Tổng quan nghiên cứu
Việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho người học ở trình độ sơ cấp tại các trung tâm ngoại ngữ đang trở thành một nhu cầu cấp thiết tại Việt Nam. Theo ước tính, từ năm học 2010-2011, Bộ Giáo dục và Đào tạo (MOET) đã triển khai dạy tiếng Anh cho khoảng 20% học sinh lớp ba, với mục tiêu mở rộng lên 70% vào năm 2015-2016 và đạt 100% vào năm 2018-2019. Tuy nhiên, nhiều học viên sau khi tốt nghiệp vẫn gặp khó khăn trong giao tiếp tiếng Anh, đặc biệt là kỹ năng nói. Tại Trung tâm Ngoại ngữ - Tin học Kon Tum (KFLIC), phần lớn học viên đăng ký học đều mong muốn cải thiện kỹ năng nói và nghe.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả của bộ sách giáo khoa New Headway (trình độ Beginner và Elementary) trong việc hỗ trợ dạy và học kỹ năng nói tại KFLIC, đồng thời xác định những khó khăn gặp phải và đề xuất các biện pháp điều chỉnh sách giáo khoa để nâng cao hiệu quả giảng dạy. Nghiên cứu được thực hiện với 40 học viên và 5 giáo viên tại KFLIC trong năm 2010, tập trung vào việc sử dụng sách New Headway trong các lớp sơ cấp.
Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho việc lựa chọn và điều chỉnh tài liệu giảng dạy tiếng Anh, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ tại các trung tâm tương tự. Các chỉ số đánh giá bao gồm mức độ phù hợp của sách với nhu cầu học viên, sự hứng thú với chủ đề, cũng như hiệu quả cải thiện kỹ năng nói được đo lường qua khảo sát và phỏng vấn.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng nói trong giảng dạy tiếng Anh như định nghĩa của Chaney (1998) về nói là quá trình xây dựng và chia sẻ ý nghĩa qua ngôn ngữ nói và phi ngôn ngữ. Harmer (2001) nhấn mạnh các yếu tố cấu thành kỹ năng nói gồm đặc điểm ngôn ngữ, thiết bị biểu cảm, từ vựng và ngữ pháp, ngôn ngữ đàm phán, cùng khả năng xử lý thông tin nhanh chóng trong giao tiếp.
Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình phân loại các loại hình nói của Brown và Yule (1983) gồm nói tương tác, nói giao dịch và nói biểu diễn, nhằm phân tích các hoạt động nói trong sách giáo khoa. Lý thuyết về vai trò và kỹ thuật điều chỉnh sách giáo khoa của Richard (2001) cũng được sử dụng để đánh giá và đề xuất các phương pháp thích nghi sách phù hợp với đặc điểm học viên và môi trường giảng dạy tại KFLIC.
Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng nói (speaking skills), sách giáo khoa (textbooks), điều chỉnh sách giáo khoa (textbook adaptation), và các kỹ thuật dạy nói như hoạt động thông tin thiếu hụt (information gap), đóng vai (role-play), mô phỏng (simulation).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp phân tích định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi với 40 học viên và 5 giáo viên, sử dụng thang đo Likert để đánh giá các khía cạnh của sách giáo khoa và hiệu quả dạy học. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc với 5 học viên và 5 giáo viên nhằm làm rõ hơn các quan điểm và trải nghiệm thực tế.
Mẫu nghiên cứu gồm 40 học viên (50% nam, 50% nữ) từ 13 đến 24 tuổi, trình độ tiếng Anh sơ cấp, và 5 giáo viên có trình độ đại học, tuổi từ 28 đến 35, với kinh nghiệm giảng dạy trên 4 năm. Việc chọn mẫu ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện cho các lớp sơ cấp tại KFLIC.
Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong năm 2010, bao gồm khảo sát, phỏng vấn và quan sát lớp học để đối chiếu thực tế giảng dạy. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng thống kê tần suất và tỷ lệ phần trăm, trong khi dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích nội dung nhằm rút ra các chủ đề chính.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Đánh giá chung về sách giáo khoa New Headway: 90% học viên và 80% giáo viên đánh giá sách có các hoạt động giao tiếp phù hợp, nội dung và chủ đề hấp dẫn, kích thích học tập. 100% giáo viên cho rằng sách được tổ chức hiệu quả, có hướng dẫn rõ ràng và thiết kế bắt mắt. Tuy nhiên, chỉ 45% học viên cho rằng sách dễ tiếp cận và 30% học viên đánh giá giá cả hợp lý, thấp hơn so với 60% giáo viên.
Phù hợp với việc dạy và học kỹ năng nói: 90% học viên và 80% giáo viên đồng thuận sách phù hợp để phát triển kỹ năng nói. Phỏng vấn cho thấy đa số giáo viên và học viên hài lòng với sách, coi đây là công cụ hữu ích để cải thiện kỹ năng nói.
Sự quan tâm của học viên với các chủ đề trong sách: Tỷ lệ học viên quan tâm đến các chủ đề dao động từ 75% đến 100%, trong đó chủ đề "Quê hương và con người" được 100% học viên yêu thích. Một số chủ đề như "Công việc hàng ngày", "Thời trang" có khoảng 25% học viên không mấy hứng thú.
Đánh giá về từ vựng, ngữ pháp, phát âm và hoạt động nói: 95% học viên và 100% giáo viên cho rằng ngữ pháp trong sách dễ hiểu và phù hợp trình độ. Từ vựng và hoạt động nói được đánh giá dễ dàng bởi 75-80% học viên và giáo viên. Phát âm được 65% học viên và 80% giáo viên nhận xét là dễ tiếp thu.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sách New Headway đáp ứng tốt nhu cầu phát triển kỹ năng nói của học viên sơ cấp tại KFLIC, phù hợp với các nguyên tắc giảng dạy kỹ năng nói như cung cấp ngôn ngữ cần thiết, tổ chức hoạt động giao tiếp đa dạng và tạo hứng thú qua chủ đề. Sự khác biệt trong đánh giá về giá cả và khả năng tiếp cận sách phản ánh một số hạn chế về mặt kinh tế và phân phối tài liệu.
Việc học viên quan tâm nhiều đến các chủ đề liên quan đến văn hóa và xã hội cho thấy tầm quan trọng của việc lựa chọn chủ đề phù hợp để tăng động lực học tập, đồng thời cần lưu ý điều chỉnh hoặc bổ sung các chủ đề ít hấp dẫn hơn. Đánh giá tích cực về ngữ pháp và từ vựng cho thấy sách đã cân bằng tốt giữa tính chính xác và tính lưu loát trong dạy nói.
So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với quan điểm của Richards (2001) về vai trò quan trọng của sách giáo khoa trong việc cung cấp khung chương trình và hỗ trợ giáo viên, đồng thời phù hợp với các khuyến nghị của Harmer (2001) về nguyên tắc dạy kỹ năng nói. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm đánh giá tích cực của học viên và giáo viên về từng khía cạnh của sách.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường khả năng tiếp cận sách giáo khoa: Trung tâm nên phối hợp với nhà xuất bản để giảm giá thành hoặc cung cấp sách dưới dạng bản điện tử nhằm giúp học viên dễ dàng tiếp cận hơn. Mục tiêu tăng tỷ lệ học viên đánh giá sách dễ tiếp cận lên 80% trong vòng 1 năm.
Điều chỉnh và bổ sung chủ đề phù hợp: Giáo viên cần chủ động điều chỉnh hoặc bổ sung các chủ đề ít hấp dẫn như "Công việc hàng ngày" và "Thời trang" bằng các chủ đề gần gũi hơn với học viên. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do tổ chuyên môn chịu trách nhiệm.
Tăng cường hoạt động phát âm và giao tiếp thực hành: Tổ chức các buổi luyện phát âm chuyên sâu và các hoạt động giao tiếp thực tế nhằm nâng cao khả năng phát âm và tự tin nói của học viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ học viên đánh giá phát âm dễ tiếp thu lên 85% trong 1 năm.
Đào tạo giáo viên về kỹ thuật điều chỉnh sách giáo khoa: Tổ chức các khóa tập huấn giúp giáo viên nâng cao kỹ năng điều chỉnh sách giáo khoa phù hợp với đặc điểm học viên và môi trường giảng dạy. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do ban giám hiệu phối hợp với chuyên gia đào tạo thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ: Nghiên cứu cung cấp cơ sở để lựa chọn và điều chỉnh sách giáo khoa phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy kỹ năng nói.
Nhà quản lý giáo dục và trung tâm ngoại ngữ: Tham khảo để xây dựng chính sách mua sắm tài liệu, tổ chức đào tạo giáo viên và phát triển chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu học viên.
Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành ngôn ngữ Anh, sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, đánh giá sách giáo khoa và kỹ thuật dạy kỹ năng nói.
Nhà xuất bản và biên soạn sách giáo khoa: Tham khảo để cải tiến nội dung, thiết kế và phương pháp trình bày sách giáo khoa phù hợp với đặc điểm người học Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp
Sách New Headway có phù hợp với trình độ sơ cấp không?
Đa số học viên (90%) và giáo viên (80%) đánh giá sách phù hợp với trình độ sơ cấp, giúp học viên phát triển kỹ năng nói hiệu quả nhờ nội dung và hoạt động được thiết kế phù hợp.Các chủ đề trong sách có hấp dẫn học viên không?
Học viên quan tâm đến 75-100% các chủ đề, đặc biệt là chủ đề "Quê hương và con người" được 100% học viên yêu thích, tuy nhiên một số chủ đề như "Công việc hàng ngày" và "Thời trang" ít được quan tâm hơn.Khó khăn chính khi sử dụng sách là gì?
Giá cả sách được đánh giá chưa hợp lý và khả năng tiếp cận sách còn hạn chế, gây khó khăn cho một số học viên trong việc sở hữu tài liệu học tập.Sách có hỗ trợ phát triển kỹ năng phát âm không?
80% giáo viên và 65% học viên cho rằng sách có phần luyện phát âm dễ tiếp thu, tuy nhiên cần tăng cường thêm các hoạt động thực hành để nâng cao hiệu quả.Giáo viên có thể điều chỉnh sách như thế nào để phù hợp hơn?
Giáo viên nên điều chỉnh nội dung, bổ sung hoặc thay đổi chủ đề, mở rộng các hoạt động giao tiếp và phát âm, đồng thời tổ chức các hoạt động tương tác phù hợp với đặc điểm học viên.
Kết luận
- Sách giáo khoa New Headway Beginner và Elementary được đánh giá cao về tính phù hợp, thiết kế và khả năng hỗ trợ phát triển kỹ năng nói cho học viên sơ cấp tại KFLIC.
- Học viên quan tâm mạnh mẽ đến các chủ đề văn hóa và xã hội, góp phần tạo động lực học tập tích cực.
- Một số hạn chế về giá cả và khả năng tiếp cận sách cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả sử dụng.
- Việc điều chỉnh sách giáo khoa và tăng cường đào tạo giáo viên là cần thiết để tối ưu hóa quá trình dạy và học kỹ năng nói.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả sau 6-12 tháng và mở rộng nghiên cứu sang các trung tâm khác.
Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và giáo viên tại các trung tâm ngoại ngữ nên áp dụng các khuyến nghị trong luận văn để nâng cao chất lượng giảng dạy kỹ năng nói, đồng thời phối hợp với nhà xuất bản để cải tiến tài liệu phù hợp hơn với nhu cầu học viên.