## Tổng quan nghiên cứu

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) được triển khai rộng khắp tại Việt Nam nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực. Tại huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, với 21/21 xã đang thực hiện xây dựng NTM, việc huy động nguồn lực cộng đồng đóng vai trò then chốt trong thành công của chương trình. Giai đoạn 2016-2018, huyện đã huy động nguồn lực tài chính, vật lực và nhân lực từ cộng đồng để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất và nâng cao đời sống người dân. Tuy nhiên, việc huy động và sử dụng nguồn lực còn gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng huy động và sử dụng nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM tại huyện Trấn Yên, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 3 xã Nga Quán, Hòa Cuông và Việt Hồng, với số liệu thu thập từ năm 2016 đến đầu năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc cung cấp tư liệu tham khảo cho phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn giúp địa phương nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực, góp phần hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM bền vững.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng (Community-Based Rural Development - CBRD) và phát triển dựa vào nội lực cộng đồng (Asset-Based Community Development - ABCD). Các khái niệm chính bao gồm:

- **Nguồn lực cộng đồng**: Bao gồm tài nguyên thiên nhiên, tài sản vật chất, tài sản con người, tài sản xã hội và tài sản tài chính.
- **Sự tham gia của cộng đồng**: Bao gồm các hình thức tham gia đóng góp, tổ chức và trao quyền trong quá trình phát triển nông thôn.
- **Cơ chế chính sách huy động nguồn lực**: Các quy định pháp luật, chính sách hỗ trợ và cơ chế huy động sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng NTM.
- **Tiêu chí xây dựng NTM**: Bộ 19 tiêu chí quốc gia về quy hoạch, hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và hệ thống chính trị.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo, nghị quyết và thống kê của huyện Trấn Yên giai đoạn 2016-2018. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn 165 phiếu tại 3 xã nghiên cứu, trong đó có 30 phiếu dành cho cán bộ các phòng ban, đoàn thể và Ban chỉ đạo, 135 phiếu dành cho hộ dân.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê kinh tế, giám sát đánh giá có sự tham gia và tổng hợp tài liệu. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel để phân tích các chỉ tiêu về nguồn lực tài chính, vật lực và nhân lực, đánh giá mức độ huy động và sử dụng nguồn lực, cũng như các yếu tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ cuối năm 2018 đến đầu năm 2019.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Huy động nguồn lực tài chính**: Giai đoạn 2016-2018, huyện Trấn Yên huy động được khoảng 89% kế hoạch vốn đối ứng từ nhân dân cho xây dựng cơ sở hạ tầng NTM tại 3 xã nghiên cứu. Tỷ lệ vốn ngân sách nhà nước huy động cho xây dựng cơ sở hạ tầng đạt trên 90%, góp phần quan trọng vào tiến độ xây dựng NTM.

- **Huy động nguồn lực vật lực (đất đai)**: Người dân tại các xã đã tự nguyện hiến đất với diện tích chiếm khoảng 5-7% tổng diện tích đất sản xuất nông nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho xây dựng các công trình giao thông, thủy lợi và công trình công cộng.

- **Huy động nguồn nhân lực**: Trung bình mỗi hộ dân đóng góp khoảng 15 ngày công lao động cho các hoạt động xây dựng NTM, trong đó lực lượng thanh niên và hội viên các tổ chức đoàn thể tham gia tích cực, chiếm tỷ lệ trên 60% tổng số ngày công huy động.

- **Yếu tố ảnh hưởng đến huy động nguồn lực**: Bao gồm cơ chế chính sách hỗ trợ, năng lực quản lý của Ban quản lý chương trình xây dựng NTM, mức thu nhập và nhận thức của người dân về vai trò của mình trong xây dựng NTM. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 15 triệu đồng năm 2016 lên 18 triệu đồng năm 2018, góp phần nâng cao khả năng đóng góp của người dân.

### Thảo luận kết quả

Việc huy động nguồn lực cộng đồng tại huyện Trấn Yên đã đạt được những kết quả tích cực, thể hiện qua tỷ lệ huy động vốn và công sức cao, góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM. So với các nghiên cứu tại các tỉnh miền núi khác như Bắc Kạn, tỷ lệ huy động nguồn lực tại Trấn Yên cao hơn khoảng 10%, cho thấy hiệu quả trong công tác vận động và tổ chức thực hiện.

Nguyên nhân thành công là do sự chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền địa phương, sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức đoàn thể và cộng đồng dân cư, cùng với các chính sách hỗ trợ phù hợp từ Nhà nước. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như năng lực quản lý của Ban quản lý NTM chưa đồng đều, một số hộ dân còn tâm lý trông chờ hỗ trợ từ Nhà nước, ảnh hưởng đến mức độ tham gia đóng góp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ huy động vốn ngân sách và vốn đối ứng của nhân dân qua các năm, bảng phân tích số ngày công lao động đóng góp theo nhóm đối tượng và biểu đồ đường thể hiện xu hướng thu nhập bình quân đầu người giai đoạn 2016-2018.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động** nhằm nâng cao nhận thức của người dân về vai trò chủ thể trong xây dựng NTM, phấn đấu tăng tỷ lệ đóng góp tự nguyện lên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện và các xã.

- **Nâng cao năng lực quản lý, điều hành** cho Ban quản lý chương trình xây dựng NTM thông qua đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý dự án và giám sát cộng đồng, hoàn thành trong năm 2025. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với UBND huyện.

- **Đa dạng hóa hình thức huy động nguồn lực** như khuyến khích đóng góp hiện vật, ngày công lao động, hiến đất, nhằm giảm áp lực tài chính trực tiếp cho người dân, áp dụng thí điểm tại 3 xã nghiên cứu trong 1 năm tới.

- **Xây dựng cơ chế khen thưởng, động viên** cho các cá nhân, tổ chức có đóng góp tích cực trong xây dựng NTM, tạo phong trào thi đua rộng khắp, triển khai ngay từ năm 2024. Chủ thể thực hiện: UBND huyện và các tổ chức đoàn thể.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý chương trình xây dựng NTM**: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực, cải thiện công tác tổ chức và giám sát.

- **Nhà hoạch định chính sách**: Tham khảo để xây dựng, điều chỉnh các chính sách hỗ trợ phù hợp với thực tiễn địa phương.

- **Các tổ chức đoàn thể và cộng đồng dân cư**: Hiểu rõ vai trò và cách thức tham gia, huy động nguồn lực hiệu quả.

- **Học viên, nghiên cứu sinh ngành kinh tế nông nghiệp và phát triển nông thôn**: Tài liệu tham khảo khoa học về huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Nguồn lực cộng đồng gồm những thành phần nào?**  
Nguồn lực cộng đồng bao gồm tài nguyên thiên nhiên, tài sản vật chất, tài sản con người, tài sản xã hội và tài sản tài chính, tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong phát triển nông thôn.

2. **Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?**  
Luận văn sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp, phân tích thống kê kinh tế, giám sát đánh giá có sự tham gia và tổng hợp tài liệu, với cỡ mẫu 165 phiếu khảo sát.

3. **Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc huy động nguồn lực cộng đồng?**  
Cơ chế chính sách hỗ trợ, năng lực quản lý của Ban quản lý chương trình và nhận thức, thu nhập của người dân là những yếu tố ảnh hưởng lớn nhất.

4. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực?**  
Tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa hình thức huy động và xây dựng cơ chế khen thưởng là các giải pháp hiệu quả.

5. **Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng ở đâu?**  
Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các huyện, xã khác trong tỉnh Yên Bái và các địa phương có điều kiện tương tự nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng NTM.

## Kết luận

- Đánh giá thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng tại huyện Trấn Yên cho thấy tỷ lệ huy động vốn và công sức cao, góp phần quan trọng vào xây dựng NTM.  
- Các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu gồm cơ chế chính sách, năng lực quản lý và nhận thức người dân.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực trong giai đoạn tiếp theo.  
- Nghiên cứu cung cấp tư liệu khoa học và thực tiễn hữu ích cho các cấp quản lý và cộng đồng.  
- Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để đảm bảo hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM bền vững.

Hành động ngay hôm nay để phát huy sức mạnh cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Trấn Yên và các địa phương tương tự.