Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của tiếng Anh như một ngôn ngữ quốc tế, nhu cầu học tiếng Anh chuyên ngành (English for Specific Purposes - ESP) ngày càng tăng, đặc biệt tại các quốc gia sử dụng tiếng Anh như ngoại ngữ. Tại Việt Nam, ESP đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị cho người học sử dụng tiếng Anh trong môi trường học thuật, nghề nghiệp và công việc. Đặc biệt, đối với sinh viên ngành kế toán, kỹ năng đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành là yếu tố then chốt giúp họ tiếp cận kiến thức chuyên môn và nâng cao năng lực nghề nghiệp trong tương lai.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trường Cao đẳng Nghề Nguyễn Tri Phương, tỉnh Thừa Thiên Huế, với đối tượng là 100 sinh viên năm ba ngành kế toán, cùng 3 giáo viên tiếng Anh và 3 giáo viên chuyên ngành kế toán. Mục tiêu chính của nghiên cứu là khảo sát thực trạng học tập kỹ năng đọc hiểu ESP của sinh viên kế toán, xác định những khó khăn mà họ gặp phải, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả học tập.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện chất lượng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành kế toán, góp phần nâng cao năng lực ngoại ngữ và kiến thức chuyên môn cho sinh viên, từ đó đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động và hội nhập quốc tế. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2012 đến tháng 8/2013, tập trung vào việc thu thập và phân tích dữ liệu thực tế tại trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về đọc hiểu và tiếng Anh chuyên ngành (ESP). Đọc được định nghĩa là quá trình nhận diện, giải thích và hiểu nội dung văn bản viết, bao gồm các yếu tố ngôn ngữ như từ vựng, ngữ pháp và kiến thức nền tảng (William, 1984; Grellet, 1981). Đọc hiểu là khả năng người học tiếp nhận và xử lý thông tin từ văn bản một cách hiệu quả, sử dụng các chiến lược đọc như đoán nghĩa từ ngữ cảnh, xác định ý chính và liên kết kiến thức nền (Sheng, 2001).

ESP được hiểu là phương pháp giảng dạy tiếng Anh dựa trên nhu cầu học tập của người học trong các lĩnh vực chuyên môn cụ thể, trong đó tiếng Anh kế toán là một nhánh quan trọng. Lý thuyết về vai trò của giáo viên ESP nhấn mạnh sự phối hợp giữa kiến thức ngôn ngữ và chuyên ngành, đồng thời thiết kế chương trình và tài liệu phù hợp với nhu cầu học viên (Dudley-Evans, 1998).

Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng đọc hiểu, từ vựng chuyên ngành kế toán, chiến lược đọc hiệu quả, và vai trò của động lực học tập trong ESP.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả kết hợp cả tiếp cận định lượng và định tính nhằm thu thập và phân tích dữ liệu một cách toàn diện. Cỡ mẫu gồm 100 sinh viên kế toán năm ba, 3 giáo viên tiếng Anh và 3 giáo viên chuyên ngành kế toán tại Trường Cao đẳng Nghề Nguyễn Tri Phương.

Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ chính: bảng câu hỏi (questionnaire), phỏng vấn sâu (interview) và quan sát lớp học (class observation). Bảng câu hỏi được thiết kế để khảo sát thái độ, thói quen học tập, khó khăn và các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng đọc ESP của sinh viên. Phỏng vấn nhằm bổ sung thông tin từ góc nhìn của giáo viên, trong khi quan sát giúp đánh giá thực tế quá trình dạy và học.

Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả (tần suất, phần trăm) và phân tích nội dung nhằm làm rõ các vấn đề nghiên cứu. Thời gian thu thập dữ liệu kéo dài từ tháng 9/2012 đến tháng 8/2013, đảm bảo tính chính xác và khách quan của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thái độ của sinh viên đối với lớp học đọc ESP: Khoảng 50% sinh viên thể hiện thái độ tích cực, trong khi 45% có thái độ tiêu cực hoặc không hứng thú với môn học. Nguyên nhân chính là do khó khăn về từ vựng chuyên ngành (44%), kiến thức tiếng Anh hạn chế (55.5%) và phương pháp giảng dạy chưa hấp dẫn (26.6%).

  2. Thói quen đọc và phương pháp học: 70% sinh viên phụ thuộc nhiều vào từ điển song ngữ và dịch từng từ sang tiếng Việt, dẫn đến việc đọc chậm và hiểu nội dung kém. Chỉ 10% sinh viên sử dụng kỹ thuật đoán nghĩa từ ngữ cảnh, cho thấy thiếu hướng dẫn về chiến lược đọc hiệu quả.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến khả năng đọc hiểu: 81% sinh viên cho rằng vốn từ vựng là yếu tố quyết định, tiếp theo là khả năng dịch (73%), kiến thức nền tảng (50%) và kiến thức ngôn ngữ (65%). Điều này phản ánh sự thiếu hụt về từ vựng chuyên ngành và kỹ năng ngôn ngữ cơ bản.

  4. Thời gian và điều kiện học tập: Chỉ 35% sinh viên có đủ thời gian luyện tập kỹ năng đọc tại nhà. 65% còn lại bị hạn chế do khối lượng học tập lớn (73%), công việc gia đình (60%) và phải đi làm thêm (22%). Về tài liệu học tập, 72% sinh viên thiếu sách tham khảo và từ điển chuyên ngành, gây khó khăn trong việc tiếp cận kiến thức.

  5. Động lực học tập và tài liệu giảng dạy: 65% sinh viên cho rằng sách giáo trình thiếu hình ảnh minh họa, 32% cho rằng nội dung lỗi thời và không phù hợp với thực tế ngành kế toán. Phương pháp giảng dạy còn đơn điệu, chủ yếu sử dụng phương pháp dịch ngữ pháp truyền thống, thiếu đa dạng về hình thức và công cụ hỗ trợ như máy chiếu, internet.

  6. Chương trình đào tạo: 100% giáo viên cho rằng 60 tiết học tiếng Anh chuyên ngành kế toán là không đủ để phát triển toàn diện kỹ năng đọc và các kỹ năng khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sinh viên kế toán tại Trường Cao đẳng Nghề Nguyễn Tri Phương đang gặp nhiều khó khăn trong việc học kỹ năng đọc ESP, chủ yếu do hạn chế về vốn từ vựng chuyên ngành, kỹ năng ngôn ngữ cơ bản và thiếu chiến lược đọc hiệu quả. Việc phụ thuộc quá nhiều vào từ điển song ngữ và dịch từng từ làm giảm tốc độ đọc và khả năng hiểu tổng thể văn bản.

So với các nghiên cứu trước đây về học sinh học tiếng Anh nói chung, khó khăn về từ vựng và kiến thức nền tảng vẫn là những rào cản lớn nhất. Tuy nhiên, ở bối cảnh ESP, đặc biệt là tiếng Anh kế toán, yêu cầu về từ vựng chuyên ngành càng cao, đòi hỏi giáo viên phải có kiến thức chuyên môn và phương pháp giảng dạy phù hợp.

Thời gian học tập hạn chế và điều kiện học tập thiếu thốn tài liệu, thiết bị hỗ trợ cũng làm giảm hiệu quả học tập. Việc chương trình đào tạo chưa đủ thời lượng cho kỹ năng đọc ESP khiến sinh viên khó có thể phát triển kỹ năng này một cách toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ sinh viên gặp khó khăn theo từng yếu tố (từ vựng, thời gian, tài liệu, động lực) và bảng so sánh thái độ học tập giữa các nhóm sinh viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo từ vựng chuyên ngành: Thiết kế các bài học và tài liệu tập trung vào từ vựng kế toán, sử dụng các hoạt động tương tác như trò chơi từ vựng, bài tập nhóm nhằm nâng cao vốn từ cho sinh viên. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: giáo viên tiếng Anh và chuyên ngành phối hợp.

  2. Áp dụng phương pháp giảng dạy đa dạng và hiện đại: Sử dụng công nghệ thông tin như máy chiếu, video, internet để minh họa bài học, kết hợp các chiến lược đọc như đoán nghĩa từ ngữ cảnh, đọc lướt, đọc tìm thông tin. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: nhà trường đầu tư trang thiết bị, giáo viên cập nhật kỹ năng.

  3. Tăng thời lượng giảng dạy kỹ năng đọc ESP: Đề xuất điều chỉnh chương trình đào tạo, tăng số tiết học dành cho kỹ năng đọc và thực hành tiếng Anh chuyên ngành kế toán. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: ban giám hiệu, phòng đào tạo.

  4. Cung cấp tài liệu học tập phong phú và phù hợp: Xây dựng thư viện tài liệu tiếng Anh chuyên ngành kế toán, bao gồm sách, báo, tạp chí và từ điển chuyên ngành, đồng thời hướng dẫn sinh viên khai thác hiệu quả các nguồn tài liệu này. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: thư viện, giáo viên.

  5. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa và câu lạc bộ tiếng Anh chuyên ngành: Tạo môi trường thực hành tiếng Anh kế toán qua các buổi thảo luận, thuyết trình, giúp sinh viên nâng cao kỹ năng giao tiếp và đọc hiểu. Thời gian: liên tục; Chủ thể: nhà trường, giáo viên, sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh chuyên ngành: Nghiên cứu cung cấp thông tin thực tiễn về khó khăn của sinh viên, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy và thiết kế bài học phù hợp.

  2. Nhà quản lý giáo dục và phòng đào tạo: Tham khảo để điều chỉnh chương trình đào tạo, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và tài liệu phục vụ giảng dạy ESP.

  3. Sinh viên ngành kế toán: Hiểu rõ những khó khăn phổ biến trong học tiếng Anh chuyên ngành, từ đó chủ động cải thiện kỹ năng đọc và học tập hiệu quả hơn.

  4. Nhà nghiên cứu và phát triển tài liệu giảng dạy ESP: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng giúp phát triển tài liệu và phương pháp giảng dạy phù hợp với đặc thù ngành kế toán.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao sinh viên kế toán gặp khó khăn trong kỹ năng đọc ESP?
    Khó khăn chủ yếu do hạn chế về vốn từ vựng chuyên ngành, kỹ năng ngôn ngữ cơ bản và thiếu chiến lược đọc hiệu quả. Việc phụ thuộc vào dịch từng từ và từ điển song ngữ làm giảm tốc độ và khả năng hiểu tổng thể.

  2. Làm thế nào để cải thiện vốn từ vựng chuyên ngành kế toán?
    Sinh viên nên học từ vựng qua các bài tập tương tác, sử dụng flashcards, tham gia các hoạt động nhóm và đọc thêm tài liệu chuyên ngành. Giáo viên cũng cần thiết kế bài học tập trung vào từ vựng chuyên ngành.

  3. Phương pháp giảng dạy nào hiệu quả cho kỹ năng đọc ESP?
    Kết hợp phương pháp top-down (dựa vào kiến thức nền) và bottom-up (dựa vào văn bản), sử dụng kỹ thuật đoán nghĩa từ ngữ cảnh, đọc lướt, đọc tìm thông tin, kết hợp công nghệ hỗ trợ như video, máy chiếu.

  4. Sinh viên có thể tự học kỹ năng đọc ESP như thế nào?
    Tự học qua việc đọc báo, tạp chí chuyên ngành, luyện tập đoán nghĩa từ ngữ cảnh, ghi chú từ mới, tham gia câu lạc bộ tiếng Anh chuyên ngành và sử dụng các nguồn tài liệu trực tuyến uy tín.

  5. Làm sao để khắc phục hạn chế về thời gian học tập của sinh viên?
    Sinh viên cần lên kế hoạch học tập hợp lý, ưu tiên luyện tập kỹ năng đọc hàng ngày, tận dụng thời gian rảnh, đồng thời nhà trường nên cân đối lịch học và giảm tải các môn học không cần thiết.

Kết luận

  • Sinh viên kế toán tại Trường Cao đẳng Nghề Nguyễn Tri Phương gặp nhiều khó khăn trong kỹ năng đọc ESP, chủ yếu do hạn chế về từ vựng chuyên ngành và kỹ năng ngôn ngữ cơ bản.
  • Thói quen đọc phụ thuộc nhiều vào từ điển song ngữ và dịch từng từ làm giảm hiệu quả đọc hiểu.
  • Thời gian học tập hạn chế và thiếu tài liệu, thiết bị hỗ trợ ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học tập.
  • Phương pháp giảng dạy còn đơn điệu, chưa khai thác hiệu quả các chiến lược đọc và công nghệ hỗ trợ.
  • Cần có sự phối hợp giữa nhà trường, giáo viên và sinh viên để cải thiện chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy và điều kiện học tập nhằm nâng cao kỹ năng đọc ESP.

Các bước tiếp theo:

  • Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng.
  • Đánh giá hiệu quả qua khảo sát định kỳ và điều chỉnh phù hợp.
  • Khuyến khích nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu.

Hành động ngay:
Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nên xem xét áp dụng các giải pháp cải tiến nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành kế toán, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho thị trường lao động.