Kiến thức và thực hành của bà mẹ có con dưới 5 tuổi bị viêm phổi tại Bệnh viện Nhi Trung ương năm 2021

• Tác giả: Trần Thị Ngọc Bích
• Người hướng dẫn: TS. BS Phạm Ngọc Toàn
• Trường học: Trường Đại Học Thăng Long
• Chuyên ngành: Điều dưỡng
• Đề tài: Kiến Thức Và Thực Hành Chăm Sóc Trẻ Dưới 5 Tuổi Bị Viêm Phổi Tại Bệnh Viện Nhi Trung Ương
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Giải phẫu và sinh lý hệ hô hấp
• 1.1.1. Đặc điểm giải phẫu bộ máy hô hấp ở trẻ em
• 1.1.2. Các đặc điểm sinh lý
• 1.2. Đại cương về viêm phổi
• 1.2.1. Định nghĩa viêm phổi
• 1.2.2. Phân loại viêm phổi
• 1.3. Triệu chứng bệnh viêm phổi trẻ em
• 1.4. Điều trị bệnh viêm phổi trẻ em
• 1.5. Kiến thức, thực hành về chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi mắc viêm phổi
• 1.5.1. Kiến thức của bà mẹ về viêm phổi trẻ dưới 5 tuổi
• 1.5.2. Thực hành về chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi mắc viêm phổi
• 1.6. Các yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành của bà mẹ về chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi mắc viêm phổi
• 1.7. Một số nghiên cứu trên Thế giới và Việt Nam về kiến thức thực hành chăm sóc của bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc viêm phổi
• 1.8. Một số học thuyết áp dụng
• 1.9. Giới thiệu tóm tắt về địa bàn nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6. Các biến số nghiên cứu
• 2.7. Tiêu chuẩn đánh giá
• 2.8. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 2.9. Đạo đức trong nghiên cứu
• 2.10. Sai số và biện pháp khắc phục sai số
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đánh giá kiến thức và thực hành về bệnh viêm phổi trẻ em của mẹ có con dưới 5 tuổi
• 3.2.1. Đánh giá kiến thức của các bà mẹ
• 3.2.2. Đánh giá về thực hành của các bà mẹ
• 3.3. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành của bà mẹ có con dưới 5 tuổi bị viêm phổi
• 3.3.1. Yếu tố liên quan đến kiến thức
• 3.3.2. Yếu tố liên quan đến thực hành
• 3.4. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu
• 3.5. Kiến thức và thực hành của các bà mẹ
• 3.6. Kiến thức về bệnh viêm phổi trẻ em của phụ huynh có con dưới 5 tuổi tại bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021
• 3.7. Thực hành về chăm sóc trẻ mắc bệnh viêm phổi của phụ huynh có con dưới 5 tuổi tại bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021
• 3.8. Các yếu tố liên quan tới kiến thức và thực hành của bà mẹ
• 3.8.1. Các yếu tố liên quan tới kiến thức về bệnh viêm phổi của bà mẹ
• 3.8.2. Các yếu tố liên quan tới thực hành chăm sóc trẻ bị viêm phổi
• 3.9. Hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về kiến thức chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi bị viêm phổi

Viêm phổi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, việc chăm sóc trẻ mắc bệnh này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc từ phía phụ huynh. Kiến thức về triệu chứng, cách nhận biết và xử trí kịp thời có thể giúp giảm thiểu biến chứng và tỷ lệ tử vong. Nghiên cứu cho thấy rằng việc nâng cao kiến thức cho các bà mẹ là rất cần thiết để cải thiện tình trạng sức khỏe của trẻ.

1.1. Định nghĩa và triệu chứng viêm phổi ở trẻ em

Viêm phổi là tình trạng nhiễm trùng phổi, gây ra bởi vi khuẩn, virus hoặc nấm. Triệu chứng thường gặp bao gồm sốt cao, ho, khó thở và mệt mỏi. Việc nhận biết sớm các triệu chứng này là rất quan trọng để có thể đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời.

1.2. Tầm quan trọng của kiến thức chăm sóc trẻ bị viêm phổi

Kiến thức về chăm sóc trẻ bị viêm phổi giúp phụ huynh nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu biến chứng mà còn nâng cao khả năng phục hồi của trẻ. Các bà mẹ cần được trang bị thông tin đầy đủ để có thể chăm sóc trẻ một cách hiệu quả.

II. Thách thức trong việc chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi bị viêm phổi

Chăm sóc trẻ bị viêm phổi gặp nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc nhận biết triệu chứng và thực hành chăm sóc đúng cách. Nhiều bà mẹ vẫn còn thiếu kiến thức về bệnh, dẫn đến việc chậm trễ trong việc đưa trẻ đi khám. Điều này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe của trẻ.

2.1. Thiếu kiến thức về triệu chứng viêm phổi

Nhiều bà mẹ không nhận biết được các triệu chứng ban đầu của viêm phổi, dẫn đến việc không đưa trẻ đi khám kịp thời. Việc thiếu kiến thức này có thể làm tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

2.2. Khó khăn trong việc thực hành chăm sóc

Việc chăm sóc trẻ bị viêm phổi đòi hỏi sự kiên nhẫn và kiến thức đúng đắn. Nhiều bà mẹ không biết cách chăm sóc trẻ đúng cách, từ việc cho trẻ uống thuốc đến việc theo dõi triệu chứng, dẫn đến tình trạng bệnh trở nặng.

III. Phương pháp điều trị viêm phổi cho trẻ dưới 5 tuổi

Điều trị viêm phổi ở trẻ em thường bao gồm việc sử dụng kháng sinh và các biện pháp hỗ trợ khác. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, các bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng bệnh của trẻ và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe cho trẻ.

3.1. Sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi

Kháng sinh là phương pháp chính trong điều trị viêm phổi do vi khuẩn. Việc lựa chọn kháng sinh phù hợp dựa trên nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe của trẻ là rất quan trọng.

3.2. Các biện pháp hỗ trợ trong điều trị

Ngoài việc sử dụng kháng sinh, các biện pháp hỗ trợ như cung cấp oxy, chăm sóc dinh dưỡng và theo dõi triệu chứng cũng rất cần thiết. Những biện pháp này giúp trẻ hồi phục nhanh chóng và giảm thiểu biến chứng.

IV. Ứng dụng thực tiễn từ nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương

Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương cho thấy tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về viêm phổi đạt 75,7%. Tuy nhiên, tỷ lệ thực hành đúng chỉ đạt 64%. Điều này cho thấy cần có những biện pháp can thiệp để nâng cao kiến thức và thực hành chăm sóc cho các bà mẹ.

4.1. Kết quả nghiên cứu về kiến thức của bà mẹ

Kết quả cho thấy nhiều bà mẹ có kiến thức đúng về triệu chứng và cách chăm sóc trẻ bị viêm phổi. Tuy nhiên, vẫn còn một số bà mẹ chưa nắm rõ các thông tin cần thiết.

4.2. Thực hành chăm sóc trẻ bị viêm phổi

Mặc dù kiến thức cao, nhưng thực hành chăm sóc của các bà mẹ vẫn chưa đạt yêu cầu. Cần có các chương trình giáo dục sức khỏe để cải thiện tình trạng này.

V. Kết luận và hướng phát triển trong chăm sóc trẻ bị viêm phổi

Việc nâng cao kiến thức và thực hành chăm sóc trẻ bị viêm phổi là rất cần thiết. Các biện pháp giáo dục sức khỏe cần được triển khai mạnh mẽ để giúp các bà mẹ có đủ thông tin và kỹ năng chăm sóc trẻ. Tương lai cần có nhiều nghiên cứu hơn nữa để cải thiện tình trạng này.

5.1. Tầm quan trọng của giáo dục sức khỏe

Giáo dục sức khỏe đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao kiến thức cho các bà mẹ. Cần có các chương trình đào tạo phù hợp để giúp họ hiểu rõ hơn về bệnh viêm phổi.

5.2. Hướng phát triển trong nghiên cứu và chăm sóc

Cần tiếp tục nghiên cứu để tìm ra các phương pháp hiệu quả hơn trong việc chăm sóc trẻ bị viêm phổi. Các biện pháp can thiệp cần được áp dụng để cải thiện tình trạng sức khỏe cho trẻ em.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu gây mắc và tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu. Theo báo cáo của WHO năm 2019, viêm phổi đã cướp đi sinh mạng của khoảng 740.180 trẻ em dưới 5 tuổi, chiếm 14% tổng số trẻ tử vong trong nhóm tuổi này. Tại Việt Nam, viêm phổi đứng thứ 9 trong số các bệnh có tỷ lệ mắc cao nhất ở trẻ dưới 5 tuổi, với khoảng 4.000 trẻ tử vong mỗi năm do căn bệnh này. Bệnh viện Nhi Trung Ương là cơ sở y tế hàng đầu tiếp nhận nhiều trường hợp viêm phổi trẻ em, trong đó gần 50% bệnh nhi đến khám là các bệnh về đường hô hấp.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá kiến thức và thực hành chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi bị viêm phổi của các bà mẹ tại Bệnh viện Nhi Trung Ương trong năm 2021. Mục tiêu cụ thể là xác định tỷ lệ bà mẹ có kiến thức và thực hành đúng về chăm sóc trẻ viêm phổi, đồng thời tìm hiểu các yếu tố nhân khẩu học và xã hội ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành này. Nghiên cứu có phạm vi từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2021, tập trung tại khoa Tự nguyện của bệnh viện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe, góp phần giảm tỷ lệ mắc và tử vong do viêm phổi ở trẻ em thông qua nâng cao nhận thức và kỹ năng chăm sóc của người chăm sóc chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các học thuyết điều dưỡng nổi bật nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân, bao gồm:

• Học thuyết Nightingale: Nhấn mạnh vai trò của môi trường trong chăm sóc sức khỏe, bao gồm kiểm soát tiếng ồn, ánh sáng, vệ sinh cá nhân và dinh dưỡng để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hồi phục.
• Học thuyết Henderson: Tập trung vào việc đáp ứng 14 nhu cầu cơ bản của con người, trong đó có chăm sóc trẻ em bị bệnh hô hấp.
• Học thuyết Peplau: Nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa điều dưỡng và người bệnh, giúp nâng cao hiệu quả chăm sóc và hỗ trợ tinh thần cho người bệnh.
• Học thuyết Watson: Đề cao sự tương tác giữa người điều dưỡng và người bệnh trong quá trình chăm sóc, nhằm đáp ứng nhu cầu toàn diện về thể chất và tinh thần.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: kiến thức về viêm phổi, thực hành chăm sóc trẻ viêm phổi, các yếu tố nhân khẩu học (tuổi, trình độ học vấn, thu nhập, nơi ở), và các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến chăm sóc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang với phân tích mô tả và phân tích mối liên quan. Cỡ mẫu là 300 bà mẹ có con dưới 5 tuổi bị viêm phổi đang điều trị tại khoa Tự nguyện, Bệnh viện Nhi Trung Ương trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2021. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện từ danh sách bệnh nhân đủ tiêu chuẩn.

Dữ liệu được thu thập qua phiếu khảo sát chuẩn hóa, bao gồm các câu hỏi đánh giá kiến thức (15 câu) và thực hành chăm sóc (5 câu) của bà mẹ về viêm phổi trẻ em. Mỗi câu trả lời đúng được 1 điểm, thực hành được đánh giá theo thang điểm 0-2 tùy mức độ thực hiện. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Epidata, phân tích thống kê mô tả (tần số, tỷ lệ %) và kiểm định khi bình phương, tỷ suất chênh (OR) để xác định các yếu tố liên quan. Nghiên cứu tuân thủ các nguyên tắc đạo đức, bảo mật thông tin và được sự đồng thuận của Ban lãnh đạo bệnh viện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Kiến thức về viêm phổi của bà mẹ: Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng chung về viêm phổi trẻ em đạt 75,7%. Cụ thể, 83% hiểu đúng khái niệm viêm phổi, 90,7% biết nguyên nhân gây bệnh, 98% nhận biết được dấu hiệu viêm phổi, và 87,7% biết biến chứng của bệnh. Tuy nhiên, chỉ 48,7% bà mẹ nhận biết đúng triệu chứng rút lõm lồng ngực – một dấu hiệu quan trọng của viêm phổi nặng.

2. Thực hành chăm sóc trẻ viêm phổi: Tỷ lệ bà mẹ có thực hành đúng chung về chăm sóc trẻ viêm phổi là 64%. Các hoạt động thực hành đúng gồm kiểm tra thân nhiệt (75,7%), hạ sốt (84,3%), vệ sinh cá nhân cho trẻ (77,7%) và chế độ dinh dưỡng (82%). Tuy nhiên, chỉ 50% thực hiện đúng các bước hỗ trợ khi trẻ ho.

3. Yếu tố liên quan đến kiến thức: Trình độ học vấn, tuổi mẹ và thu nhập hàng tháng có ảnh hưởng đáng kể đến kiến thức về viêm phổi. Bà mẹ trên 30 tuổi có kiến thức đúng về định nghĩa viêm phổi cao gấp 2,85 lần so với nhóm dưới 30 tuổi (p<0,05). Thu nhập trên 5 triệu đồng/tháng cũng liên quan đến kiến thức tốt hơn.

4. Yếu tố liên quan đến thực hành: Nơi ở (thành thị hay nông thôn) là yếu tố ảnh hưởng đến thực hành chăm sóc trẻ. Bà mẹ sống ở thành thị có thực hành đúng cao hơn so với bà mẹ ở nông thôn, phản ánh sự khác biệt về điều kiện tiếp cận thông tin và dịch vụ y tế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy kiến thức và thực hành chăm sóc trẻ viêm phổi của bà mẹ tại Bệnh viện Nhi Trung Ương tương đối cao, nhưng vẫn còn khoảng 24,3% bà mẹ có kiến thức chưa đúng và 36% có thực hành chưa đúng hoặc chưa đầy đủ. Việc nhận biết triệu chứng rút lõm lồng ngực còn thấp có thể do dấu hiệu này khó quan sát hoặc chưa được truyền đạt đầy đủ trong các chương trình giáo dục sức khỏe.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ kiến thức và thực hành của bà mẹ trong nghiên cứu này tương đối cao, phản ánh hiệu quả của các hoạt động truyền thông và tư vấn tại bệnh viện. Tuy nhiên, sự khác biệt về kiến thức và thực hành giữa các nhóm nhân khẩu học cho thấy cần có các chiến lược truyền thông phù hợp với từng nhóm đối tượng, đặc biệt là bà mẹ trẻ tuổi, có trình độ học vấn thấp và sống ở vùng nông thôn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ kiến thức và thực hành đúng theo từng nhóm tuổi, trình độ học vấn và nơi ở, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt và tập trung nguồn lực cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe: Phát triển các chương trình truyền thông tập trung vào nhóm bà mẹ sống ở nông thôn, có trình độ học vấn thấp và thu nhập thấp nhằm nâng cao kiến thức về viêm phổi và chăm sóc trẻ. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do các cơ sở y tế cộng đồng phối hợp với bệnh viện thực hiện.

2. Xây dựng tài liệu truyền thông phù hợp: Soạn thảo tài liệu giáo dục sức khỏe bằng ngôn ngữ đơn giản, có hình ảnh minh họa sinh động, phù hợp với từng nhóm đối tượng khác nhau để dễ tiếp thu và áp dụng. Chủ thể thực hiện là các chuyên gia y tế và truyền thông trong 6 tháng đầu năm.

3. Tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng chăm sóc trẻ viêm phổi: Đào tạo cho bà mẹ và người chăm sóc về cách nhận biết dấu hiệu bệnh, xử trí ban đầu và thực hành chăm sóc đúng cách. Thời gian tổ chức định kỳ hàng quý tại các trung tâm y tế xã, phường.

4. Phát triển hệ thống hỗ trợ tư vấn trực tuyến và qua điện thoại: Cung cấp kênh tư vấn nhanh, tiện lợi giúp bà mẹ giải đáp thắc mắc về chăm sóc trẻ viêm phổi, đặc biệt trong giai đoạn điều trị ngoại trú. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do bệnh viện phối hợp với các đơn vị công nghệ thông tin thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và điều dưỡng nhi khoa: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về kiến thức và thực hành chăm sóc trẻ viêm phổi, giúp cải thiện chương trình đào tạo và tư vấn cho người nhà bệnh nhi.

2. Các nhà quản lý y tế công cộng: Thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành chăm sóc giúp hoạch định chính sách truyền thông và can thiệp phù hợp nhằm giảm tỷ lệ mắc và tử vong do viêm phổi.

3. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực điều dưỡng và y tế nhi khoa: Cơ sở dữ liệu và phương pháp nghiên cứu có thể tham khảo để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về chăm sóc sức khỏe trẻ em.

4. Bà mẹ và người chăm sóc trẻ em: Tài liệu giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng chăm sóc trẻ bị viêm phổi, từ đó giảm thiểu biến chứng và cải thiện kết quả điều trị.

Câu hỏi thường gặp

1. Viêm phổi ở trẻ dưới 5 tuổi có nguy hiểm không?
   Viêm phổi là bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt dưới 1 tuổi, có nguy cơ mắc và diễn biến nặng cao do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.

2. Bà mẹ cần nhận biết những dấu hiệu nào để đưa trẻ đi khám?
   Các dấu hiệu quan trọng gồm thở nhanh (≥60 lần/phút với trẻ dưới 2 tháng, ≥50 lần/phút với trẻ 2-12 tháng, ≥40 lần/phút với trẻ 1-5 tuổi), rút lõm lồng ngực, tím môi, bỏ bú, sốt cao kéo dài.

3. Làm thế nào để chăm sóc trẻ viêm phổi tại nhà đúng cách?
   Kiểm tra thân nhiệt thường xuyên, hạ sốt bằng chườm ấm hoặc thuốc theo chỉ định, vệ sinh mũi họng, cho trẻ ăn uống đủ dinh dưỡng, vỗ lưng giúp long đờm và theo dõi sát các dấu hiệu nặng để kịp thời đưa trẻ đến cơ sở y tế.

4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành chăm sóc của bà mẹ?
   Tuổi mẹ, trình độ học vấn, thu nhập và nơi ở là những yếu tố chính ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành chăm sóc trẻ viêm phổi. Bà mẹ trẻ tuổi, có trình độ thấp và sống ở nông thôn thường có kiến thức và thực hành kém hơn.

5. Có thể phòng ngừa viêm phổi cho trẻ như thế nào?
   Phòng bệnh bằng cách cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, tiêm chủng đầy đủ, giữ vệ sinh môi trường, tránh tiếp xúc khói thuốc lá, đảm bảo dinh dưỡng và theo dõi sức khỏe định kỳ.

Kết luận

• Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức đúng về viêm phổi trẻ em đạt 75,7%, thực hành đúng đạt 64%, cho thấy mức độ nhận thức và chăm sóc còn nhiều hạn chế cần cải thiện.
• Tuổi mẹ, trình độ học vấn, thu nhập và nơi ở là các yếu tố liên quan có ý nghĩa thống kê đến kiến thức và thực hành chăm sóc trẻ viêm phổi.
• Việc nâng cao kiến thức và thực hành chăm sóc của bà mẹ sẽ góp phần giảm tỷ lệ mắc, biến chứng và tử vong do viêm phổi ở trẻ dưới 5 tuổi.
• Cần triển khai các chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe phù hợp, tập trung vào nhóm bà mẹ có nguy cơ thấp về kiến thức và thực hành.
• Các bước tiếp theo bao gồm xây dựng tài liệu truyền thông, tổ chức tập huấn kỹ năng và phát triển kênh tư vấn hỗ trợ trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả chăm sóc trẻ viêm phổi.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe trẻ em – nâng cao kiến thức và thực hành chăm sóc viêm phổi cho bà mẹ là chìa khóa thành công!