Luận văn thạc sĩ về kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự

• Tác giả: Nguyen Anh Hoang
• Người hướng dẫn: TS. Hoang Ngoc Thinh
• Trường học: Truong Dai Hoc Luat Ha Noi
• Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự
• Đề tài: Kê Biên Và Xử Lý Tài Sản Trong Thi Hành Án Dân Sự: Thực Tiễn Và Giải Pháp
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Tình hình nghiên cứu
• 1.3. Mục đích và nhiệm vụ của việc nghiên cứu
• 1.4. Các phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 1.6. Bố cục của luận văn
• 2. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KÊ BIÊN VÀ XỬ LÝ TÀI SẢN TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
• 2.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa về kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự
• 2.1.1. Khái niệm
• 2.1.2. Đặc điểm của biện pháp kê biên, xử lý tài sản
• 2.1.3. Ý nghĩa của biện pháp kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự
• 2.2. Những quy định về kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự
• 2.2.1. Nguyên tắc áp dụng biện pháp kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự
• 2.2.2. Quy định chung về thủ tục kê biên tài sản
• 2.2.3. Trường hợp cụ thể khi tiến hành kê biên một số tài sản trong thi hành án dân sự
• 2.3. Kết luận chương 1
• 3. THỰC TIỄN KÊ BIÊN VÀ XỬ LÝ TÀI SẢN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ
• 3.1. Thực tiễn kê biên và xử lý tài sản thi hành án dân sự và một số tồn tại, hạn chế
• 3.2. Thực tiễn kê biên và xử lý tài sản thi hành án dân sự
• 3.3. Những tồn tại, hạn chế trong công tác kê biên và xử lý tài sản
• 3.4. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác kê biên, xử lý tài sản thi hành án dân sự
• 3.4.1. Một giải pháp hoàn thiện quy định của pháp luật về kê biên, xử lý tài sản thi hành án dân sự
• 3.4.2. Một số kiến nghị nâng cao hiệu quả công tác kê biên, xử lý tài sản thi hành án dân sự
• 3.5. Kết luận chương 2
• KẾT LUẬN

Tóm tắt

I. Khái quát chung về kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự

Kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự là một trong những biện pháp cưỡng chế nhằm đảm bảo việc thực hiện bản án, quyết định của Tòa án. Kê biên tài sản được hiểu là việc lập danh sách và xác định các tài sản liên quan đến việc thi hành án. Theo quy định tại Điều 71 của Luật Thi hành án dân sự (LTHADS), kê biên tài sản là một trong những biện pháp cưỡng chế được áp dụng khi người phải thi hành án không tự nguyện thực hiện nghĩa vụ. Việc áp dụng biện pháp này không chỉ đảm bảo quyền lợi hợp pháp của Nhà nước mà còn bảo vệ quyền lợi của các cá nhân, tổ chức liên quan. Đặc điểm của biện pháp này thể hiện rõ tính quyền lực của Nhà nước, chỉ những cơ quan chức năng mới có quyền thực hiện kê biên và xử lý tài sản. Điều này giúp duy trì trật tự xã hội và bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật. Những quy định về kê biên và xử lý tài sản cần phải được thực hiện đúng quy trình để tránh xâm phạm đến quyền lợi của người có tài sản và đảm bảo tính công bằng trong thi hành án.

1.1. Khái niệm và đặc điểm của kê biên tài sản

Kê biên tài sản được định nghĩa là hành động lập danh sách và xác định tài sản của người phải thi hành án nhằm đảm bảo thực hiện nghĩa vụ. Đặc điểm của biện pháp kê biên tài sản nằm ở tính chất cưỡng chế, chỉ có cơ quan chức năng mới có quyền thực hiện. Điều này mang lại tính bắt buộc và đảm bảo việc thi hành án diễn ra hiệu quả. Kê biên tài sản không chỉ đơn thuần là việc liệt kê mà còn là quá trình xác minh, đánh giá giá trị tài sản, từ đó đưa ra quyết định xử lý phù hợp. Việc thực hiện kê biên tài sản phải tuân thủ các quy định của pháp luật, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan. Thực tế cho thấy, kê biên tài sản là một công cụ quan trọng trong việc duy trì trật tự xã hội và bảo vệ quyền lợi của Nhà nước cũng như cá nhân, tổ chức trong quá trình thi hành án.

1.2. Ý nghĩa của biện pháp kê biên và xử lý tài sản

Biện pháp kê biên và xử lý tài sản có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm thực hiện bản án, quyết định của Tòa án. Việc áp dụng biện pháp này không chỉ giúp khôi phục quyền lợi hợp pháp của Nhà nước mà còn bảo vệ quyền lợi của các cá nhân, tổ chức bị thiệt hại. Kê biên tài sản thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân. Ngoài ra, biện pháp này cũng giúp ngăn chặn hành vi chuyển nhượng, tẩu tán tài sản của người phải thi hành án, từ đó bảo vệ quyền lợi của những người có quyền lợi liên quan. Từ đó, việc áp dụng biện pháp kê biên và xử lý tài sản không chỉ là trách nhiệm của cơ quan thi hành án mà còn là nghĩa vụ của toàn xã hội trong việc bảo vệ công lý và quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.

II. Thực tiễn kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự

Thực tiễn thực hiện kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự gặp nhiều khó khăn và thách thức. Mặc dù các quy định pháp luật đã được hoàn thiện, nhưng việc áp dụng trên thực tế vẫn tồn tại nhiều hạn chế. Các chấp hành viên thường gặp khó khăn trong việc xác minh tài sản của người phải thi hành án, đặc biệt là trong các trường hợp tài sản không được kê khai hoặc bị chuyển nhượng trái phép. Hơn nữa, tâm lý chống đối của người phải thi hành án cũng gây cản trở cho quá trình thi hành án. Để khắc phục tình trạng này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc thực hiện kê biên và xử lý tài sản. Việc nâng cao nhận thức của người dân về quyền và nghĩa vụ trong thi hành án cũng là một yếu tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả thực hiện kê biên tài sản.

2.1. Những tồn tại hạn chế trong công tác kê biên và xử lý tài sản

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc thực hiện kê biên và xử lý tài sản, nhưng thực tiễn cho thấy công tác này vẫn còn nhiều tồn tại và hạn chế. Một trong những vấn đề lớn nhất là việc xác minh tài sản, nhiều trường hợp người phải thi hành án không cung cấp thông tin đầy đủ về tài sản của mình, dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện kê biên. Hơn nữa, một số chấp hành viên thiếu kinh nghiệm hoặc không nắm rõ quy trình pháp lý cũng ảnh hưởng đến hiệu quả của việc kê biên. Thêm vào đó, sự chống đối từ phía người phải thi hành án cũng tạo ra nhiều khó khăn, làm chậm tiến độ thi hành án. Những hạn chế này cần được nhận diện và khắc phục kịp thời để nâng cao hiệu quả của công tác thi hành án dân sự.

2.2. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kê biên xử lý tài sản

Để nâng cao hiệu quả công tác kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Thứ nhất, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho các chấp hành viên, giúp họ nắm vững quy trình và kỹ năng cần thiết trong việc thực hiện kê biên. Thứ hai, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc xác minh tài sản của người phải thi hành án. Thứ ba, cần nâng cao công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho người dân về quyền và nghĩa vụ trong thi hành án, từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật. Cuối cùng, cần hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến kê biên và xử lý tài sản, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Công tác kê biên và xử lý tài sản trong thi hành án dân sự (THADS) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu lực và hiệu quả của bản án, quyết định của Tòa án. Theo báo cáo công tác THADS tại thành phố Hải Phòng giai đoạn 2016 - tháng 6/2019, tổng số việc thụ lý và thi hành án có xu hướng tăng qua các năm, với tổng số việc thụ lý năm 2018 đạt gần 18.000 việc, tăng 975 việc so với năm 2017. Tỷ lệ thi hành xong cũng tăng từ 75% năm 2016 lên 79% năm 2018, thể hiện sự tiến bộ trong công tác thi hành án. Tuy nhiên, tỷ lệ kê biên tài sản thành công lại khá khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 0,5% trên tổng số việc có điều kiện thi hành, cho thấy nhiều khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng biện pháp cưỡng chế này.

Luận văn tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về biện pháp kê biên và xử lý tài sản trong THADS, nhằm làm rõ khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa, nguyên tắc áp dụng, đồng thời phân tích các quy định pháp luật hiện hành và thực trạng áp dụng tại thành phố Hải Phòng. Mục tiêu cụ thể là đánh giá hiệu quả công tác kê biên, xử lý tài sản, nhận diện những tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các vụ việc thi hành án dân sự tại thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2016-2019, với số liệu thực tế từ Cục Thi hành án dân sự thành phố.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện pháp luật về thi hành án dân sự, nâng cao hiệu quả công tác cưỡng chế thi hành án, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, cá nhân, đồng thời tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật và ổn định trật tự xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết pháp luật về thi hành án dân sự, đặc biệt là các quy định của Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014) và các văn bản hướng dẫn thi hành. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết về biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự: Biện pháp kê biên và xử lý tài sản là một trong những biện pháp cưỡng chế quan trọng, thể hiện quyền lực nhà nước nhằm buộc người phải thi hành án thực hiện nghĩa vụ. Lý thuyết này làm rõ bản chất, đặc điểm, nguyên tắc áp dụng và vai trò của biện pháp kê biên trong quá trình thi hành án.

2. Lý thuyết về quyền sở hữu và quản lý tài sản trong thi hành án: Nghiên cứu các khái niệm về tài sản kê biên, quyền sở hữu chung, quyền sở hữu trí tuệ, vốn góp, tài sản gắn liền với đất đai, phương tiện giao thông và hoa lợi, nhằm làm rõ phạm vi, đối tượng và các quy định pháp luật liên quan đến việc kê biên, xử lý tài sản trong THADS.

Các khái niệm chính bao gồm: kê biên tài sản, xử lý tài sản, cưỡng chế thi hành án, quyền sở hữu tài sản, quyền sử dụng đất, vốn góp, quyền sở hữu trí tuệ, nguyên tắc áp dụng biện pháp cưỡng chế.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng kết hợp định tính, dựa trên số liệu thực tế từ Cục Thi hành án dân sự thành phố Hải Phòng giai đoạn 2016-2019. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các vụ việc thi hành án dân sự có liên quan đến kê biên và xử lý tài sản trong thời gian này.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ của dữ liệu. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, đánh giá xu hướng và hiệu quả thi hành án.

Ngoài ra, phương pháp phân tích, so sánh, đối chiếu các quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng được sử dụng để làm rõ những điểm mạnh, hạn chế và đề xuất giải pháp. Phương pháp tổng hợp và thực tiễn được áp dụng nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện của nghiên cứu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến giữa năm 2019, tập trung thu thập, xử lý số liệu và phân tích thực trạng công tác kê biên, xử lý tài sản tại thành phố Hải Phòng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng số lượng việc thụ lý và thi hành án: Tổng số việc thụ lý tại Cục THADS thành phố Hải Phòng tăng từ 16.808 việc năm 2016 lên 17.992 việc năm 2018, tương ứng tăng 7%. Tỷ lệ thi hành xong cũng tăng từ 75% năm 2016 lên 79% năm 2018, cho thấy sự cải thiện trong hiệu quả thi hành án.

2. Tỷ lệ kê biên tài sản thành công thấp: Mặc dù số lượng việc thụ lý tăng, số vụ kê biên thành công chỉ chiếm khoảng 0,5% tổng số việc có điều kiện thi hành, với 64 vụ năm 2016, giảm còn 41 vụ năm 2017, rồi tăng nhẹ lên 57 vụ năm 2018. Tính đến tháng 6/2019, tỷ lệ này duy trì ở mức 0,5%.

3. Tồn tại về tổ chức và thực hiện kê biên: Năm 2017, có tới 33% vụ việc đã ra quyết định kê biên nhưng chưa tiến hành kê biên, cho thấy công tác tổ chức thi hành còn yếu kém. Một số vụ việc bị hoãn do đương sự chống đối quyết liệt, huy động đông người và chuẩn bị vật liệu nguy hiểm, gây khó khăn cho công tác cưỡng chế.

4. Hiệu quả vận động tự nguyện thi hành án: Tỷ lệ người phải thi hành án tự nguyện giao tài sản sau khi có quyết định cưỡng chế chiếm khoảng 40%, thể hiện công tác vận động, thuyết phục đạt hiệu quả tích cực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những kết quả trên bao gồm sự lãnh đạo, chỉ đạo kịp thời, đúng đắn của Cục THADS thành phố Hải Phòng và sự quan tâm phối hợp của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương. Sự nỗ lực của cán bộ, công chức trong toàn Cục cũng góp phần nâng cao hiệu quả thi hành án.

So với các địa phương khác, Hải Phòng có tỷ lệ khiếu kiện, tố cáo về kê biên, xử lý tài sản thấp, phản ánh công tác giải quyết khiếu nại được thực hiện kịp thời, hợp lý. Công tác phối hợp liên ngành giữa Tòa án, Viện kiểm sát, Công an và THADS ngày càng chặt chẽ, góp phần tháo gỡ khó khăn trong thi hành án.

Tuy nhiên, tỷ lệ kê biên tài sản thành công còn thấp do nhiều nguyên nhân như thái độ chống đối của người phải thi hành án, khó khăn trong xác minh tài sản, thủ tục hành chính phức tạp, và hạn chế về nguồn lực tổ chức thi hành. Việc hoãn cưỡng chế trong các vụ việc phức tạp nhằm đảm bảo an toàn cho người tham gia cưỡng chế cũng ảnh hưởng đến tiến độ thi hành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng tăng số lượng việc thụ lý và thi hành xong qua các năm, bảng thống kê tỷ lệ kê biên thành công và các vụ việc hoãn cưỡng chế, giúp minh họa rõ nét thực trạng và hiệu quả công tác.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác xác minh, định giá tài sản: Cơ quan thi hành án cần phối hợp chặt chẽ với các tổ chức thẩm định giá và cơ quan quản lý tài sản để nâng cao độ chính xác, kịp thời trong việc xác minh và định giá tài sản kê biên, góp phần rút ngắn thời gian thi hành án.

2. Nâng cao năng lực, đạo đức nghề nghiệp của chấp hành viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng cưỡng chế, xử lý tình huống phức tạp, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo chấp hành viên thực hiện đúng quy trình, tránh sai sót gây khiếu kiện.

3. Thắt chặt phối hợp liên ngành: Xây dựng và thực hiện nghiêm túc quy chế phối hợp giữa các cơ quan Tòa án, Viện kiểm sát, Công an và THADS nhằm giải quyết nhanh chóng các vướng mắc, đặc biệt trong các vụ việc có dấu hiệu chống đối, huy động đông người.

4. Đẩy mạnh công tác vận động, thuyết phục người phải thi hành án: Tăng cường tuyên truyền pháp luật, vận động người phải thi hành án tự nguyện thực hiện nghĩa vụ, giảm thiểu việc phải áp dụng biện pháp cưỡng chế, từ đó nâng cao hiệu quả thi hành án và giảm chi phí.

5. Rút ngắn thời gian tự nguyện thi hành án: Tiếp tục thực hiện nghiêm quy định rút ngắn thời gian tự nguyện thi hành án từ 15 ngày xuống còn 10 ngày, nhằm đẩy nhanh tiến độ thi hành án, giảm tồn đọng án chuyển sang kỳ sau.

Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ trong vòng 1-2 năm tới, với sự chủ trì của Cục THADS thành phố Hải Phòng phối hợp các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, công chức cơ quan thi hành án dân sự: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, nguyên tắc và thực tiễn áp dụng biện pháp kê biên, xử lý tài sản, từ đó nâng cao hiệu quả công tác cưỡng chế thi hành án.

2. Luật sư, chuyên gia pháp lý: Cung cấp cơ sở pháp lý và thực tiễn để tư vấn, hỗ trợ khách hàng trong các vụ việc liên quan đến thi hành án dân sự, đặc biệt là các vấn đề về kê biên và xử lý tài sản.

3. Nhà nghiên cứu, giảng viên luật: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu về thi hành án dân sự, góp phần hoàn thiện lý luận và thực tiễn pháp luật thi hành án.

4. Người phải thi hành án và người được thi hành án: Giúp hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, quy trình kê biên, xử lý tài sản, từ đó chủ động phối hợp, bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong quá trình thi hành án.

Câu hỏi thường gặp

1. Kê biên tài sản là gì và khi nào được áp dụng?
   Kê biên tài sản là biện pháp cưỡng chế thi hành án nhằm lập danh mục tài sản của người phải thi hành án để bảo đảm nghĩa vụ thi hành án. Biện pháp này được áp dụng khi người phải thi hành án có tài sản nhưng không tự nguyện thi hành án sau thời gian tự nguyện theo quy định.

2. Nguyên tắc áp dụng biện pháp kê biên tài sản?
   Phải bảo đảm hiệu lực bản án, quyền lợi hợp pháp của các bên, khuyến khích tự nguyện thi hành án, kê biên tài sản tương ứng với nghĩa vụ thi hành án và chi phí cần thiết, không kê biên tài sản theo quy định pháp luật cấm.

3. Quy trình thực hiện kê biên tài sản như thế nào?
   Sau khi hết thời gian tự nguyện thi hành án, chấp hành viên tiến hành xác minh tài sản, ra quyết định cưỡng chế kê biên, thông báo cho các bên liên quan, lập biên bản kê biên, bảo quản tài sản và tiến hành xử lý theo quy định.

4. Tại sao tỷ lệ kê biên tài sản thành công còn thấp?
   Do nhiều nguyên nhân như người phải thi hành án chống đối, khó khăn trong xác minh tài sản, thủ tục hành chính phức tạp, thiếu nguồn lực và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kê biên, xử lý tài sản?
   Cần tăng cường đào tạo cán bộ, phối hợp liên ngành chặt chẽ, nâng cao công tác vận động người phải thi hành án tự nguyện, cải tiến quy trình xác minh, định giá tài sản và rút ngắn thời gian thi hành án.

Kết luận

• Kê biên và xử lý tài sản là biện pháp cưỡng chế quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên.
• Thực tiễn tại thành phố Hải Phòng giai đoạn 2016-2019 cho thấy số lượng việc thụ lý và thi hành án tăng, nhưng tỷ lệ kê biên tài sản thành công còn thấp, tồn tại nhiều khó khăn, vướng mắc.
• Nguyên nhân chủ yếu do thái độ chống đối của người phải thi hành án, hạn chế về nguồn lực, thủ tục hành chính và sự phối hợp liên ngành chưa đồng bộ.
• Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả công tác kê biên, xử lý tài sản trong thi hành án dân sự trong vòng 1-2 năm tới.
• Kêu gọi các cơ quan chức năng, cán bộ thi hành án và các bên liên quan phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp, góp phần hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự tại Việt Nam.