Tổng quan nghiên cứu

Ung thư tuyến giáp (UTTG) là loại ung thư tuyến nội tiết phổ biến nhất, chiếm hơn 90% các bệnh ung thư tuyến nội tiết. Theo thống kê của GLOBOCAN 2018, UTTG chiếm 3,1% trong tổng số các loại ung thư, với hơn 500.000 ca mắc mới mỗi năm trên toàn cầu. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 5.471 ca mắc mới, đứng thứ 10 trong các loại ung thư phổ biến. Tỷ lệ nữ mắc bệnh cao gấp 4 lần nam giới. Phẫu thuật là phương pháp điều trị chủ đạo, đặc biệt với ung thư tuyến giáp thể biệt hóa, tỷ lệ sống trên 5 năm có thể đạt hơn 95%. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy chất lượng cuộc sống (CLCS) của bệnh nhân sau phẫu thuật UTTG vẫn thấp hơn so với nhóm dân số bình thường, do các biến chứng điều trị và ảnh hưởng tâm lý.

Nghiên cứu này được thực hiện tại Viện Y học phóng xạ và U bướu Quân đội trong giai đoạn từ tháng 9/2022 đến tháng 2/2023, với mục tiêu đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sau phẫu thuật UTTG và phân tích các yếu tố ảnh hưởng. Việc đánh giá CLCS giúp cung cấp thông tin quan trọng cho việc tư vấn, phục hồi chức năng và nâng cao hiệu quả điều trị, đồng thời góp phần cải thiện khả năng hòa nhập xã hội của người bệnh. Nghiên cứu sử dụng các thang đo chuẩn quốc tế như EORTC-C30 và THYCA-QoL, với cỡ mẫu 200 bệnh nhân, nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khái niệm chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe (Health-Related Quality of Life - HRQoL) do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đề xuất, nhấn mạnh nhận thức chủ quan của cá nhân về vị trí của họ trong cuộc sống, liên quan đến sức khỏe thể chất và tâm thần. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  • Mô hình EORTC-C30: Bộ câu hỏi đa chiều đánh giá 5 chỉ số chức năng (thể chất, vai trò, nhận thức, cảm xúc, xã hội) và 9 chỉ số triệu chứng (mệt mỏi, đau, buồn nôn, mất ngủ, khó thở, mất cảm giác ngon miệng, táo bón, tiêu chảy, khó khăn tài chính). Điểm số được chuẩn hóa trên thang 0-100, điểm chức năng càng cao và điểm triệu chứng càng thấp phản ánh CLCS tốt hơn.

  • Thang đo THYCA-QoL: Đánh giá các triệu chứng đặc hiệu liên quan đến ung thư tuyến giáp và hậu quả điều trị, gồm 7 thang đo đa mục (giọng nói, vấn đề cổ/miệng, giao cảm, thần kinh cơ, sự tập trung, tâm lý, cảm giác) và 6 mục đơn lẻ (sẹo, ớn lạnh, ngứa ngáy, tăng cân, đau đầu, quan tâm đến tình dục). Điểm cao phản ánh mức độ ảnh hưởng tiêu cực đến CLCS.

Ngoài ra, thang đo HADS và DASS-10 được sử dụng để đánh giá mức độ lo âu, trầm cảm và căng thẳng của bệnh nhân, yếu tố có ảnh hưởng quan trọng đến CLCS.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang.

  • Đối tượng nghiên cứu: 200 bệnh nhân UTTG đã phẫu thuật, theo dõi tại Viện Y học phóng xạ và U bướu Quân đội từ tháng 9/2022 đến tháng 2/2023.

  • Chọn mẫu: Lấy mẫu thuận tiện, với tiêu chuẩn bao gồm bệnh nhân đồng ý tham gia, có hồ sơ bệnh án đầy đủ, đã phẫu thuật và theo dõi ít nhất 4-6 tuần sau phẫu thuật.

  • Cỡ mẫu: Tối thiểu 97 bệnh nhân theo công thức tính cỡ mẫu dựa trên độ lệch chuẩn điểm CLCS từ nghiên cứu trước, thực tế thu nhận 200 bệnh nhân với tỷ lệ phản hồi 100%.

  • Thu thập dữ liệu: Bệnh nhân tự trả lời bộ câu hỏi EORTC-C30, THYCA-QoL, HADS và DASS-10 trong lần tái khám 4-6 tuần sau phẫu thuật, trước khi điều trị Iod phóng xạ.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 20, phân tích mô tả (trung bình, tỷ lệ), kiểm định t-test, ANOVA, kiểm định tương quan Pearson hoặc Spearman tùy phân phối dữ liệu. Kiểm soát sai số bằng hướng dẫn chi tiết cho bệnh nhân và làm sạch dữ liệu.

  • Đạo đức nghiên cứu: Được sự chấp thuận của Ban lãnh đạo Viện, bảo mật thông tin bệnh nhân, không can thiệp điều trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm nhân khẩu học: Tuổi trung bình 43,17 ± 11,51 tuổi, 82% dưới 55 tuổi; nữ chiếm 83%, tỷ lệ nữ/nam là 4,88/1; thu nhập bình quân của bệnh nhân khoảng 5,56 triệu đồng/tháng, gia đình 11,96 triệu đồng/tháng; 88% đã kết hôn, 72% sống ở nông thôn.

  2. Đặc điểm bệnh lý: 97,5% bệnh nhân thuộc thể nhú, 2,5% thể nang; 71,5% ở giai đoạn I, 25,5% giai đoạn II, 3% giai đoạn III; 15% có di căn; 73,5% cắt toàn bộ tuyến giáp; 18,5% có bệnh kèm theo.

  3. Tình trạng tâm lý: Điểm trung bình HADS lo âu 5,61 ± 3,66, trầm cảm 5,78 ± 3,68; theo DASS-10, 61% bệnh nhân có triệu chứng trầm cảm, lo âu, căng thẳng mức nhẹ, 31% trung bình, 8% nghiêm trọng.

  4. Chất lượng cuộc sống theo EORTC-C30: Điểm chức năng trung bình 73,87 ± 16,06; điểm triệu chứng 24,78 ± 14,66; điểm tổng thể CLCS 74,70 ± 14,05. Các chỉ số triệu chứng trên ngưỡng 20/100 cho thấy ảnh hưởng đáng kể đến CLCS, đặc biệt mệt mỏi và mất ngủ.

  5. Chất lượng cuộc sống theo THYCA-QoL: Các triệu chứng thần kinh cơ, giọng nói, tâm lý và sẹo vùng cổ là những vấn đề phổ biến ảnh hưởng đến bệnh nhân.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy bệnh nhân UTTG sau phẫu thuật tại Viện Y học phóng xạ và U bướu Quân đội có CLCS ở mức trung bình khá, tương đồng với các nghiên cứu quốc tế. Tỷ lệ nữ cao phù hợp với đặc điểm dịch tễ của UTTG. Giai đoạn bệnh chủ yếu là sớm, phản ánh hiệu quả phát hiện và điều trị kịp thời. Tình trạng lo âu, trầm cảm phổ biến ảnh hưởng tiêu cực đến CLCS, nhất là các triệu chứng mệt mỏi và mất ngủ, tương tự báo cáo của các nghiên cứu quốc tế.

So sánh với các nghiên cứu trên thế giới, điểm CLCS tổng thể của nhóm nghiên cứu này tương đương hoặc cao hơn một số nghiên cứu tại Trung Quốc và Úc, có thể do sự khác biệt về đặc điểm dân số và phương pháp điều trị. Các yếu tố nhân khẩu học như tuổi, giới tính, thu nhập và tình trạng hôn nhân có liên quan đến CLCS, phù hợp với các nghiên cứu trước đây. Các biến chứng sau phẫu thuật như sẹo cổ, tổn thương thần kinh cũng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, cần được quan tâm trong chăm sóc sau điều trị.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm CLCS theo các chỉ số chức năng và triệu chứng, bảng so sánh điểm CLCS theo nhóm tuổi, giới tính và giai đoạn bệnh để minh họa rõ ràng hơn các mối liên quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tư vấn tâm lý cho bệnh nhân: Thiết lập các chương trình hỗ trợ tâm lý nhằm giảm lo âu, trầm cảm, nâng cao điểm HADS và DASS-10, thực hiện ngay sau phẫu thuật và trong quá trình theo dõi, do đội ngũ chuyên gia tâm lý tại viện.

  2. Phát triển chương trình phục hồi chức năng: Tập trung cải thiện các triệu chứng thần kinh cơ, giọng nói và các biến chứng sau phẫu thuật như sẹo cổ, nhằm nâng cao điểm THYCA-QoL, triển khai trong vòng 6 tháng sau phẫu thuật, phối hợp giữa bác sĩ, dược sĩ và chuyên viên vật lý trị liệu.

  3. Tăng cường giáo dục và truyền thông về CLCS: Cung cấp thông tin đầy đủ về quá trình điều trị, biến chứng và cách tự chăm sóc cho bệnh nhân và gia đình, giúp họ chủ động trong việc cải thiện CLCS, thực hiện qua các buổi hội thảo định kỳ hàng quý.

  4. Theo dõi và đánh giá định kỳ CLCS: Áp dụng thường xuyên các bộ công cụ EORTC-C30, THYCA-QoL, HADS và DASS-10 trong các lần tái khám để phát hiện sớm các vấn đề và điều chỉnh kế hoạch chăm sóc phù hợp, thực hiện liên tục trong suốt quá trình điều trị và theo dõi.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ chuyên khoa ung bướu và nội tiết: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về CLCS và các yếu tố ảnh hưởng, hỗ trợ trong việc lựa chọn phương pháp điều trị và chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân UTTG.

  2. Dược sĩ chuyên khoa và nhân viên y tế: Thông tin về các biến chứng sau phẫu thuật và tác động đến CLCS giúp xây dựng kế hoạch tư vấn thuốc, hỗ trợ phục hồi chức năng và quản lý tác dụng phụ.

  3. Nhà nghiên cứu y học và xã hội học y tế: Cơ sở dữ liệu về CLCS và các yếu tố nhân khẩu học, tâm lý giúp phát triển các nghiên cứu sâu hơn về chất lượng cuộc sống và can thiệp hiệu quả.

  4. Bệnh nhân và gia đình người bệnh UTTG: Hiểu rõ về ảnh hưởng của bệnh và điều trị đến cuộc sống, từ đó chủ động tham gia vào quá trình chăm sóc và phục hồi, nâng cao chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân UTTG sau phẫu thuật như thế nào?
    Nghiên cứu cho thấy điểm CLCS trung bình theo EORTC-C30 là khoảng 74,7/100, phản ánh mức độ CLCS trung bình khá. Các triệu chứng như mệt mỏi, mất ngủ ảnh hưởng nhiều đến bệnh nhân.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân?
    Tình trạng lo âu, trầm cảm được đánh giá qua thang HADS và DASS-10 có ảnh hưởng rõ rệt. Ngoài ra, các biến chứng sau phẫu thuật như sẹo cổ, tổn thương thần kinh cũng làm giảm CLCS.

  3. Phương pháp đánh giá CLCS được sử dụng trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu sử dụng bộ câu hỏi EORTC-C30 và THYCA-QoL để đánh giá đa chiều CLCS, kết hợp với thang đo HADS và DASS-10 để đánh giá tâm lý bệnh nhân.

  4. Nghiên cứu có đề xuất giải pháp nào để cải thiện CLCS không?
    Có, bao gồm tư vấn tâm lý, phục hồi chức năng, giáo dục bệnh nhân và theo dõi định kỳ CLCS nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vấn đề.

  5. Đối tượng nào nên tham khảo kết quả nghiên cứu này?
    Bác sĩ chuyên khoa, dược sĩ, nhà nghiên cứu và chính bệnh nhân cùng gia đình đều có thể sử dụng thông tin để nâng cao hiệu quả điều trị và chăm sóc.

Kết luận

  • Nghiên cứu đánh giá chất lượng cuộc sống của 200 bệnh nhân UTTG sau phẫu thuật tại Viện Y học phóng xạ và U bướu Quân đội năm 2022, với điểm CLCS trung bình khoảng 74,7/100 theo EORTC-C30.
  • Tỷ lệ nữ bệnh nhân chiếm đa số (83%), phần lớn bệnh nhân ở giai đoạn sớm (71,5% giai đoạn I).
  • Tình trạng lo âu, trầm cảm phổ biến, ảnh hưởng tiêu cực đến CLCS, cần được can thiệp kịp thời.
  • Các yếu tố nhân khẩu học, đặc điểm bệnh và biến chứng sau phẫu thuật có liên quan đến chất lượng cuộc sống.
  • Đề xuất các giải pháp tư vấn tâm lý, phục hồi chức năng, giáo dục và theo dõi định kỳ nhằm nâng cao CLCS cho bệnh nhân.

Next steps: Triển khai các chương trình can thiệp tâm lý và phục hồi chức năng, đồng thời mở rộng nghiên cứu theo dõi dài hạn để đánh giá hiệu quả các biện pháp cải thiện CLCS.

Call to action: Các chuyên gia y tế và nhà quản lý cần phối hợp để tích hợp đánh giá CLCS vào quy trình chăm sóc bệnh nhân UTTG, nhằm nâng cao chất lượng điều trị và cuộc sống cho người bệnh.