Tổng quan nghiên cứu

Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) là một trong những bệnh mãn tính phổ biến và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như tổn thương tim mạch, thận, thần kinh và mắt. Tại Việt Nam, số lượng bệnh nhân ĐTĐ ngày càng gia tăng, tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế, đặc biệt là các bệnh viện chuyên khoa như Bệnh viện Nội tiết Trung ương. Mỗi ngày, bệnh viện tiếp nhận khoảng 1.000 lượt bệnh nhân khám và hơn 1.300 lượt điều trị nội, ngoại trú, trong đó phần lớn là bệnh nhân ĐTĐ với nhiều biến chứng phức tạp. Nhu cầu hỗ trợ công tác xã hội (CTXH) cho nhóm bệnh nhân này là rất lớn nhằm giảm bớt gánh nặng kinh tế, ổn định tâm lý và nâng cao chất lượng điều trị.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động CTXH đối với bệnh nhân ĐTĐ tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2019, với phạm vi khảo sát tại ba khoa chính: Khoa Khám bệnh, Khoa Đái tháo đường biến chứng và Khoa Nội tiết người lớn. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng cung cấp dịch vụ CTXH, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động CTXH cho bệnh nhân ĐTĐ. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe, tăng cường sự hài lòng của bệnh nhân và gia đình, đồng thời góp phần phát triển nghề CTXH trong lĩnh vực y tế tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết tâm lý 5 giai đoạn của Kubler-Ross (1970): Mô tả các trạng thái tâm lý của bệnh nhân mãn tính, bao gồm chối bỏ, giận dữ, hy vọng, trầm cảm và chấp nhận bệnh tật. Lý thuyết này giúp hiểu rõ đặc điểm tâm lý của bệnh nhân ĐTĐ trong quá trình điều trị.
  • Mô hình hợp tác chăm sóc bệnh nhân: Đề xuất sự phối hợp giữa nhân viên y tế, nhân viên CTXH và gia đình bệnh nhân nhằm tạo môi trường điều trị thân thiện, giảm bớt sự phân cấp truyền thống, tăng cường sự tự tin và thoải mái cho người bệnh.
  • Khái niệm công tác xã hội trong y tế: CTXH là hoạt động chuyên môn nhằm hỗ trợ cá nhân, gia đình và cộng đồng giải quyết các vấn đề liên quan đến sức khỏe, bao gồm cung cấp thông tin, tư vấn tâm lý, kết nối nguồn lực và hỗ trợ từ thiện.
  • Nguyên tắc nghề nghiệp CTXH: Bao gồm chấp nhận bệnh nhân, tôn trọng quyền tự quyết, đảm bảo tính cá biệt hóa, giữ bí mật và khuyến khích bệnh nhân tham gia giải quyết vấn đề.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: bệnh nhân ĐTĐ, hoạt động CTXH trong bệnh viện, nhu cầu hỗ trợ tâm lý – xã hội, kết nối nguồn lực và hỗ trợ từ thiện.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập từ 150 bệnh nhân ĐTĐ qua bảng hỏi và phỏng vấn sâu 35 người gồm bệnh nhân, người nhà, nhân viên y tế và nhân viên CTXH tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương. Ngoài ra, dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo, tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật và các nghiên cứu liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp định lượng phân tích số liệu bảng hỏi để đánh giá nhu cầu và mức độ đáp ứng của hoạt động CTXH; phương pháp định tính qua phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm nhằm làm rõ thực trạng, khó khăn và đề xuất giải pháp.
  • Chọn mẫu: Mẫu bệnh nhân được chọn theo phương pháp phân tầng, đảm bảo đại diện cho các khoa điều trị chính và cân đối giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, hoàn cảnh kinh tế.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2017-2019, tập trung khảo sát thực trạng hoạt động CTXH và phân tích các yếu tố ảnh hưởng tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhu cầu hỗ trợ thông tin và tư vấn khám chữa bệnh rất cao: 100% bệnh nhân có nhu cầu được hướng dẫn thủ tục khám chữa bệnh, 89,08% cần tư vấn thông tin điều trị. Trong đó, 78,3% mong muốn được hỗ trợ thủ tục khám chữa bệnh, 65,7% quan tâm đến chi phí điều trị, 46,6% cần tư vấn chính sách bảo hiểm y tế.
  2. Nhu cầu hỗ trợ tâm lý – xã hội chiếm tỷ lệ lớn: 77,3% bệnh nhân mong muốn được thăm hỏi sức khỏe và hoàn cảnh khó khăn, 56,7% cần tư vấn giải tỏa căng thẳng, đặc biệt nữ giới có nhu cầu cao hơn nam giới.
  3. Nhu cầu kết nối nguồn lực và hỗ trợ từ thiện: Bệnh nhân ĐTĐ, đặc biệt nhóm nghèo và có biến chứng, có nhu cầu hỗ trợ kinh phí điều trị, thuốc men và sinh hoạt phí rất lớn do chi phí ngoài bảo hiểm y tế còn cao.
  4. Hiệu quả hoạt động CTXH chưa đồng đều: Hoạt động hướng dẫn thủ tục khám chữa bệnh được đánh giá rất tốt (65,2% rất tốt), tần suất thực hiện đạt 100%. Tuy nhiên, tư vấn chính sách bảo hiểm y tế và hỗ trợ chuyển viện được đánh giá thấp hơn (23,2% và 15,6% rất tốt).
  5. Tần suất cung cấp thông tin điều trị chưa đều: Kế hoạch điều trị và thời gian điều trị được cung cấp thường xuyên (69%), nhưng thông tin về khó khăn trong quá trình chung sống với bệnh chỉ được cung cấp rất thường xuyên 23,6%.
  6. Đánh giá tổng thể: 58,5% bệnh nhân cho rằng hoạt động CTXH đáp ứng nhu cầu ở mức khá, tuy nhiên vẫn còn nhiều nội dung chưa được quan tâm đúng mức, đặc biệt là tư vấn về diễn biến bệnh và hỗ trợ tâm lý sâu sắc.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động CTXH tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương đã bước đầu đáp ứng nhu cầu thiết yếu của bệnh nhân ĐTĐ, đặc biệt trong việc hỗ trợ thủ tục khám chữa bệnh và cung cấp thông tin điều trị cơ bản. Tuy nhiên, các hoạt động tư vấn tâm lý, hỗ trợ xã hội và kết nối nguồn lực còn hạn chế do đội ngũ nhân viên CTXH mỏng, thiếu chuyên môn sâu và áp lực công việc lớn.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, mô hình hợp tác chăm sóc bệnh nhân và sự phối hợp giữa nhân viên y tế, CTXH và gia đình bệnh nhân được xem là yếu tố then chốt nâng cao hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống. Ở Việt Nam, việc phát triển CTXH trong bệnh viện còn mới mẻ, cần tăng cường đào tạo chuyên môn và hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhu cầu và mức độ đáp ứng các hoạt động CTXH, bảng so sánh tần suất thực hiện các nội dung tư vấn và hỗ trợ, giúp minh họa rõ nét những điểm mạnh và hạn chế hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực nhân viên CTXH: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kiến thức y tế, kỹ năng tư vấn tâm lý và kết nối nguồn lực nhằm nâng cao chất lượng phục vụ bệnh nhân ĐTĐ. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với các trường đào tạo CTXH đảm nhiệm.

  2. Mở rộng quy mô và chuyên môn hóa phòng CTXH: Tăng số lượng nhân viên chuyên ngành CTXH, phân công nhiệm vụ rõ ràng, giảm bớt công việc hành chính để tập trung vào hoạt động chuyên môn. Mục tiêu đạt tối thiểu 10 nhân viên chuyên trách trong 2 năm tới.

  3. Xây dựng quy trình phối hợp liên ngành chặt chẽ: Thiết lập cơ chế phối hợp giữa nhân viên y tế, CTXH và gia đình bệnh nhân trong việc tư vấn, hỗ trợ điều trị và chăm sóc sau xuất viện, đặc biệt kết nối với y tế cơ sở và cộng đồng địa phương. Thực hiện thí điểm trong 6 tháng tại các khoa trọng điểm.

  4. Phát triển hệ thống thông tin và truyền thông: Cải tiến hệ thống cung cấp thông tin cho bệnh nhân về chính sách bảo hiểm, chi phí, phác đồ điều trị và các dịch vụ hỗ trợ xã hội qua các kênh trực tiếp và trực tuyến. Mục tiêu nâng tỷ lệ bệnh nhân được tiếp cận thông tin lên trên 80% trong 1 năm.

  5. Tăng cường huy động nguồn lực hỗ trợ từ thiện: Xây dựng mạng lưới kết nối với các tổ chức từ thiện, nhà hảo tâm để hỗ trợ kinh phí, thuốc men và sinh hoạt phí cho bệnh nhân nghèo, đặc biệt bệnh nhân có biến chứng nặng. Triển khai trong 12 tháng với sự phối hợp của phòng CTXH và Ban lãnh đạo bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên công tác xã hội trong lĩnh vực y tế: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận, thực tiễn và các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động CTXH, giúp họ cải thiện kỹ năng và phương pháp làm việc với bệnh nhân ĐTĐ.

  2. Quản lý bệnh viện và các cơ sở y tế: Tài liệu giúp lãnh đạo hiểu rõ nhu cầu và thực trạng hoạt động CTXH, từ đó xây dựng chính sách, quy trình và đầu tư phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc bệnh nhân.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành công tác xã hội: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo và giảng dạy về CTXH trong y tế, đặc biệt về hỗ trợ bệnh nhân mãn tính như ĐTĐ.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và từ thiện: Giúp các tổ chức hiểu rõ nhu cầu hỗ trợ của bệnh nhân ĐTĐ, từ đó thiết kế các chương trình hỗ trợ hiệu quả, phù hợp với thực tế tại bệnh viện và cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác xã hội trong bệnh viện có vai trò gì đối với bệnh nhân đái tháo đường?
    Công tác xã hội giúp hỗ trợ bệnh nhân về mặt tâm lý, cung cấp thông tin, kết nối nguồn lực và hỗ trợ tài chính, góp phần giảm bớt gánh nặng bệnh tật và nâng cao hiệu quả điều trị.

  2. Những khó khăn chính trong hoạt động CTXH tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương là gì?
    Bao gồm đội ngũ nhân viên CTXH còn mỏng, thiếu chuyên môn sâu, áp lực công việc lớn và sự phối hợp liên ngành chưa đồng bộ, dẫn đến một số hoạt động chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu bệnh nhân.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động CTXH cho bệnh nhân ĐTĐ?
    Cần tăng cường đào tạo nhân viên, mở rộng quy mô phòng CTXH, xây dựng quy trình phối hợp liên ngành, cải tiến hệ thống thông tin và huy động nguồn lực hỗ trợ từ thiện.

  4. Bệnh nhân ĐTĐ có những nhu cầu hỗ trợ nào nổi bật?
    Nhu cầu lớn nhất là được cung cấp thông tin về khám chữa bệnh, tư vấn tâm lý – xã hội, hỗ trợ tài chính và kết nối nguồn lực để giảm bớt khó khăn trong điều trị và sinh hoạt.

  5. Vai trò của gia đình và cộng đồng trong hỗ trợ bệnh nhân ĐTĐ như thế nào?
    Gia đình và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tinh thần, chăm sóc sau điều trị và phối hợp với bệnh viện để đảm bảo quá trình điều trị ngoại trú hiệu quả, giảm nguy cơ tái phát và biến chứng.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương, với khảo sát 150 bệnh nhân và phỏng vấn sâu 35 người liên quan.
  • Nhu cầu hỗ trợ thông tin, tư vấn tâm lý và kết nối nguồn lực của bệnh nhân rất lớn, trong khi hiệu quả hoạt động CTXH còn chưa đồng đều và chưa đáp ứng đầy đủ.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm đặc điểm bệnh nhân, năng lực nhân viên CTXH, điều kiện bệnh viện và sự phối hợp liên ngành.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực nhân viên, mở rộng quy mô, cải tiến quy trình phối hợp và huy động nguồn lực hỗ trợ.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện mô hình CTXH trong bệnh viện.

Hành động ngay: Các cơ sở y tế và nhà quản lý cần ưu tiên phát triển công tác xã hội trong chăm sóc bệnh nhân mãn tính để nâng cao chất lượng điều trị và cải thiện cuộc sống người bệnh.