I. Tổng Quan Về Kiểm Soát Chi Ngân Sách Nhà Nước Tại Thạch Thất
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước và điều tiết nền kinh tế. Việc kiểm soát chi ngân sách hiệu quả là yếu tố then chốt để tăng cường nguồn lực và tránh lãng phí. Đặc biệt, trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, việc quản lý chặt chẽ chi tiêu công càng trở nên cấp thiết. Công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc Nhà nước Thạch Thất đã có những bước tiến đáng kể, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề cần giải quyết. Theo Luật NSNN Số: 83/2015/QH13, NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Do đó, việc nghiên cứu và đưa ra các giải pháp nhằm tăng cường kiểm soát chi tại địa phương là vô cùng quan trọng.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của Ngân Sách Nhà Nước
NSNN là phạm trù kinh tế và lịch sử, gắn liền với sự ra đời của Nhà nước và kinh tế hàng hóa - tiền tệ. NSNN là kế hoạch tài chính quốc gia, bao gồm các khoản thu và chi của Nhà nước, được mô tả dưới hình thức cân đối bằng giá trị tiền tệ. NSNN có các đặc điểm chính: gắn với quyền lực nhà nước, tuân thủ luật lệ, và chứa đựng lợi ích công cộng. Theo Luật NSNN, NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
1.2. Vai trò của Ngân Sách Nhà Nước trong phát triển kinh tế
NSNN đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chức năng của Nhà nước và là công cụ kinh tế vĩ mô tác động vào nền kinh tế. NSNN là nguồn lực đầu tư quan trọng, giúp điều chỉnh cơ cấu kinh tế, đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh và công bằng xã hội. Ngân sách giúp nhà nước thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình. Để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ đó nhà nước cần có lực lượng vật chất nhất định, một trong đó là ngân sách nhà nước.
II. Thực Trạng Kiểm Soát Chi Ngân Sách Tại Kho Bạc Thạch Thất
Thực tế cho thấy, công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc Nhà nước Thạch Thất vẫn còn nhiều hạn chế. Việc kiểm soát các khoản chi mua sắm, sửa chữa tài sản cố định còn bất cập. Nhiều đơn vị mắc phải các lỗi sai sót trong chứng từ, gây tốn thời gian cho cán bộ kiểm soát. Lực lượng cán bộ kiểm soát chi còn thiếu và chưa đồng đều về trình độ. Trang thiết bị phục vụ công tác còn lạc hậu. Các đơn vị sử dụng ngân sách chưa chủ động sử dụng hiệu quả nguồn vốn, còn tình trạng ký hợp đồng không tuân thủ dự toán. Bên cạnh đó tình hình sử dụng công quỹ còn nhiều lãng phí, tình trạng tuỳ tiện sử dụng NSNN chưa được ngăn chặn triệt để, công tác quản lý NSNN còn bộc lộ nhiều khiếm khuyết cần phải được điều chỉnh.
2.1. Quy trình kiểm soát chi thường xuyên tại Thạch Thất
Quy trình kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước Thạch Thất bao gồm các bước: tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp của chứng từ, đối chiếu với dự toán được duyệt, và thực hiện thanh toán. Tuy nhiên, quy trình này còn nhiều khâu thủ công, gây chậm trễ và dễ xảy ra sai sót. Trong quá trình kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN Thạch Thất còn phát hiện nhiều lỗi không đáng có mà đơn vị mắc phải như chứng từ lập thiếu dấu, chữ ký chủ tài khoản hay kế toán trưởng, chứng từ còn tẩy xoá, sửa chữa, chi sai mục làm cho việc kiểm soát của cán bộ mất nhiều thời gian.
2.2. Các hình thức kiểm soát chi ngân sách hiện nay
Hiện nay, kiểm soát chi được thực hiện thông qua các hình thức như: kiểm soát trước, kiểm soát trong và kiểm soát sau. Tuy nhiên, hình thức kiểm soát trước còn mang tính hình thức, chưa đi sâu vào đánh giá hiệu quả sử dụng vốn. Việc kiểm soát sau còn hạn chế về nguồn lực và thời gian. Việc kiểm soát chi đối với những khoản chi mua sắm, sửa chữa lớn tài sản cố định từ nguồn vốn sự nghiệp (dưới 1 tỷ) còn nhiều bất cập.
III. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Kiểm Soát Chi Tại Thạch Thất
Để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại Kho bạc Nhà nước Thạch Thất, cần có các giải pháp đồng bộ. Cần hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, và tăng cường phối hợp giữa các đơn vị liên quan. Bên cạnh đó, cần có các biện pháp xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về quản lý và sử dụng NSNN. Xuất phát từ tình hình thực tế tại địa phương tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài: “Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước qua Kho bạc nhà nước Thạch Thất, TP Hà Nội”.
3.1. Hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi và quy trình nghiệp vụ
Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định về kiểm soát chi cho phù hợp với thực tế. Cần xây dựng quy trình nghiệp vụ rõ ràng, minh bạch, và dễ thực hiện. Cần tăng cường phân cấp, ủy quyền, đồng thời tăng cường trách nhiệm giải trình của các đơn vị. Việc kiểm soát chi đối với những khoản chi mua sắm, sửa chữa lớn tài sản cố định từ nguồn vốn sự nghiệp (dưới 1 tỷ) còn nhiều bất cập.
3.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi
Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong tất cả các khâu của quy trình kiểm soát chi. Cần xây dựng hệ thống thông tin quản lý ngân sách đồng bộ, kết nối giữa các đơn vị liên quan. Cần triển khai các dịch vụ công trực tuyến để tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. lực lượng cán bộ trực tiếp làm công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN Thạch Thất còn thiếu, năng lực trình độ còn hạn chế, chưa đồng đều, nhất là từ khi KBNN Thạch Thất tham gia chương trình TABMIS, một chương trình đỏi hỏi cán bộ phải có trình độ nghiệp vụ cao và kỹ năng tin học cơ bản.
IV. Đánh Giá Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Kiểm Soát Chi Tại Thạch Thất
Công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại Kho bạc Nhà nước Thạch Thất chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Các yếu tố khách quan bao gồm: cơ chế chính sách, điều kiện kinh tế - xã hội, và trình độ phát triển của công nghệ thông tin. Các yếu tố chủ quan bao gồm: năng lực cán bộ, cơ sở vật chất, và ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng ngân sách. Bên cạnh đó tình hình sử dụng công quỹ còn nhiều lãng phí, tình trạng tuỳ tiện sử dụng NSNN chưa được ngăn chặn triệt để, công tác quản lý NSNN còn bộc lộ nhiều khiếm khuyết cần phải được điều chỉnh.
4.1. Yếu tố khách quan tác động đến kiểm soát chi
Cơ chế chính sách chưa hoàn thiện, còn nhiều kẽ hở. Điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN. Trình độ phát triển của công nghệ thông tin còn hạn chế, gây khó khăn cho việc ứng dụng vào kiểm soát chi. trang thiết bị phục vụ công tác còn thiếu, cũ kỹ, trong khi chương trình thì đòi hỏi máy móc thiết bị phải hiện đại.
4.2. Yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi
Năng lực cán bộ còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu. Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, lạc hậu. Ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng ngân sách còn chưa cao. các đơn vị sử dụng ngân sách còn chưa thật chủ động sử dụng nguồn NSNN cấp một cách hiệu quả, tiết kiệm, còn để tình trạng ký hợp đồng mua sắm hàng hoá dịch vụ với nhà cung cấp bên ngoài không căn cứ vào dự toán được duyệt, không tuân thủ các định mức, chi tiêu quy định.
V. Kiến Nghị Để Tăng Cường Kiểm Soát Chi Ngân Sách Tại Thạch Thất
Để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại Kho bạc Nhà nước Thạch Thất, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành. Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc sử dụng NSNN. Cần xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, đồng thời công khai thông tin về sử dụng NSNN để tạo sự đồng thuận trong xã hội. Bên cạnh đó tình hình sử dụng công quỹ còn nhiều lãng phí, tình trạng tuỳ tiện sử dụng NSNN chưa được ngăn chặn triệt để, công tác quản lý NSNN còn bộc lộ nhiều khiếm khuyết cần phải được điều chỉnh.
5.1. Kiến nghị với Kho bạc Nhà nước Trung Ương
Đề nghị Kho bạc Nhà nước Trung ương sớm ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể về kiểm soát chi, đặc biệt là đối với các khoản chi đặc thù. Đề nghị tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ kiểm soát chi. Đề nghị đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại cho các Kho bạc Nhà nước địa phương.
5.2. Kiến nghị với UBND huyện Thạch Thất
Đề nghị UBND huyện Thạch Thất tăng cường chỉ đạo, điều hành công tác quản lý NSNN. Đề nghị tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về NSNN. Đề nghị tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc sử dụng NSNN trên địa bàn.
