xã hội trong bệnh viện?
    Tăng cường đào tạo chuyên môn, cải thiện cơ sở vật chất, nâng cao nhận thức của các bên liên quan, phát triển mạng lưới tình nguyện viên và tăng cường phối hợp liên ngành.

  5. Vai trò của công tác xã hội trong việc giảm áp lực cho nhân viên y tế?
    CTXH giúp chia sẻ gánh nặng tâm lý, hỗ trợ bệnh nhân và thân nhân, giảm mâu thuẫn và xung đột, từ đó tạo môi trường làm việc tích cực hơn cho nhân viên y tế.

Kết luận

  • Hoạt động công tác xã hội tại Bệnh viện Nhi đồng 1 đã triển khai đa dạng các hoạt động hỗ trợ bệnh nhân và thân nhân, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc toàn diện.
  • Nhu cầu hỗ trợ của bệnh nhân và thân nhân rất đa dạng, đòi hỏi đội ngũ nhân viên CTXH phải có kỹ năng chuyên môn cao và số lượng đủ đáp ứng.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm nhân lực, cơ sở vật chất, nhận thức của các bên liên quan và nguồn kinh phí hoạt động.
  • Giải pháp nâng cao hiệu quả CTXH bao gồm tăng cường đào tạo, cải thiện cơ sở vật chất, truyền thông nâng cao nhận thức và phát triển mạng lưới tình nguyện viên.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để bệnh viện và các cơ quan quản lý xây dựng chính sách phát triển CTXH trong lĩnh vực y tế, hướng tới chăm sóc bệnh nhân toàn diện và bền vững.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo bệnh viện cần ưu tiên triển khai các giải pháp nhân lực và đào tạo trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tăng cường phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả công tác xã hội. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành CTXH có thể sử dụng kết quả này làm tài liệu tham khảo và phát triển nghiên cứu tiếp theo.