Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát thủ tục hành chính (TTHC) là một nội dung trọng yếu trong công cuộc cải cách hành chính của Việt Nam, nhằm xây dựng nền hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh và hiện đại. Từ năm 2013 đến nay, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình đã triển khai nhiều hoạt động kiểm soát TTHC với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Thành phố Đồng Hới là trung tâm kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Bình với nhiều hộ kinh doanh và doanh nghiệp hoạt động, do đó nhu cầu về TTHC rất lớn. Việc kiểm soát TTHC không chỉ giúp đơn giản hóa các thủ tục, giảm phiền hà mà còn góp phần nâng cao niềm tin của người dân đối với cơ quan nhà nước.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng kiểm soát TTHC trên địa bàn thành phố Đồng Hới từ năm 2013 đến nay, làm rõ ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát TTHC, góp phần thúc đẩy cải cách hành chính tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động kiểm soát TTHC tại các cơ quan hành chính trên địa bàn thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình trong giai đoạn từ năm 2013 đến nay. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác kiểm soát TTHC, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý, cán bộ công chức và học viên cao học trong lĩnh vực quản lý công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết kiểm soát hành chính: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát trong việc đảm bảo tính hợp pháp, hợp lý và hiệu quả của các quy định hành chính, đặc biệt là TTHC.
  • Mô hình cải cách hành chính: Tập trung vào các nguyên tắc đơn giản hóa, minh bạch và công khai trong quản lý nhà nước, nhằm nâng cao hiệu quả và sự hài lòng của người dân.
  • Khái niệm về thủ tục hành chính: Được hiểu là trình tự, cách thức thực hiện công việc do cơ quan nhà nước quy định, có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân.
  • Khái niệm kiểm soát thủ tục hành chính: Là quy trình đánh giá, theo dõi và điều chỉnh các quy định TTHC nhằm loại bỏ thủ tục rườm rà, phiền hà, bảo đảm tính khả thi và hiệu quả trong thực thi.

Các khái niệm chính bao gồm: thủ tục hành chính, kiểm soát thủ tục hành chính, phản ánh kiến nghị (PAKN), công khai niêm yết TTHC, rà soát đánh giá TTHC.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, bao gồm:

  • Phân tích tài liệu thứ cấp: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật, báo cáo, công trình nghiên cứu liên quan đến kiểm soát TTHC, đặc biệt là các nghị định, thông tư của Chính phủ và Bộ Tư pháp.
  • Phương pháp thống kê: Tổng hợp số liệu về hoạt động kiểm soát TTHC tại thành phố Đồng Hới từ năm 2013 đến nay, bao gồm số lượng PAKN tiếp nhận, kết quả rà soát, đơn giản hóa thủ tục.
  • Phương pháp tổng hợp và so sánh: Đánh giá thực trạng kiểm soát TTHC tại Đồng Hới, so sánh với kinh nghiệm của các địa phương như Thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bến Tre để rút ra bài học và đề xuất giải pháp phù hợp.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn các cơ quan hành chính, phòng ban chuyên môn và cán bộ công chức làm đầu mối kiểm soát TTHC trên địa bàn thành phố Đồng Hới làm đối tượng khảo sát, nhằm đảm bảo tính đại diện và thực tiễn.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2017, giai đoạn có nhiều thay đổi về chính sách và tổ chức bộ máy kiểm soát TTHC.

Phương pháp luận được xây dựng trên cơ sở chủ nghĩa duy vật biện chứng và phép biện chứng duy vật, kết hợp các phương pháp nghiên cứu chuyên ngành quản lý công.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Công khai, niêm yết thủ tục hành chính được thực hiện tương đối đầy đủ: Tại thành phố Đồng Hới, các cơ quan hành chính đã niêm yết bộ thủ tục hành chính theo đúng quy định, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận. Tuy nhiên, việc niêm yết chưa đồng đều giữa các phòng ban, một số nơi còn thiếu mẫu đơn, tờ khai kèm theo. Tỷ lệ niêm yết đầy đủ đạt khoảng 85%.

  2. Rà soát, đánh giá và đơn giản hóa thủ tục hành chính còn hạn chế: Mặc dù đã có kế hoạch rà soát thường xuyên, nhưng chất lượng rà soát chưa cao, chưa phát hiện và đề xuất được nhiều phương án đơn giản hóa thủ tục. Tỷ lệ thủ tục được rà soát và đơn giản hóa đạt khoảng 60% so với tổng số thủ tục hiện hành.

  3. Tiếp nhận và xử lý phản ánh kiến nghị của tổ chức, cá nhân còn chưa hiệu quả: Số lượng phản ánh kiến nghị tiếp nhận từ năm 2013 đến nay khoảng vài trăm trường hợp, trong đó tỷ lệ xử lý kịp thời đạt khoảng 70%. Việc phối hợp giữa các cơ quan trong xử lý phản ánh còn chậm, chưa tạo được sự hài lòng cao cho người dân.

  4. Kiểm tra thực hiện kiểm soát thủ tục hành chính mang tính hình thức: Các đợt kiểm tra định kỳ và đột xuất được tổ chức nhưng chưa phát huy hiệu quả, chưa xử lý nghiêm các vi phạm, dẫn đến tình trạng chậm trễ, phiền hà trong giải quyết thủ tục vẫn còn tồn tại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do:

  • Cơ chế tổ chức bộ máy và nhân sự chưa đồng bộ: Mặc dù có sự phân công rõ ràng, nhưng đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm soát TTHC còn thiếu về số lượng và chưa được đào tạo chuyên sâu, dẫn đến năng lực thực hiện chưa cao.
  • Thiếu kinh phí và trang thiết bị hiện đại: Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát TTHC chưa được đầu tư đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác công khai, tiếp nhận và xử lý phản ánh.
  • Chưa huy động được sự tham gia giám sát của xã hội: Người dân và các tổ chức chính trị - xã hội chưa được khuyến khích tham gia tích cực vào quá trình kiểm soát TTHC, làm giảm tính minh bạch và hiệu quả của hoạt động này.
  • Chưa có sự quyết tâm cao từ người đứng đầu các cơ quan: Việc chỉ đạo, điều hành công tác kiểm soát TTHC chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến việc thực thi còn hình thức, chưa đạt hiệu quả mong muốn.

So sánh với kinh nghiệm tại Thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bến Tre, nơi có tỷ lệ niêm yết thủ tục đạt 100%, xử lý phản ánh đạt trên 90%, cho thấy Đồng Hới còn nhiều dư địa để cải thiện. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ niêm yết, rà soát, xử lý phản ánh theo từng năm sẽ giúp minh họa rõ nét tiến trình cải cách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống thể chế kiểm soát TTHC: Cần đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật liên quan để làm rõ trách nhiệm, quyền hạn và quy trình kiểm soát TTHC, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: UBND thành phố phối hợp Sở Tư pháp.

  2. Nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ công chức: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kiểm soát TTHC, kỹ năng tiếp nhận và xử lý phản ánh, ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ đạt chuẩn nghiệp vụ lên trên 90% trong 2 năm. Chủ thể: Sở Nội vụ, Học viện Hành chính Quốc gia.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát TTHC: Xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu TTHC trực tuyến, cải tiến quy trình tiếp nhận và xử lý phản ánh kiến nghị qua mạng, giảm thời gian xử lý xuống dưới 5 ngày làm việc. Thời gian triển khai: 12 tháng. Chủ thể: Văn phòng UBND thành phố, Sở Thông tin và Truyền thông.

  4. Thu hút sự tham gia giám sát của xã hội và người dân: Tăng cường tuyên truyền, phổ biến vai trò của kiểm soát TTHC, tổ chức đối thoại định kỳ với người dân và doanh nghiệp, thiết lập kênh phản hồi đa chiều. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ phản ánh được xử lý thỏa đáng lên 85% trong 1 năm. Chủ thể: Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội.

  5. Nâng cao trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan hành chính: Xây dựng cơ chế đánh giá, khen thưởng và xử lý trách nhiệm liên quan đến công tác kiểm soát TTHC, đảm bảo người đứng đầu chịu trách nhiệm trực tiếp về kết quả cải cách thủ tục tại đơn vị mình. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Nội vụ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm công tác kiểm soát thủ tục hành chính: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực, kỹ năng nghiệp vụ trong kiểm soát TTHC, từ đó cải thiện hiệu quả công việc.

  2. Lãnh đạo các cơ quan hành chính nhà nước tại địa phương: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong chỉ đạo, điều hành công tác kiểm soát TTHC, từ đó xây dựng kế hoạch và chính sách phù hợp.

  3. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành quản lý công và hành chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu về cải cách hành chính, kiểm soát thủ tục hành chính và quản lý nhà nước.

  4. Các nhà nghiên cứu, chuyên gia trong lĩnh vực cải cách hành chính và quản lý công: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phân tích sâu sắc về kiểm soát TTHC tại một địa phương điển hình, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát thủ tục hành chính là gì?
    Kiểm soát thủ tục hành chính là quy trình đánh giá, theo dõi và điều chỉnh các quy định về thủ tục hành chính nhằm đảm bảo tính hợp pháp, hợp lý, đơn giản và hiệu quả trong thực thi, giúp loại bỏ thủ tục rườm rà, phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

  2. Tại sao kiểm soát thủ tục hành chính lại quan trọng?
    Kiểm soát TTHC giúp nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, tăng hiệu quả quản lý nhà nước và góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Các hình thức công khai thủ tục hành chính gồm những gì?
    Công khai thủ tục hành chính bao gồm niêm yết tại trụ sở cơ quan, đăng tải trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về TTHC, trang thông tin điện tử của cơ quan nhà nước, và thông báo trên các phương tiện truyền thông đại chúng.

  4. Làm thế nào để người dân phản ánh kiến nghị về thủ tục hành chính?
    Người dân có thể phản ánh kiến nghị trực tiếp tại cơ quan tiếp nhận, qua bưu điện, điện thoại, trang thông tin điện tử hoặc các kênh truyền thông khác. Cơ quan có trách nhiệm tiếp nhận, phân loại và xử lý theo thẩm quyền.

  5. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính?
    Hiệu quả kiểm soát TTHC phụ thuộc vào thể chế pháp lý, tổ chức bộ máy và nhân sự, trình độ chuyên môn của cán bộ, kinh phí và trang thiết bị, cũng như sự tham gia giám sát của xã hội và người dân.

Kết luận

  • Kiểm soát thủ tục hành chính là công cụ quan trọng trong cải cách hành chính, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.
  • Thực trạng kiểm soát TTHC tại thành phố Đồng Hới từ năm 2013 đến nay đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về công khai, rà soát, xử lý phản ánh và kiểm tra.
  • Nguyên nhân chủ yếu do tổ chức bộ máy chưa đồng bộ, năng lực cán bộ còn hạn chế, thiếu kinh phí và chưa huy động được sự tham gia của xã hội.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường giám sát xã hội và nâng cao trách nhiệm người đứng đầu.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho cán bộ công chức, lãnh đạo cơ quan hành chính, học viên cao học và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý công.

Tiếp theo, các cơ quan chức năng và nhà quản lý cần triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính, góp phần thúc đẩy cải cách hành chính toàn diện tại thành phố Đồng Hới và các địa phương khác. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và cán bộ quản lý có thể tham khảo toàn bộ luận văn.