Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành công cụ thiết yếu trong giao tiếp chuyên ngành, đặc biệt trong lĩnh vực Tài chính - Kinh tế. Tại Trường Trung cấp Kinh tế Quảng Bình (QBES), nhu cầu học tiếng Anh chuyên ngành Tài chính (English for Finance - EF) ngày càng tăng, nhằm trang bị cho sinh viên khả năng sử dụng tiếng Anh phục vụ công việc tương lai. Tuy nhiên, thực tế giảng dạy EF tại QBES còn nhiều hạn chế, như tài liệu giảng dạy chưa cập nhật, thiếu tính tích hợp kỹ năng, lớp học đông và trình độ sinh viên không đồng đều. Mục tiêu nghiên cứu nhằm thiết kế một số bài học tiếng Anh tài chính dựa trên chủ đề (theme-based) phù hợp với nhu cầu học tập của sinh viên, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy EF tại QBES. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2012-2013 với sự tham gia của 100 sinh viên, 8 giáo viên ESP và 10 giáo viên chuyên ngành kinh tế, tài chính. Kết quả nghiên cứu kỳ vọng đóng góp vào việc phát triển chương trình ESP tài chính tại QBES, giúp sinh viên nâng cao năng lực ngôn ngữ và kiến thức chuyên môn, đáp ứng yêu cầu thị trường lao động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về English for Specific Purposes (ESP) và thiết kế chương trình học theo chủ đề (theme-based syllabus). ESP được định nghĩa là phương pháp giảng dạy tiếng Anh dựa trên nhu cầu cụ thể của người học, tập trung vào nội dung và kỹ năng phù hợp với lĩnh vực chuyên ngành (Hutchinson & Waters, 1987; Dudley-Evans & St John, 1998). English for Finance là một nhánh của ESP, nhằm trang bị ngôn ngữ và kiến thức chuyên môn tài chính cho người học.

Theme-based syllabus là loại chương trình học tổ chức nội dung xung quanh các chủ đề liên quan đến lĩnh vực chuyên ngành, giúp tích hợp các kỹ năng ngôn ngữ (nghe, nói, đọc, viết) và kiến thức chuyên môn một cách hiệu quả (Brinton, Snow & Wesche, 1989). Các khái niệm chính bao gồm: nhu cầu học tập (needs analysis), thiết kế chương trình học (syllabus design), và nguyên tắc thiết kế tài liệu giảng dạy (materials design).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm thu thập dữ liệu toàn diện và chính xác. Cỡ mẫu gồm 118 người tham gia: 100 sinh viên, 8 giáo viên ESP và 10 giáo viên chuyên ngành tại QBES. Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên đối với sinh viên và chọn theo tiêu chí kinh nghiệm đối với giáo viên.

Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi (questionnaires), phỏng vấn sâu (interviews) và giảng dạy thử nghiệm (experimental teaching). Bảng hỏi gồm các câu hỏi đóng và mở nhằm khảo sát nhu cầu, nhận thức và đánh giá về việc học EF. Phỏng vấn tập trung vào ý kiến chuyên môn của giáo viên chuyên ngành về chủ đề và nội dung phù hợp. Giảng dạy thử nghiệm hai bài học mẫu giúp đánh giá tính khả thi và hiệu quả của tài liệu thiết kế.

Dữ liệu định lượng được phân tích bằng thống kê mô tả (tần suất, phần trăm) qua phần mềm Excel, trong khi dữ liệu định tính được phân tích nội dung nhằm giải thích sâu sắc các hiện tượng và nhận định. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong học kỳ II năm học 2012-2013.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mục đích học EF của sinh viên và giáo viên: 80% sinh viên học EF để nâng cao kỹ năng ngôn ngữ, 72% để cải thiện kiến thức chuyên ngành tài chính, 63% nhằm tìm việc làm trong lĩnh vực tài chính. Giáo viên đánh giá cao mục tiêu nâng cao kiến thức chuyên ngành (87.5%) và tìm việc làm (75%). Khoảng 15% sinh viên học chủ yếu để thi đỗ cuối khóa.

  2. Tầm quan trọng của EF đối với sự nghiệp tương lai: 91% sinh viên và 100% giáo viên cho rằng EF rất quan trọng hoặc quan trọng đối với công việc tương lai. Chỉ 9% sinh viên cho rằng EF ít quan trọng, không có ai đánh giá là không quan trọng.

  3. Nhu cầu cải thiện kỹ năng và yếu tố ngôn ngữ: Sinh viên ưu tiên cải thiện kỹ năng nói (76%), đọc (65%) và dịch thuật (55%), trong khi kỹ năng nghe và viết được quan tâm ít hơn (dưới 33%). Về yếu tố ngôn ngữ, 51% sinh viên muốn cải thiện ngữ pháp, 37% từ vựng và 10% phát âm. Giáo viên tập trung vào từ vựng (75%) và kỹ năng đọc (87.5%).

  4. Đánh giá tài liệu hiện tại: Tài liệu ESP tài chính hiện tại chủ yếu tập trung vào kỹ năng đọc và từ vựng, thiếu tính tích hợp các kỹ năng khác như nghe, nói, viết. Nội dung không cập nhật, không phù hợp với trình độ và nhu cầu của sinh viên, gây giảm động lực học tập.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sinh viên và giáo viên đều nhận thức rõ vai trò quan trọng của EF trong việc trang bị kiến thức và kỹ năng phục vụ nghề nghiệp tài chính. Tuy nhiên, sự thiếu hụt tài liệu phù hợp và phương pháp giảng dạy tích hợp kỹ năng đã hạn chế hiệu quả học tập. Việc sinh viên học chủ yếu để thi đỗ phản ánh môi trường học tập còn mang tính hình thức, chưa thực sự gắn liền với nhu cầu thực tế.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, việc thiết kế chương trình học theo chủ đề giúp tăng tính hấp dẫn và thực tiễn, đồng thời tạo điều kiện cho sinh viên phát triển toàn diện các kỹ năng ngôn ngữ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm các mục đích học tập, biểu đồ tròn về mức độ quan trọng của EF, và bảng so sánh nhu cầu cải thiện kỹ năng giữa sinh viên và giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Thiết kế và áp dụng chương trình học theo chủ đề tích hợp kỹ năng: Tập trung phát triển các bài học theo chủ đề tài chính, kết hợp đồng thời kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và dịch thuật nhằm nâng cao năng lực giao tiếp chuyên ngành. Thời gian thực hiện: 1 học kỳ; Chủ thể: Ban giảng viên ESP và nhà thiết kế chương trình.

  2. Cập nhật và phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp: Soạn thảo tài liệu mới dựa trên nhu cầu thực tế của sinh viên, sử dụng nguồn tài liệu authentic, đa dạng về hình thức và nội dung. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Nhóm biên soạn tài liệu và giáo viên ESP.

  3. Tổ chức đào tạo nâng cao năng lực giảng dạy cho giáo viên ESP: Tập huấn về phương pháp giảng dạy tích hợp kỹ năng, sử dụng tài liệu mới và kỹ thuật dạy học hiện đại. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Ban quản lý nhà trường và chuyên gia đào tạo.

  4. Tăng cường cơ sở vật chất và hỗ trợ học tập: Cải thiện trang thiết bị phòng học, cung cấp tài nguyên học tập trực tuyến và tạo môi trường học tập tương tác. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Ban quản lý nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên ESP và giảng viên tiếng Anh chuyên ngành: Nắm bắt phương pháp thiết kế chương trình học theo chủ đề, cải tiến tài liệu giảng dạy, nâng cao hiệu quả giảng dạy EF.

  2. Nhà thiết kế chương trình và biên soạn tài liệu giáo dục: Tham khảo quy trình thiết kế syllabus và nguyên tắc xây dựng tài liệu phù hợp với nhu cầu người học.

  3. Sinh viên chuyên ngành Tài chính - Kinh tế: Hiểu rõ nhu cầu học tập và phát triển kỹ năng tiếng Anh chuyên ngành, từ đó chủ động trong học tập.

  4. Quản lý giáo dục và nhà hoạch định chính sách đào tạo: Đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành tại các trường nghề và cao đẳng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần thiết kế chương trình học theo chủ đề cho EF?
    Chương trình theo chủ đề giúp tích hợp kiến thức chuyên ngành và kỹ năng ngôn ngữ, tạo môi trường học tập thực tiễn, tăng động lực và hiệu quả học tập (Brinton et al., 1989).

  2. Làm thế nào để xác định nhu cầu học tập của sinh viên EF?
    Thông qua phân tích nhu cầu bằng bảng hỏi, phỏng vấn và quan sát thực tế, tập trung vào mục đích học, kỹ năng cần cải thiện và khó khăn gặp phải (Hutchinson & Waters, 1987).

  3. Các kỹ năng ngôn ngữ nào cần ưu tiên trong EF?
    Nghiên cứu cho thấy kỹ năng nói, đọc và dịch thuật được sinh viên quan tâm nhiều nhất, trong khi kỹ năng nghe và viết cần được tăng cường thêm (theo khảo sát tại QBES).

  4. Tài liệu EF hiện tại có những hạn chế gì?
    Tài liệu chủ yếu tập trung vào kỹ năng đọc và từ vựng, thiếu tính cập nhật, không phù hợp trình độ và nhu cầu, thiếu sự tích hợp kỹ năng và hoạt động tương tác.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giảng dạy EF tại các trường nghề?
    Cần thiết kế tài liệu phù hợp, áp dụng phương pháp giảng dạy tích hợp kỹ năng, đào tạo giáo viên và cải thiện cơ sở vật chất hỗ trợ học tập.

Kết luận

  • Nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của EF trong việc trang bị kiến thức và kỹ năng cho sinh viên tài chính tại QBES.
  • Phân tích nhu cầu cho thấy sinh viên cần chương trình học tích hợp kỹ năng và kiến thức chuyên ngành phù hợp với trình độ và mục tiêu nghề nghiệp.
  • Tài liệu hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu, cần thiết kế lại theo hướng theme-based syllabus.
  • Hai bài học mẫu được thiết kế và thử nghiệm cho thấy tính khả thi và hiệu quả trong việc nâng cao động lực và kỹ năng học tập.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện chương trình, tài liệu, phương pháp giảng dạy và cơ sở vật chất trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và giáo viên tại QBES nên phối hợp triển khai thiết kế và áp dụng chương trình học mới, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực giảng dạy để nâng cao chất lượng đào tạo EF.