Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế Việt Nam, nhu cầu sử dụng tiếng Anh chuyên ngành ngày càng tăng, đặc biệt trong lĩnh vực y tế. Tại Trường Cao đẳng Y tế Quảng Trị (QTMC), chương trình đào tạo điều dưỡng trình độ cao đẳng mới được triển khai từ năm 2015, tuy nhiên chưa có một chương trình tiếng Anh chuyên ngành (ESP) phù hợp dành cho sinh viên điều dưỡng. Việc thiếu hụt tài liệu giảng dạy ESP chuyên biệt, cùng với trình độ tiếng Anh còn hạn chế của sinh viên, đã tạo ra nhiều khó khăn trong quá trình học tập và giảng dạy. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu khảo sát nhu cầu học tiếng Anh chuyên ngành của sinh viên điều dưỡng tại QTMC, từ đó thiết kế một chương trình ESP phù hợp, đáp ứng mục tiêu học tập và yêu cầu nghề nghiệp của sinh viên.
Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2017 với sự tham gia của 88 sinh viên điều dưỡng đang học tại QTMC, 35 cựu sinh viên đang công tác trong ngành y tế tại Quảng Trị, 10 giảng viên bộ môn điều dưỡng và 7 giảng viên tiếng Anh. Phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, sử dụng bảng hỏi và phỏng vấn sâu để thu thập dữ liệu. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp xây dựng một chương trình ESP có tính thực tiễn cao mà còn góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành tại QTMC, đồng thời hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng tiếng Anh phục vụ công việc và học tập chuyên môn.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về English for Specific Purposes (ESP) với định nghĩa của Hutchinson và Waters (1987) nhấn mạnh việc thiết kế chương trình dựa trên nhu cầu thực tế của người học. Các đặc điểm của ESP được phân loại theo Strevens (1988) và Dudley-Evans & St John (1998), trong đó ESP được thiết kế nhằm đáp ứng nhu cầu cụ thể của người học, liên quan đến lĩnh vực chuyên môn và sử dụng phương pháp giảng dạy phù hợp. Khung phân tích nhu cầu (Needs Analysis) theo Hutchinson & Waters (1987) được áp dụng để xác định nhu cầu mục tiêu và nhu cầu học tập của sinh viên, bao gồm các yếu tố như mục đích học, kỹ năng cần phát triển, nội dung học tập và điều kiện học tập.
Chương trình ESP được thiết kế theo mô hình chủ đề (theme-based syllabus), trong đó các chủ đề được lựa chọn dựa trên nội dung chuyên ngành điều dưỡng, giúp sinh viên tiếp cận ngôn ngữ trong bối cảnh thực tế nghề nghiệp. Các khái niệm chính bao gồm: nhu cầu học tập (learning needs), nhu cầu mục tiêu (target needs), kỹ năng ngôn ngữ chuyên ngành, và thiết kế chương trình dựa trên phân tích nhu cầu.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi với 51 câu hỏi Likert, phân thành 6 nhóm nội dung: tính cần thiết của ESP, mục đích học tập, kỹ năng ngôn ngữ cần phát triển, chủ đề học tập, hoạt động học tập mong muốn và hình thức đánh giá. Bảng hỏi được phát cho 140 người tham gia gồm sinh viên, cựu sinh viên, giảng viên bộ môn và giảng viên tiếng Anh.
Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc với 3 giảng viên bộ môn điều dưỡng và 3 giảng viên ESP nhằm làm rõ và bổ sung thông tin từ bảng hỏi. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phần mềm SPSS 18 với các phép kiểm định độ tin cậy Cronbach’s alpha và kiểm định t-test một mẫu. Dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích nội dung để rút ra các nhận định sâu sắc về nhu cầu học tập và thiết kế chương trình.
Quá trình nghiên cứu diễn ra trong vòng một năm, từ việc thiết kế công cụ thu thập dữ liệu, thu thập, phân tích đến đề xuất chương trình ESP phù hợp với đặc điểm và nhu cầu của sinh viên điều dưỡng tại QTMC.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tính cần thiết của ESP đối với sinh viên điều dưỡng: Kết quả phân tích cho thấy điểm trung bình về sự cần thiết của việc khảo sát nhu cầu ESP là 4.25 trên thang điểm 5, cao hơn mức trung bình 3.0, cho thấy tất cả các nhóm tham gia đều đánh giá cao vai trò của ESP trong học tập và công việc của sinh viên điều dưỡng.
Mục đích học tập của sinh viên: Sinh viên và cựu sinh viên chủ yếu mong muốn nâng cao vốn từ vựng chuyên ngành điều dưỡng và thuật ngữ y tế, với mục tiêu phục vụ công việc và học tập chuyên môn. Kỹ năng đọc được đánh giá là quan trọng nhất, với tỷ lệ ưu tiên trên 70%, tiếp theo là kỹ năng nghe và viết.
Chủ đề học tập ưu tiên: Các chủ đề được đề xuất bao gồm: quy trình chăm sóc bệnh nhân, giao tiếp trong môi trường y tế, các loại thuốc và liều lượng, xử lý tình huống khẩn cấp, và báo cáo y tế. Các chủ đề này được sắp xếp theo trình tự logic phù hợp với chương trình đào tạo điều dưỡng tại QTMC.
Hoạt động học tập và hình thức đánh giá: Sinh viên và giảng viên đều ưu tiên các hoạt động tương tác như thảo luận nhóm, mô phỏng tình huống thực tế và bài tập đọc hiểu. Hình thức đánh giá được ưa chuộng là bài kiểm tra viết kết hợp với bài thi trắc nghiệm và đánh giá kỹ năng giao tiếp.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực ESP y tế, khi nhấn mạnh vai trò của kỹ năng đọc và từ vựng chuyên ngành trong việc hỗ trợ sinh viên tiếp cận tài liệu chuyên môn và thực hiện công việc hiệu quả. Việc lựa chọn chủ đề dựa trên nhu cầu thực tế của sinh viên và ý kiến của giảng viên bộ môn giúp chương trình ESP có tính ứng dụng cao, tăng động lực học tập cho sinh viên.
So sánh với các nghiên cứu tại các trường y tế khác, điểm đặc biệt của nghiên cứu này là sự tham gia đa chiều của nhiều nhóm đối tượng (sinh viên, cựu sinh viên, giảng viên tiếng Anh và giảng viên chuyên ngành), giúp tạo nên bức tranh toàn diện về nhu cầu học tập. Dữ liệu được trình bày qua các bảng thống kê và biểu đồ phân bố điểm trung bình giúp minh họa rõ ràng mức độ ưu tiên của từng kỹ năng và chủ đề.
Việc thiết kế chương trình theo mô hình chủ đề giúp tích hợp kiến thức chuyên ngành với kỹ năng ngôn ngữ, tạo điều kiện cho sinh viên phát triển toàn diện. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra một số hạn chế như trình độ tiếng Anh đầu vào của sinh viên còn thấp, đòi hỏi chương trình cần có sự linh hoạt và hỗ trợ thêm về kỹ năng cơ bản.
Đề xuất và khuyến nghị
Xây dựng chương trình ESP theo chủ đề chuyên ngành: Thiết kế 10 chủ đề chính phù hợp với nội dung đào tạo điều dưỡng tại QTMC, ưu tiên các chủ đề về giao tiếp y tế, thuật ngữ chuyên ngành và kỹ năng đọc hiểu tài liệu y khoa. Thời gian triển khai trong 1 học kỳ, với 60 tiết học.
Phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp: Soạn thảo hoặc biên soạn tài liệu ESP dựa trên nhu cầu thực tế của sinh viên, kết hợp các bài tập tương tác, mô phỏng tình huống và bài đọc chuyên ngành. Chủ thể thực hiện là đội ngũ giảng viên ESP phối hợp với giảng viên bộ môn điều dưỡng, hoàn thành trong vòng 6 tháng.
Đào tạo nâng cao năng lực giảng viên ESP: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp giảng dạy ESP và kiến thức chuyên ngành cho giảng viên tiếng Anh tại QTMC nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. Thời gian thực hiện trong 3 tháng đầu năm học mới.
Áp dụng đa dạng hình thức đánh giá: Kết hợp đánh giá thường xuyên qua bài tập, thảo luận nhóm và kiểm tra cuối kỳ với các hình thức viết, trắc nghiệm và đánh giá kỹ năng giao tiếp để phản ánh chính xác năng lực sinh viên. Chủ thể thực hiện là giảng viên ESP và bộ môn điều dưỡng.
Tăng cường hỗ trợ học tập cho sinh viên: Thiết lập các lớp học bổ trợ kỹ năng tiếng Anh cơ bản và tổ chức các hoạt động ngoại khóa nhằm nâng cao động lực và khả năng sử dụng tiếng Anh trong môi trường y tế. Thời gian triển khai song song với chương trình chính khóa.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên tiếng Anh chuyên ngành (ESP): Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về phân tích nhu cầu và thiết kế chương trình ESP, giúp giảng viên xây dựng giáo án và tài liệu phù hợp với đặc thù ngành điều dưỡng.
Giảng viên bộ môn điều dưỡng: Tham khảo để hiểu rõ hơn về vai trò của tiếng Anh trong đào tạo và công tác chuyên môn, từ đó phối hợp hiệu quả với giảng viên ESP trong việc lựa chọn nội dung và chủ đề giảng dạy.
Nhà quản lý giáo dục y tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoạch định chính sách đào tạo tiếng Anh chuyên ngành, nâng cao chất lượng chương trình đào tạo và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Sinh viên điều dưỡng và học viên y tế: Nắm bắt được nhu cầu và mục tiêu học tập tiếng Anh chuyên ngành, từ đó chủ động trong việc lựa chọn phương pháp học tập và phát triển kỹ năng cần thiết cho nghề nghiệp.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao cần thiết phải phân tích nhu cầu khi thiết kế chương trình ESP?
Phân tích nhu cầu giúp xác định chính xác mục tiêu học tập, kỹ năng và nội dung phù hợp với đặc thù nghề nghiệp của người học, từ đó tăng hiệu quả giảng dạy và học tập.Kỹ năng tiếng Anh nào quan trọng nhất đối với sinh viên điều dưỡng?
Kỹ năng đọc được đánh giá là quan trọng nhất vì giúp sinh viên tiếp cận tài liệu chuyên ngành, tiếp theo là kỹ năng nghe và viết phục vụ giao tiếp và báo cáo y tế.Làm thế nào để lựa chọn chủ đề phù hợp cho chương trình ESP?
Chủ đề được lựa chọn dựa trên nhu cầu thực tế của sinh viên, ý kiến của giảng viên chuyên ngành và tính ứng dụng trong công việc, đảm bảo tính logic và liên kết giữa các chủ đề.Các hình thức đánh giá nào phù hợp trong chương trình ESP?
Kết hợp đánh giá thường xuyên qua bài tập, thảo luận nhóm và kiểm tra cuối kỳ với các hình thức viết, trắc nghiệm và đánh giá kỹ năng giao tiếp giúp đánh giá toàn diện năng lực người học.Làm thế nào để nâng cao động lực học tập tiếng Anh chuyên ngành cho sinh viên?
Thiết kế chương trình phù hợp với nhu cầu, sử dụng tài liệu thực tiễn, tổ chức các hoạt động tương tác và hỗ trợ học tập bổ sung giúp sinh viên hứng thú và chủ động trong học tập.
Kết luận
- Nhu cầu học tiếng Anh chuyên ngành điều dưỡng tại QTMC là rất cấp thiết, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và phát triển ngành y tế.
- Kỹ năng đọc và vốn từ vựng chuyên ngành được xác định là ưu tiên hàng đầu trong chương trình ESP.
- Việc thiết kế chương trình theo mô hình chủ đề giúp tích hợp kiến thức chuyên môn và kỹ năng ngôn ngữ một cách hiệu quả.
- Các hoạt động học tập tương tác và hình thức đánh giá đa dạng góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và động lực học tập của sinh viên.
- Nghiên cứu đề xuất một chương trình ESP phù hợp với đặc điểm và nhu cầu của sinh viên điều dưỡng tại QTMC, làm cơ sở cho việc triển khai và phát triển chương trình trong tương lai.
Hành động tiếp theo: Các bên liên quan tại QTMC nên phối hợp triển khai chương trình ESP theo đề xuất, đồng thời tổ chức đào tạo giảng viên và phát triển tài liệu phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành.