Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường mở và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức và cơ hội. Theo ước tính, ngành du lịch đóng góp khoảng 9% GDP quốc gia, đồng thời tạo ra hàng triệu việc làm. Tuy nhiên, để tồn tại và phát triển bền vững, các doanh nghiệp cần kiểm soát chặt chẽ chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm dịch vụ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Công ty Cổ phần Du lịch Hàng Không Hà Anh là một trong những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này, đã xây dựng được thương hiệu và uy tín nhất định nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm dịch vụ.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa lý luận về kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm dịch vụ trong doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch, đồng thời phân tích, đánh giá thực trạng tại Công ty Cổ phần Du lịch Hàng Không Hà Anh năm 2018. Qua đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và giá thành, góp phần tăng lợi nhuận và sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào kế toán tài chính, chủ yếu nghiên cứu sản phẩm dịch vụ lữ hành (tour du lịch) tại công ty trong năm 2018. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý chi phí và giá thành sản phẩm dịch vụ trong doanh nghiệp du lịch, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh và phát triển bền vững ngành du lịch Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết kế toán chi phí sản xuất và lý thuyết tính giá thành sản phẩm dịch vụ.

  1. Lý thuyết kế toán chi phí sản xuất: Chi phí sản xuất được hiểu là tổng giá trị hao phí về lao động sống và lao động vật hóa phát sinh trong quá trình sản xuất sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ, được phản ánh bằng tiền theo chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS 01, VAS 02). Chi phí được phân loại theo nhiều tiêu thức như chi phí trực tiếp, gián tiếp; biến phí, định phí; chi phí nguyên vật liệu, nhân công, chi phí sản xuất chung. Việc phân loại này giúp doanh nghiệp quản lý và kiểm soát chi phí hiệu quả.

  2. Lý thuyết tính giá thành sản phẩm dịch vụ: Giá thành sản phẩm dịch vụ là tổng chi phí sản xuất được tính cho một khối lượng sản phẩm dịch vụ nhất định đã hoàn thành. Giá thành được phân loại theo thời điểm tính (giá thành kế hoạch, định mức, thực tế) và phạm vi chi phí tính vào giá thành (giá thành sản xuất, giá thành toàn bộ). Các phương pháp tính giá thành phổ biến gồm phương pháp giản đơn, phương pháp hệ số, phương pháp tỷ lệ và phương pháp định mức, phù hợp với đặc thù ngành du lịch.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm dịch vụ, và sản phẩm dở dang. Ngoài ra, các chuẩn mực kế toán Việt Nam như VAS 01 (Chuẩn mực chung), VAS 02 (Hàng tồn kho), VAS 03 (Tài sản cố định hữu hình), VAS 04 (Tài sản cố định vô hình) và VAS 16 (Chi phí đi vay) được áp dụng để đảm bảo tính chính xác và tuân thủ pháp luật trong hạch toán kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp hai phương pháp thu thập dữ liệu chính:

  • Dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các văn bản pháp luật, thông tư, nghị định liên quan đến kế toán chi phí và giá thành sản phẩm (Thông tư 200/2014/TT-BTC, Thông tư 200/2016/TT-BTC), các giáo trình kế toán quản trị, tài liệu chuyên ngành, cùng hệ thống chứng từ, sổ sách kế toán và báo cáo tài chính của Công ty Cổ phần Du lịch Hàng Không Hà Anh.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin trực tiếp từ công ty thông qua quan sát thực tế, phỏng vấn các cán bộ phòng kế toán, phòng kinh doanh, phòng hành chính và ban lãnh đạo công ty nhằm làm rõ tổ chức công tác kế toán chi phí và giá thành sản phẩm dịch vụ.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm xử lý, phân loại, tổng hợp số liệu kế toán, đánh giá tính hợp lý của công tác kế toán chi phí và giá thành sản phẩm tại công ty. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu kế toán năm 2018 của công ty, với phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ dữ liệu liên quan đến chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm dịch vụ lữ hành. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, so sánh tỷ lệ chi phí, đánh giá hiệu quả quản lý chi phí và giá thành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu chi phí sản xuất dịch vụ lữ hành tại công ty: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 65% tổng chi phí sản xuất, bao gồm vé máy bay, khách sạn, ăn uống, vé tham quan. Chi phí nhân công trực tiếp chiếm khoảng 20%, chủ yếu là lương và các khoản trích theo lương của hướng dẫn viên du lịch. Chi phí sản xuất chung chiếm khoảng 15%, bao gồm lương nhân viên giám sát, chi phí khấu hao tài sản cố định, chi phí dịch vụ mua ngoài.

  2. Thực trạng kế toán chi phí và giá thành sản phẩm: Công ty áp dụng phương pháp kế toán tập hợp chi phí trực tiếp và phân bổ chi phí gián tiếp theo tiêu thức hợp lý. Tuy nhiên, việc phân bổ chi phí sản xuất chung còn chưa chính xác, dẫn đến sai lệch trong tính giá thành sản phẩm. Sản phẩm dở dang cuối kỳ chiếm khoảng 10% tổng chi phí sản xuất, chủ yếu do các tour kéo dài qua kỳ kế toán.

  3. Hiệu quả quản lý chi phí và giá thành: Giá thành thực tế sản phẩm dịch vụ lữ hành cao hơn giá thành kế hoạch khoảng 8%, nguyên nhân chủ yếu do chi phí phát sinh ngoài dự toán và phân bổ chi phí chưa hợp lý. So với một số doanh nghiệp cùng ngành, tỷ lệ chi phí nguyên vật liệu trực tiếp và nhân công của công ty tương đối phù hợp nhưng chi phí sản xuất chung còn cao hơn trung bình ngành khoảng 5%.

  4. Hạn chế trong công tác kế toán: Công ty chưa xây dựng được hệ thống định mức chi phí chi tiết cho từng loại tour, chưa áp dụng đầy đủ các chuẩn mực kế toán mới nhất, đặc biệt là trong việc đánh giá sản phẩm dở dang và phân bổ chi phí sản xuất chung. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán còn hạn chế, gây khó khăn trong việc tổng hợp và phân tích số liệu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ đặc thù kinh doanh dịch vụ du lịch với sản phẩm vô hình, không đồng nhất và không tách rời quá trình sản xuất và tiêu thụ. Việc phân bổ chi phí sản xuất chung gặp khó khăn do đa dạng loại hình tour và phương thức kinh doanh. So sánh với các nghiên cứu trong ngành may mặc và xi măng, công tác kế toán chi phí tại công ty còn thiếu sự chuẩn hóa và hệ thống hóa định mức chi phí, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu chi phí sản xuất, bảng so sánh giá thành kế hoạch và thực tế, cũng như biểu đồ tỷ lệ sản phẩm dở dang theo từng kỳ. Những kết quả này cho thấy cần thiết phải hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí và giá thành sản phẩm dịch vụ, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống định mức chi phí sản xuất: Xây dựng và áp dụng hệ thống định mức chi phí chi tiết cho từng loại tour du lịch, giúp kiểm soát chi phí nguyên vật liệu và nhân công trực tiếp. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do phòng kế toán phối hợp với phòng kinh doanh chịu trách nhiệm.

  2. Cải tiến phương pháp phân bổ chi phí sản xuất chung: Áp dụng tiêu thức phân bổ phù hợp với đặc thù từng loại hình dịch vụ, đảm bảo tính chính xác và công bằng trong phân bổ chi phí. Thời gian triển khai 6 tháng, do phòng kế toán chủ trì.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán: Đầu tư phần mềm kế toán hiện đại, tích hợp quản lý chi phí và giá thành sản phẩm, giúp tự động hóa quy trình hạch toán và báo cáo. Kế hoạch thực hiện trong 18 tháng, do ban lãnh đạo công ty quyết định và phòng công nghệ thông tin phối hợp.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực kế toán và quản lý chi phí: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán chi phí và giá thành sản phẩm dịch vụ cho cán bộ kế toán và quản lý. Thời gian đào tạo định kỳ hàng năm, do phòng nhân sự phối hợp với các chuyên gia bên ngoài.

  5. Tăng cường kiểm soát và giám sát chi phí sản xuất: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, thường xuyên đánh giá và phân tích chi phí để phát hiện và xử lý kịp thời các khoản chi phí phát sinh không hợp lý. Thực hiện liên tục, do ban kiểm soát nội bộ và phòng kế toán phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán và quản lý tài chính doanh nghiệp du lịch: Nắm bắt kiến thức chuyên sâu về kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm dịch vụ, áp dụng vào thực tiễn quản lý chi phí và định giá sản phẩm.

  2. Nhà quản trị doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ: Hiểu rõ cơ cấu chi phí và các yếu tố ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả, nâng cao lợi nhuận và sức cạnh tranh.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về kế toán chi phí và quản lý giá thành trong doanh nghiệp dịch vụ.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chuyên gia tư vấn: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và tư vấn về công tác kế toán chi phí và giá thành sản phẩm dịch vụ trong ngành du lịch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm dịch vụ có điểm gì khác so với doanh nghiệp sản xuất?
    Doanh nghiệp dịch vụ có sản phẩm vô hình, không đồng nhất và quá trình sản xuất tiêu thụ diễn ra đồng thời, nên việc tập hợp chi phí và tính giá thành phức tạp hơn, đòi hỏi phương pháp kế toán phù hợp với đặc thù ngành.

  2. Phương pháp tính giá thành nào phù hợp với doanh nghiệp du lịch?
    Phương pháp giản đơn và phương pháp định mức được áp dụng phổ biến do tính đặc thù của sản phẩm dịch vụ lữ hành, giúp tính toán giá thành chính xác và dễ quản lý.

  3. Làm thế nào để đánh giá sản phẩm dở dang trong doanh nghiệp dịch vụ?
    Sản phẩm dở dang được đánh giá dựa trên chi phí đã phát sinh cho các dịch vụ chưa hoàn thành, thường áp dụng phương pháp ước lượng sản phẩm hoàn thành tương đương hoặc chi phí định mức.

  4. Tại sao việc phân bổ chi phí sản xuất chung lại quan trọng?
    Phân bổ chi phí sản xuất chung chính xác giúp xác định giá thành sản phẩm đúng đắn, từ đó đánh giá hiệu quả kinh doanh và đưa ra quyết định quản lý phù hợp.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong kế toán chi phí?
    Ứng dụng CNTT giúp tự động hóa quy trình hạch toán, tổng hợp và phân tích chi phí, nâng cao độ chính xác và hiệu quả quản lý, đồng thời giảm thiểu sai sót và thời gian xử lý số liệu.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm dịch vụ, phù hợp với đặc thù doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch.
  • Thực trạng kế toán chi phí và giá thành tại Công ty Cổ phần Du lịch Hàng Không Hà Anh còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong phân bổ chi phí sản xuất chung và đánh giá sản phẩm dở dang.
  • Các giải pháp hoàn thiện được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, giảm giá thành sản phẩm và tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý chi phí và giá thành sản phẩm dịch vụ trong ngành du lịch.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai xây dựng định mức chi phí, cải tiến phương pháp phân bổ chi phí, ứng dụng công nghệ thông tin và đào tạo nâng cao năng lực kế toán.

Quý độc giả và các nhà quản lý doanh nghiệp du lịch được khuyến khích áp dụng các kết quả và giải pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm hoàn thiện hơn nữa công tác kế toán chi phí và giá thành sản phẩm dịch vụ.