Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) là một bộ phận quan trọng trong quản lý tài chính công, góp phần đảm bảo an toàn tài chính quốc gia và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Tại huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, trong giai đoạn 2015-2018, tổng giá trị sản xuất trên địa bàn đạt khoảng 38.216,6 tỷ đồng, tăng 17,1% so với năm trước đó. Trong đó, chi thường xuyên ngân sách chiếm trên 70% tổng chi ngân sách, phản ánh vai trò trọng yếu của công tác kiểm soát chi thường xuyên trong quản lý tài chính địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Cẩm Giàng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác này trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN Cẩm Giàng trong giai đoạn 2015-2018, đồng thời đề xuất các phương hướng áp dụng cho các KBNN cấp huyện, thị xã khác trong tỉnh Hải Dương.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng quản lý chi NSNN, góp phần sử dụng ngân sách tiết kiệm, đúng mục đích, đồng thời hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc cân đối nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Các chỉ số như tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 2,33% năm 2015 xuống còn 2,13% năm 2018, thu nhập bình quân đầu người tăng từ 29 triệu đồng lên 42,5 triệu đồng/năm cũng phản ánh sự tác động tích cực của công tác quản lý ngân sách hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và kiểm soát ngân sách nhà nước, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát chi trong việc đảm bảo chi tiêu ngân sách đúng mục đích, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.
  • Mô hình kiểm soát nội bộ: Áp dụng nguyên tắc kiểm soát chi thường xuyên qua các bước kiểm tra hồ sơ, đối chiếu dự toán, kiểm soát tính hợp pháp, hợp lệ của chứng từ chi.
  • Khái niệm kiểm soát chi thường xuyên NSNN: Là việc xem xét, kiểm tra các điều kiện chi trả, thanh toán theo quy định đối với các khoản chi thường xuyên qua KBNN nhằm đảm bảo chi đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán ngân sách, cam kết chi, tạm ứng chi, thanh toán chi, hồ sơ chứng từ hợp lệ, nguyên tắc kiểm soát chi, và hiệu quả quản lý ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và xử lý thông tin thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu pháp luật, số liệu thống kê của KBNN Cẩm Giàng giai đoạn 2015-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ hồ sơ, chứng từ chi thường xuyên NSNN qua KBNN Cẩm Giàng trong giai đoạn này, với tổng số hàng nghìn giao dịch được phân tích.

Phân tích tổng hợp, thống kê mô tả, so sánh và đối chiếu được áp dụng để đánh giá thực trạng kiểm soát chi thường xuyên. Các chỉ tiêu được tổng hợp gồm tỷ lệ hồ sơ hợp lệ, tỷ lệ chi đúng dự toán, tỷ lệ chi sai bị thu hồi, thời gian giải quyết thủ tục hành chính, và mức độ hài lòng của đơn vị sử dụng ngân sách.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, bao gồm các bước thu thập số liệu, phân tích thực trạng, đánh giá nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hồ sơ chi thường xuyên hợp lệ đạt khoảng 92% trong tổng số hồ sơ kiểm soát qua KBNN Cẩm Giàng giai đoạn 2015-2018, phản ánh sự tuân thủ khá tốt các quy định về chứng từ, hợp đồng mua sắm, và thủ tục thanh toán.

  2. Tỷ lệ chi đúng dự toán chi thường xuyên đạt trên 85%, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15% chi vượt dự toán hoặc chưa phù hợp với quy định, gây áp lực lên cân đối ngân sách địa phương.

  3. Tỷ lệ thu hồi chi sai và giảm chi chiếm khoảng 3-5% tổng chi thường xuyên, cho thấy công tác kiểm soát đã phát hiện và xử lý kịp thời các khoản chi không đúng quy định, góp phần tiết kiệm ngân sách.

  4. Thời gian giải quyết thủ tục chi thường xuyên trung bình là 7-10 ngày, trong đó có khoảng 20% hồ sơ bị kéo dài do thiếu chứng từ hoặc quy trình phối hợp chưa đồng bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên chủ yếu do sự chưa đồng bộ trong quy trình kiểm soát, năng lực cán bộ kiểm soát còn hạn chế, và ý thức chấp hành của một số đơn vị sử dụng ngân sách chưa cao. So với một số nghiên cứu trong ngành tài chính công, tỷ lệ chi đúng dự toán tại Cẩm Giàng tương đối cao nhưng vẫn cần cải thiện để đảm bảo hiệu quả ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hồ sơ hợp lệ, tỷ lệ chi đúng dự toán và tỷ lệ thu hồi chi sai qua các năm 2015-2018, giúp minh họa xu hướng cải thiện hoặc tồn tại của công tác kiểm soát.

Ý nghĩa của kết quả là làm rõ thực trạng công tác kiểm soát chi thường xuyên tại một địa phương điển hình, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi thường xuyên: Rà soát, chuẩn hóa các bước kiểm soát, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban liên quan để rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, đảm bảo tỷ lệ hồ sơ hợp lệ đạt trên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: KBNN Cẩm Giàng phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ kiểm soát: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về pháp luật ngân sách, kỹ năng kiểm soát và sử dụng phần mềm quản lý ngân sách điện tử (TABMIS) cho toàn bộ cán bộ trong 12 tháng tới nhằm tăng hiệu quả kiểm soát và giảm sai sót.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Mở rộng sử dụng hệ thống TABMIS và các phần mềm hỗ trợ kiểm soát chi để tự động hóa quy trình, giảm thiểu thủ công, nâng cao tính minh bạch và chính xác trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: KBNN Hải Dương và KBNN Cẩm Giàng.

  4. Nâng cao ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng ngân sách: Tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn và giám sát việc thực hiện các quy định về chi NSNN, đồng thời xây dựng cơ chế xử lý nghiêm các vi phạm nhằm giảm tỷ lệ chi sai dưới 2% trong 5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại các KBNN cấp huyện, tỉnh: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến công tác kiểm soát chi thường xuyên, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính công: Tham khảo các phân tích về thực trạng và giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách quản lý chi NSNN, góp phần xây dựng hệ thống tài chính công minh bạch, hiệu quả.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu chuyên sâu về quản lý ngân sách nhà nước và kiểm soát chi thường xuyên.

  4. Các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và phối hợp hiệu quả với cơ quan kiểm soát.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên NSNN là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên NSNN là việc KBNN xem xét, đối chiếu các điều kiện chi trả, thanh toán theo quy định đối với các khoản chi thường xuyên nhằm đảm bảo chi đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức.

  2. Tại sao kiểm soát chi thường xuyên lại quan trọng?
    Nó giúp đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, đúng mục đích, tránh thất thoát, lãng phí, đồng thời hỗ trợ cân đối nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Phương pháp kiểm soát chi thường xuyên được áp dụng như thế nào?
    Thông qua kiểm tra hồ sơ, chứng từ, đối chiếu dự toán, kiểm tra tính hợp pháp, hợp lệ của các khoản chi, đồng thời sử dụng phần mềm quản lý ngân sách điện tử để tự động hóa quy trình.

  4. Những khó khăn thường gặp trong kiểm soát chi thường xuyên?
    Bao gồm hồ sơ không đầy đủ, quy trình phối hợp chưa đồng bộ, năng lực cán bộ hạn chế, ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng ngân sách chưa cao.

  5. Giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên là gì?
    Hoàn thiện quy trình, đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường tuyên truyền và giám sát, xây dựng cơ chế xử lý vi phạm nghiêm minh.

Kết luận

  • Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Cẩm Giàng đóng vai trò then chốt trong quản lý tài chính công địa phương, góp phần đảm bảo an toàn và hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Thực trạng kiểm soát chi cho thấy tỷ lệ hồ sơ hợp lệ đạt khoảng 92%, chi đúng dự toán trên 85%, còn tồn tại một số hạn chế về quy trình và năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng ngân sách.
  • Các giải pháp được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên, giảm thiểu sai sót và lãng phí ngân sách trong giai đoạn 2020-2025.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan quản lý tài chính công, KBNN các cấp và các đơn vị sử dụng ngân sách trong việc nâng cao chất lượng quản lý chi NSNN.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng kiểm soát chi thường xuyên trong các lĩnh vực ngân sách khác.