Luận án tiến sĩ khoa học giáo dục: Ứng dụng định luật bảo toàn vật lí 10 THPT để phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh

• Tác giả: Đỗ Hùng Dũng
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Công Triêm
• Trường học: Đại học Sư phạm - Đại học Huế
• Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí
• Đề tài: Tổ chức dạy học chương 'Các định luật bảo toàn' Vật lí 10 trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Huế

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Giả thuyết khoa học
• 1.4. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.5. Đối tượng nghiên cứu
• 1.6. Phạm vi nghiên cứu
• 1.7. Phương pháp nghiên cứu
• 1.8. Những đóng góp mới của luận án
• 1.9. Cấu trúc luận án
• 2. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Các nghiên cứu về năng lực và năng lực sáng tạo
• 2.2. Các nghiên cứu về tổ chức dạy học nhằm phát triển năng lực sáng tạo của học sinh
• 2.3. Kết luận chương 1
• 3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HS TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ
• 3.1. Năng lực và sự phát triển năng lực cho HS trung học phổ thông
• 3.2. Khái niệm năng lực
• 3.3. Các loại năng lực cốt lõi của HS
• 3.4. Mô hình cấu trúc năng lực
• 3.5. Năng lực của HS trung học phổ thông và sự phát triển năng lực của HS trung học phổ thông
• 3.6. Sáng tạo – Năng lực sáng tạo và sự phát triển năng lực sáng tạo cho HS trung học phổ thông
• 3.6.1. Khái niệm sáng tạo
• 3.6.2. Khái niệm năng lực sáng tạo
• 3.6.3. Phát triển năng lực sáng tạo cho HS trong quá trình dạy học vật lí
• 3.6.4. Những biểu hiện của năng lực sáng tạo của HS
• 3.6.5. Cấu trúc của năng lực sáng tạo
• 3.7. Khảo sát thực trạng phát triển năng lực sáng tạo cho HS trong dạy học vật lí ở một số trường trung học phổ thông hiện nay
• 3.7.1. Mô tả quá trình khảo sát, điều tra
• 3.7.2. Kết quả khảo sát, điều tra
• 3.7.3. Nhận xét và đánh giá thực trạng
• 3.8. Các biện pháp phát triển năng lực sáng tạo cho HS trung học phổ thông trong dạy học vật lí
• 3.8.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất các biện pháp phát triển năng lực sáng tạo cho HS
• 3.8.2. Các biện pháp được lựa chọn nhằm phát triển năng lực sáng tạo cho HS
• 3.8.3. Quy trình tổ chức dạy học tích cực trong dạy học vật lí góp phần phát triển năng lực sáng tạo cho HS
• 3.8.3.1. Nguyên tắc xây dựng quy trình
• 3.8.3.2. Quy trình tổ chức dạy học tích cực trong dạy học vật lí góp phần phát triển năng lực sáng tạo cho HS
• 3.9. Kết luận chương 2
• 4. TỔ CHỨC DẠY HỌC CHƯƠNG “CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HS TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ 10 THPT
• 4.1. Một số vấn đề chung về chương trình vật lí trung học phổ thông
• 4.2. Đặc điểm của chương trình vật lí trung học phổ thông
• 4.3. Đặc điểm của môn học vật lí trung học phổ thông. Mục tiêu của chương trình vật lí trung học phổ thông
• 4.4. Nội dung kiến thức phần cơ học trong chương trình vật lí trung học phổ thông
• 4.5. Một số vấn đề chung về chương “Các định luật bảo toàn”, Vật lí 10 trung học phổ thông
• 4.6. Vị trí, tầm quan trọng của chương “Các định luật bảo toàn” trong chương trình Vật lí 10 trung học phổ thông
• 4.7. Phân tích cấu trúc và nội dung kiến thức của chương “Các định luật bảo toàn” chương trình vật lí 10 trung học phổ thông
• 4.8. Mục tiêu dạy học chương “Các định luật bảo toàn” vật lí 10
• 4.9. Phân tích bài học và định hướng sử dụng các phương pháp phát triển năng lực sáng tạo cho HS trong dạy học chương “Các định luật bảo toàn”
• 4.10. Xây dựng bộ công cụ đánh giá mức độ năng lực sáng tạo của HS
• 4.10.1. Yêu cầu bộ công cụ đánh giá năng lực sáng tạo của HS
• 4.10.2. Xây dựng bộ công cụ đánh giá cụ thể
• 4.11. Xây dựng một số tiến trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực sáng tạo cho HS trong dạy học chương “Các định luật bảo toàn”
• 4.12. Đánh giá thực trạng dạy học chương “Các định luật bảo toàn”
• 4.13. Quy trình thiết kế giáo án theo hướng phát triển năng lực sáng tạo cho HS
• 4.14. Một số tiến trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực sáng tạo cho HS trong dạy học chương “Các định luật bảo toàn”
• 4.15. Kết luận chương 3
• 5. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 5.1. Thực nghiệm sư phạm vòng 1
• 5.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm vòng 1
• 5.1.2. Đối tượng và nội dung thực nghiệm sư phạm
• 5.1.3. Phương pháp thực nghiệm
• 5.1.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 1
• 5.2. Thực nghiệm sư phạm vòng 2
• 5.2.1. Mục đích – nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm vòng 2
• 5.2.2. Đối tượng và nội dung thực nghiệm sư phạm
• 5.2.3. Phương pháp thực nghiệm
• 5.2.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 2
• 5.3. Kết luận chương 4
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu luận án tiến sĩ

Luận án tiến sĩ với chủ đề 'Phát triển năng lực sáng tạo qua định luật bảo toàn vật lí 10 THPT' tập trung vào việc nâng cao năng lực sáng tạo của học sinh thông qua việc dạy học chương 'Các định luật bảo toàn' trong chương trình Vật lí 10. Nghiên cứu này nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đặc biệt là trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, nơi sáng tạo và tư duy độc lập trở thành yếu tố then chốt. Luận án đặt mục tiêu xây dựng các phương pháp giảng dạy tích cực, phù hợp để phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh, đồng thời đánh giá hiệu quả của các phương pháp này thông qua thực nghiệm sư phạm.

1.1. Lý do chọn đề tài

Sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ đòi hỏi giáo dục phải đổi mới để đáp ứng nhu cầu phát triển năng lực sáng tạo của học sinh. Luận án nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển năng lực sáng tạo trong giáo dục, đặc biệt là trong môn Vật lí, một môn học thuộc nhóm khoa học tự nhiên. Chương 'Các định luật bảo toàn' được chọn vì nội dung gần gũi với thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi để học sinh tham gia các hoạt động sáng tạo và trải nghiệm thực tế.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu chính của luận án là xây dựng các phương pháp giảng dạy tích cực và quy trình tổ chức dạy học theo hướng phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh. Nghiên cứu cũng nhằm đánh giá hiệu quả của các phương pháp này trong việc nâng cao kết quả học tập của học sinh ở chương 'Các định luật bảo toàn'.

II. Cơ sở lý luận và thực tiễn

Luận án dựa trên cơ sở lý luận về năng lực sáng tạo và các phương pháp dạy học tích cực. Nghiên cứu khẳng định rằng năng lực sáng tạo là một trong những năng lực cốt lõi cần được phát triển trong giáo dục phổ thông. Luận án cũng phân tích thực trạng dạy học Vật lí ở các trường THPT, chỉ ra những hạn chế trong việc phát triển năng lực sáng tạo của học sinh.

2.1. Khái niệm năng lực sáng tạo

Năng lực sáng tạo được định nghĩa là khả năng tạo ra những ý tưởng mới, giải pháp độc đáo và hiệu quả trong các tình huống khác nhau. Trong giáo dục, năng lực sáng tạo được phát triển thông qua các hoạt động học tập tích cực, đặc biệt là trong các môn học thuộc nhóm khoa học tự nhiên như Vật lí.

2.2. Thực trạng dạy học Vật lí ở THPT

Nghiên cứu chỉ ra rằng, mặc dù Vật lí là môn học có tiềm năng lớn trong việc phát triển năng lực sáng tạo, nhưng phương pháp dạy học hiện tại vẫn còn nặng về lý thuyết, ít chú trọng đến việc phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh.

III. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng, bao gồm phân tích tài liệu, khảo sát thực trạng, và thực nghiệm sư phạm. Các phương pháp giảng dạy tích cực như dạy học dự án, dạy học giải quyết vấn đề được áp dụng để phát triển năng lực sáng tạo của học sinh.

3.1. Phương pháp khảo sát

Nghiên cứu tiến hành khảo sát thực trạng dạy học Vật lí ở các trường THPT, tập trung vào việc đánh giá mức độ phát triển năng lực sáng tạo của học sinh. Kết quả khảo sát cho thấy, phần lớn giáo viên chưa áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực để phát triển năng lực sáng tạo.

3.2. Thực nghiệm sư phạm

Thực nghiệm sư phạm được tiến hành tại một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Kết quả thực nghiệm cho thấy, việc áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực đã giúp cải thiện đáng kể năng lực sáng tạo và kết quả học tập của học sinh.

IV. Kết quả và đánh giá

Luận án đã đạt được những kết quả quan trọng trong việc phát triển năng lực sáng tạo của học sinh thông qua việc áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực. Kết quả thực nghiệm sư phạm cho thấy, học sinh được học theo phương pháp mới có năng lực sáng tạo và kết quả học tập cao hơn so với nhóm đối chứng.

4.1. Đánh giá năng lực sáng tạo

Bộ công cụ đánh giá năng lực sáng tạo được xây dựng và áp dụng trong nghiên cứu. Kết quả cho thấy, học sinh được học theo phương pháp mới có khả năng tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề tốt hơn.

4.2. Ứng dụng thực tiễn

Luận án không chỉ có giá trị lý luận mà còn có ý nghĩa thực tiễn cao. Các phương pháp giảng dạy được đề xuất có thể áp dụng rộng rãi trong các trường THPT để phát triển năng lực sáng tạo của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.