Tổng quan nghiên cứu

Trượt đốt sống thắt lưng (TĐS) là bệnh lý phổ biến với tỷ lệ mắc khoảng 6% dân số, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cấu trúc và chức năng cột sống. Tại Việt Nam, phẫu thuật cố định cột sống thắt lưng cùng, giải ép ghép xương liên thân đốt 3 tầng (TLIF 3 tầng) là phương pháp điều trị tiên tiến được áp dụng tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức từ năm 2012. Năm 2022, bệnh viện thực hiện khoảng 1200 ca phẫu thuật cố định cột sống 1-2 tầng, trong đó TLIF 3 tầng là kỹ thuật phức tạp, chỉ định cho các trường hợp trượt đốt sống nặng, hẹp ống sống đa tầng kèm theo liệt thần kinh.

Chất lượng cuộc sống (CLCS) liên quan đến sức khỏe sau phẫu thuật là chỉ số quan trọng đánh giá hiệu quả điều trị, giúp cải thiện chăm sóc và phục hồi chức năng người bệnh. Nghiên cứu này nhằm mô tả thực trạng CLCS của người bệnh sau phẫu thuật TLIF 3 tầng tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức năm 2022 và phân tích các yếu tố ảnh hưởng. Nghiên cứu có phạm vi từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2022, với 61 người bệnh tham gia, tập trung tại Hà Nội. Kết quả nghiên cứu góp phần cung cấp bằng chứng khoa học hỗ trợ lựa chọn phương pháp điều trị và xây dựng kế hoạch chăm sóc phù hợp, nâng cao hiệu quả phục hồi và chất lượng cuộc sống người bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe (HRQoL): Định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhấn mạnh CLCS là nhận thức của cá nhân về vị trí của họ trong cuộc sống, liên quan đến sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội trong bối cảnh văn hóa và hệ thống giá trị. CLCS mang tính chủ quan, đa chiều và thay đổi theo thời gian.

  • Mô hình đo lường CLCS bằng bộ câu hỏi SF-36: Bộ công cụ gồm 36 câu hỏi đánh giá 8 lĩnh vực sức khỏe gồm hoạt động thể lực, chức năng thể lực, cảm giác đau, sức khỏe chung, chức năng cảm xúc, sức sống, sức khỏe tâm lý và hoạt động xã hội. SF-36 được sử dụng rộng rãi, có độ tin cậy cao (95%) và nhạy cảm với các thay đổi sức khỏe.

  • Khái niệm về trượt đốt sống thắt lưng (TĐS): TĐS là sự dịch chuyển bất thường của thân đốt sống trên so với đốt sống dưới, gây mất vững cột sống và đau đớn. Phân loại theo nguyên nhân và mức độ trượt giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

  • Phương pháp phẫu thuật TLIF 3 tầng: Kỹ thuật cố định cột sống qua cuống cung, giải ép thần kinh và ghép xương liên thân đốt qua lỗ liên hợp, ưu điểm là thời gian phẫu thuật ngắn, tỷ lệ liền xương cao (93%) và cải thiện chức năng vận động.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả, cắt ngang.

  • Đối tượng nghiên cứu: 61 người bệnh đã phẫu thuật TLIF 3 tầng tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức từ năm 2012 đến 2018, đủ tiêu chuẩn lựa chọn, đồng ý tham gia nghiên cứu.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ người bệnh đáp ứng tiêu chuẩn trong khoảng thời gian nghiên cứu.

  • Công cụ thu thập số liệu: Bộ câu hỏi gồm hai phần: thông tin nhân khẩu học, bệnh lý kèm theo, thói quen sinh hoạt; và bộ câu hỏi SF-36 đánh giá CLCS. Thang điểm VAS đánh giá mức độ đau và thang điểm Oswestry (ODI) đánh giá mức độ suy giảm chức năng cột sống cũng được sử dụng.

  • Phương pháp thu thập số liệu: Phỏng vấn trực tiếp hoặc qua điện thoại, kết hợp khai thác hồ sơ bệnh án. Dữ liệu được mã hóa, nhập và phân tích bằng phần mềm Epidata 3 và SPSS 22.0.

  • Phân tích số liệu: Thống kê mô tả (tần số, tỷ lệ %, trung bình, độ lệch chuẩn), kiểm định T-test, Chi bình phương, phân tích hồi quy đa biến để xác định các yếu tố liên quan đến CLCS với mức ý nghĩa p < 0,05.

  • Đạo đức nghiên cứu: Được Hội đồng chấm luận văn Trường Đại học Thăng Long phê duyệt. Người bệnh được giải thích rõ mục đích, quyền từ chối tham gia và bảo mật thông tin.

  • Hạn chế nghiên cứu: Sai số nhớ lại, sai số thu thập và nhập liệu được khắc phục bằng tập huấn điều tra viên, kiểm tra dữ liệu và sử dụng công cụ đã được chuẩn hóa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm nhân khẩu học: Trong 61 người bệnh, nữ chiếm 68,9%, tuổi trung bình 51,57 ± 12,35, nhóm tuổi 41-59 chiếm 59%, dân tộc Kinh chiếm 88,5%, sống tại nông thôn 73,8%. Trình độ học vấn chủ yếu từ THPT trở xuống (57,4%), nghề nghiệp phổ biến là nông dân (41%) và công nhân (29,5%).

  2. Tình trạng bệnh lý kèm theo: 26,2% mắc loãng xương và bệnh dạ dày, 16,4% bệnh tim mạch, 14,8% đái tháo đường, 9,8% bệnh đường hô hấp.

  3. Chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật TLIF 3 tầng: Điểm trung bình CLCS chung theo SF-36 đạt khoảng 65-70 điểm, trong đó sức khỏe thể chất và tinh thần có xu hướng cải thiện theo thời gian sau mổ. Khoảng 50% người bệnh có CLCS tốt sau 6 tháng phẫu thuật, tăng so với 26,74% sau 3 tháng.

  4. Mức độ đau và chức năng cột sống: Trước phẫu thuật, 73,26% người bệnh có mức độ đau nhiều theo thang VAS; sau phẫu thuật 6 tháng, tỷ lệ này giảm đáng kể. Điểm ODI cũng cải thiện rõ rệt, phản ánh giảm suy giảm chức năng cột sống.

  5. Các yếu tố ảnh hưởng đến CLCS: Tuổi tác, bệnh lý kèm theo, mức độ đau sau mổ và mức độ suy giảm chức năng cột sống có liên quan chặt chẽ đến chất lượng cuộc sống. Người bệnh trẻ tuổi, không có bệnh kèm, mức độ đau thấp và chức năng cột sống cải thiện tốt có CLCS cao hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về hiệu quả phẫu thuật TLIF trong cải thiện CLCS người bệnh TĐS. Việc sử dụng bộ câu hỏi SF-36 cho phép đánh giá đa chiều về sức khỏe thể chất và tinh thần, giúp phát hiện các khía cạnh cần can thiệp trong chăm sóc sau mổ.

Sự cải thiện CLCS theo thời gian cho thấy hiệu quả lâu dài của phẫu thuật TLIF 3 tầng, tuy nhiên mức độ giảm dần theo thời gian cũng được ghi nhận, nhất là ở nhóm bệnh nhân lớn tuổi hoặc có bệnh kèm. Các biểu đồ thể hiện điểm trung bình SF-36 theo từng lĩnh vực và thời gian sau mổ sẽ minh họa rõ nét xu hướng này.

So với các nghiên cứu trước đây, tỷ lệ cải thiện đau và chức năng cột sống tương đồng, khẳng định tính an toàn và hiệu quả của kỹ thuật TLIF 3 tầng. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra cần chú trọng phục hồi chức năng và quản lý bệnh lý kèm để nâng cao CLCS toàn diện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chương trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật: Tập trung giảm đau, cải thiện chức năng vận động, tránh sai tư thế cột sống. Mục tiêu nâng điểm ODI giảm ít nhất 20% trong 6 tháng, do khoa Phẫu thuật cột sống phối hợp với khoa Vật lý trị liệu thực hiện.

  2. Quản lý bệnh lý kèm theo hiệu quả: Kiểm soát tốt các bệnh tim mạch, đái tháo đường, loãng xương để giảm biến chứng và nâng cao CLCS. Thực hiện đánh giá định kỳ và phối hợp đa chuyên khoa trong vòng 12 tháng sau mổ.

  3. Tư vấn và hỗ trợ tâm lý cho người bệnh: Giảm lo lắng, trầm cảm sau mổ, nâng cao sức khỏe tinh thần. Xây dựng nhóm hỗ trợ bệnh nhân và gia đình, tổ chức tư vấn tâm lý định kỳ trong 6 tháng đầu sau phẫu thuật.

  4. Nâng cao nhận thức và đào tạo nhân viên y tế: Về kỹ thuật phẫu thuật, chăm sóc hậu phẫu và đánh giá CLCS bằng công cụ chuẩn hóa. Tổ chức tập huấn hàng năm cho đội ngũ y bác sĩ và điều dưỡng tại bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ phẫu thuật cột sống: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng đến CLCS sau phẫu thuật TLIF 3 tầng, hỗ trợ lựa chọn kỹ thuật và chăm sóc bệnh nhân.

  2. Điều dưỡng và nhân viên phục hồi chức năng: Tham khảo để xây dựng kế hoạch chăm sóc toàn diện, tập trung vào giảm đau, phục hồi chức năng và hỗ trợ tâm lý cho người bệnh.

  3. Nhà quản lý y tế và chính sách: Cung cấp bằng chứng khoa học để hoạch định chính sách đầu tư trang thiết bị, đào tạo nhân lực và phát triển chương trình chăm sóc sau phẫu thuật cột sống.

  4. Người bệnh và gia đình: Hiểu rõ quá trình điều trị, phục hồi và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, từ đó phối hợp tốt hơn với đội ngũ y tế trong chăm sóc và theo dõi sức khỏe.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phẫu thuật TLIF 3 tầng có an toàn không?
    Phẫu thuật TLIF 3 tầng được đánh giá là an toàn với tỷ lệ liền xương cao (93%) và cải thiện chức năng vận động rõ rệt. Tuy nhiên, do là phẫu thuật phức tạp, cần được thực hiện tại các trung tâm chuyên khoa có kinh nghiệm.

  2. Chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật được đánh giá bằng công cụ nào?
    Bộ câu hỏi SF-36 được sử dụng rộng rãi để đánh giá đa chiều về sức khỏe thể chất và tinh thần, giúp phản ánh chính xác chất lượng cuộc sống người bệnh sau phẫu thuật.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chất lượng cuộc sống sau mổ?
    Tuổi tác, mức độ đau sau mổ, bệnh lý kèm theo và mức độ suy giảm chức năng cột sống là những yếu tố chính ảnh hưởng đến CLCS. Người bệnh trẻ tuổi, ít đau và chức năng tốt có CLCS cao hơn.

  4. Phục hồi chức năng sau phẫu thuật có quan trọng không?
    Rất quan trọng. Phục hồi chức năng giúp giảm đau, cải thiện vận động, ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài cho người bệnh.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các bệnh nhân khác không?
    Nghiên cứu tập trung vào bệnh nhân phẫu thuật TLIF 3 tầng tại một bệnh viện lớn, do đó kết quả có thể tham khảo cho các trường hợp tương tự nhưng cần cân nhắc đặc điểm từng bệnh nhân và cơ sở điều trị.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã mô tả thực trạng chất lượng cuộc sống của 61 người bệnh sau phẫu thuật cố định cột sống thắt lưng cùng, giải ép ghép xương liên thân đốt 3 tầng tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức năm 2022, với điểm CLCS chung đạt mức trung bình khá trở lên.

  • Các yếu tố như tuổi tác, bệnh lý kèm theo, mức độ đau và chức năng cột sống có ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật.

  • Phẫu thuật TLIF 3 tầng là phương pháp hiệu quả trong điều trị trượt đốt sống nặng, giúp cải thiện chức năng vận động và giảm đau.

  • Cần triển khai các giải pháp phục hồi chức năng, quản lý bệnh lý kèm và hỗ trợ tâm lý để nâng cao hơn nữa chất lượng cuộc sống người bệnh.

  • Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu đa trung tâm, theo dõi dài hạn và phát triển chương trình chăm sóc toàn diện sau phẫu thuật.

Hành động ngay hôm nay: Các chuyên gia y tế và nhà quản lý hãy áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến quy trình chăm sóc, đồng thời người bệnh và gia đình cần phối hợp chặt chẽ với đội ngũ y tế để đạt hiệu quả phục hồi tối ưu.